پیوندهای مفید
اخبار و اعلانات
آمار
| تعداد نشریات | 163 |
| تعداد شماره‌ها | 6,878 |
| تعداد مقالات | 74,135 |
| تعداد مشاهده مقاله | 137,878,820 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 107,237,588 |
کارکردهای عرف در فقه مقارن | ||
| فقه و مبانی حقوق اسلامی | ||
| دوره 58، شماره 1، شهریور 1404، صفحه 85-105 اصل مقاله (814.49 K) | ||
| نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22059/jjfil.2025.374212.669662 | ||
| نویسنده | ||
| محمد عادل ضیائی* | ||
| دانشیار، گروه فقه شافعی، دانشکدۀ الهیات و معارف اسلامی، دانشگاه تهران، تهران، ایران | ||
| چکیده | ||
| از ویژگی های بارز فقه در عصر حاضر، اهتمام به نیازهای مردم و حل مشکلات روزمره آنان است. یکی از نمودهای بارز این اهتمام، مدنظر قراردادن عرف در فرآیند اجتهاد است. فقها عرف را به عادتهای قولی و عملی مردم تعریف کرده و معتقدند از آنجایی که مبنای پذیرش عرف، اقتضای عقل سلیم است بی توجهی نسبت به آن موجب ایجاد عسر و حرج و سبب اختلال در روال معمول زندگی مردم خواهد شد . با این وجود، ملاک قراردادن عرف در زندگی، از منظر فقهی با چالش های جدی همراه است؛ زیرا اولا در حجیت عرف به عنوان یکی از ادله احکام، اختلاف نظر وجود دارد و ثانیا فقها در میزان و نحوه استفاده از عرف، هم نظر نیستند بدان معنی که فقها در اینکه حجیت عرف به معنی شناخت موضوع است یا وسیله معرفت به حکم شرعی، اختلاف کرده اند. با این حال در عمل و طی قرون متمادی، فقها اجمالاً عرف را هرچند به عنوان دلیل غیر مستقل، پذیرفته و در فرآیند استنباط احکام مورد استفاده قرار داده اند. مهم ترین کارکردهای عرف به شرح زیر است: کشف حکم، کشف و تعیین مناط حکم، تطبیق احکام و تعیین و تشخیص مفاهیم و موضوعات، تفسیر نصوص شرعی و بیان مراد از احکام، تکمیل احکام شرعی که منظور، تبیین احکامی است که در نصوص، به طور مجمل آمده، ترجیح حکم قضایا بر مبنای عرف به هنگام وجود تعارض، تشخیص مراد متکلم، تغییر احکام و تقیید و تخصیص نصوص مطلق و عام. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| عرف؛ فقه مقارن؛ تخصیص و تقیید؛ کشف حکم | ||
| عنوان مقاله [English] | ||
| The Functions of Custom in Comparative Jurisprudence | ||
| نویسندگان [English] | ||
| Mohammad Adel Ziaey | ||
| Associate Professor, Department of Shafi&rsquo, i Jurisprudence Group, Theology and Islamic knowledge University of Tehran, Tehran, Iran. | ||
| چکیده [English] | ||
| A prominent feature of jurisprudence in the modern era is its attention to the needs of the people and the resolution of their daily problems. One of the most evident manifestations of this attention is the consideration of custom in the process of ijtihad (independent legal reasoning). Jurists define custom as the verbal and practical habits of the people and believe that since the basis for accepting custom is the requirement of sound reason, neglecting it will cause hardship and disruption to the normal course of people's lives. However, considering custom in life, from a jurisprudential perspective, is accompanied by serious challenges; firstly, there is disagreement regarding the authority of custom as one of the sources of law, and secondly, jurists do not agree on the extent and manner of using custom, meaning that jurists disagree on whether the authority of custom means recognizing the subject matter or a means of knowing the Sharia ruling. Nevertheless, in practice and over many centuries, jurists have generally accepted custom, albeit as a non-independent reason, and have used it in the process of deriving rulings. The most important functions of custom are as follows: discovering the ruling, discovering and determining the rationale of the ruling, applying the rulings and determining and identifying concepts and subjects, interpreting Sharia texts and explaining the intent of the rulings, completing Sharia rulings, which means clarifying rulings that are mentioned in the texts in a summary manner, prioritizing the ruling of cases based on custom when there is a conflict, determining the intention of the speaker, changing the rulings, and restricting and specifying absolute and general texts. | ||
| کلیدواژه‌ها [English] | ||
| Custom, Comparative Jurisprudence, Specification (Takhṣīṣ) and Restriction (Taqyīd), Discovering the Commandment | ||
| مراجع | ||
|
قرآن کریم
آشتیانی، محمد حسن (1403)، بحر الفوائد فی شرح الفرائد، قم، مکتبة آیة الله العظمی المرعشی النجفی.
ابن حنبل، احمد (1420)، المسند، ریاض، بیت الافکار الدولیه.
ابن عابدین محمد امین (بی تا)، شرح منظومة عقود رسم المفتی (در ضمن مجموعةالرسائل)، بیروت،دار إحیاء التراث العربی.
ــــــــــ (بی تا)، نشر العرف فى بناء بعض الأحکام على العرف (در ضمن مجموعة الرسائل)، بیروت،دار إحیاء التراث العربی.
ابن عبد القادر، عادل (1418)، العرف حجیته وأثره فى فقه المعاملات المالیة عند الحنابلة، مکة المکرمة، المکتبة المکیة.
ابن فارس، ابوالحسین أحمد (1391)، معجم مقاییس اللغة، به کوشش: عبد السلام هارون، مصر، مکتبة مصطفى البابی الحلبی،
ابن قدامه، موفق الدین عبدالله احمد (1397)، روضه الناظر و جنه المناظر، به کوشش: عبدالعزیز بن عبدالرحمن السعید، ریاض، مطبوعات جامعه الامام محمد بن سعود الاسلامیه.
ابن قیم الجوزیة، شمس الدین محمد بن أبى بکر (1397)، إعلام الموقعین عن رب العالمین، به کوشش: محمد محیى الدین عبد الحمید، بیروت،دار الفکر.
ابن کثیر الدمشقی، ابوالفداء اسماعیل بن عمر (1406)، تحفه الطالب بمعرفه احادیث ابن الحاجب، به کوشش: عبدالغنی بن حمید، مکه،دار حراء.
ابن منظور الإفریقى، جمال الدین محمد بن مکرم (بی تا)، لسان العرب، بیروت،دار صادر.
ابوزهره، محمد (1377)، اصول الفقه، بی‌جا، دارالفکر العربی.
باغستانی میبدی، مرضیه (1373)، جایگاه عرف در فقه و حقوق اسلامی، پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشکده الهیات و معارف اسلامی دانشگاه تهران.
بروجردی، محمد تقی (بی تا)، نهایه الافکار، قم، موسسه النشر الاسلامی.
جبار گلباغی ماسوله، سید علی (1378)، در آمدی بر عرف، قم، دفتر تبلیغات اسلامی حوزۀ علمیه قم.
حائری، سید کاظم (1407)، مباحث الاصول، بی‌جا، بی‌نا.
الحر العاملی، محمد بن حسن (1398)، وسائل الشیعه الی تحصیل مسائل الشریعه، تهران، المکتبه الاسلامیه.
حکیم، محمد تقى (1418)، الأصول العامة للفقه المقارن، قم، المجمع العالمی لأهل البیت.
حمزه، محمود (1406)، الفرائد البهیه فی القواعد و الفوائد الفقهیه، دمشق،دار الفکر للطباعه و التوزیع و النشر.
خلاف، عبد الوهاب (1398)، علم اصول الفقه، الکویت،دار القلم.
دیب البغاء مصطفى (1420)، أثر الأدلة المختلف فیها فى الفقه الإسلامی،دار القلم.
راغب اصفهانی، حسین بن محمد (1418)، المفردات فی غریب القرآن، به کوشش: محمد خلیل عیتانی، بیروت،دار المعرفة.
الریاحی، سامی (2019)، العرف و الشریعه، رباط، موسسه مومنون بلا حدود للنشر و التوزیع.
زحیلی، وهبة (1416)، اصول الفقه الإسلامی، بیروت،دار الفکر المعاصر.
ــــــــــ (1380)، الوجیز فی اصول الفقه، تهران، نشر احسان.
زحیلی، محمد (1414)، النظریات الفقهیه، دمشق،دار القلم.
زرقاء، أحمد (1419)، شرح القواعد الفقهیة، دمشق،دار القلم.
زرقاء، مصطفى أحمد (1418)، المدخل الفقهی العام، دمشق،دار القلم.
زرکشی، بدر الدین محمد بن بهادر (1421)، المنثور فی القواعد، به کوشش: محمد حسن الشافعی، بیروت،دار الکتب العلمیة.
زیدان، عبدالکریم (1417)، المدخل لدراسة الشریعة الاسلامیة، بیروت، مؤسسة الرسالة.
ــــــــــ (1385)، الوجیز فى اصول الفقه، تهران، نشر احسان.
سلجوقی، محمود (1347)، نقش عرف در حقوق مدنی ایران و مطالعه اجمالی آن در اسلوب‌های بزرگ حقوقی، بی‌جا.
سمعانی مروزی، ابو المظفر منصور بن محمد (1417)، قواطع الأدلة فی الأصول، به کوشش: محمد حسن هیتو، مؤسسة الرسالة.
سیوطی، جلال الدین عبد الرحمن بن أبى بکر (1419)، الأشباه والنظائر فی قواعد و فروع فقه الشافعیة، به کوشش: محمد حسن الشافعی، بیروت،دار الکتب العلمیة.
شاطبی، ابو إسحاق إبراهیم بن موسى (بی تا)، الموافقات فی أصول الأحکام، دمشق،دار الفکر.
شلبی، محمد مصطفى (1406)، أصول الفقه الإسلامی، بیروت،دار النهضة العربیة.
ــــــــــ (1403)، المدخل فى التعریف بالفقه الإسلامی، بیروت،دار النهضة العربیة.
صابری، حسین (بی تا)، فقه و مصالح عرفی، قم، بوستان کتاب.
صالح بن عبد الله (1412)، رفع الحرج فى الشریعة الاسلامیة،دار الاستقامة.
صرامی، سیف الله (1378)، جایگاه قرآن در استنباط احکام، مرکز انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی.
ضیائی، محمد عادل (1382)، موضع گیری‌های پیامبر (ص) در قبال عرفهای زمان خود، رساله دکتری رشته فقه و مبانی حقوق اسلامی دانشکده الهیات و معارف اسلامی دانشگاه تهران، تهران.
طباطبائی، محمد حسین (بی تا)، حاشیة الکفایة، قم، بنیاد فرهنگی علامه طباطبایی.
العاملی، ابوعبدالله محمد بن مکی (بی تا)، القواعد والفوائد، قم، مکتبه المفید.
علوی، سید محمد تقی (1381)، جایگاه عرف و عادت در حقوق اسلام و ایران، رساله دکتری دانشکده الهیات و معارف اسلامی دانشگاه تهران.
علیدوست، ابوالقاسم (1403)، فقه و عرف، تهران، سازمان انتشارات فرهنگ و اندیشه اسلامی.
ــــــــــ (1402)، فقه و عقل، تهران، سازمان انتشارات فرهنگ و اندیشه اسلامی.
فرحزادی، علی اکبر (1379)، امر ارشادی و مولوی در اصول شیعه، نشریه مقالات و بررسیها، تهران، دانشکده الهیات و معارف اسلامی دانشگاه تهران، دفتر 86،
فیض، علیرضا (1371)، مبادی فقه و اصول، تهران، انتشارات دانشگاه تهران.
قبله ای خویی، خلیل (1386)، علم اصول در فقه و قوانین موضوعه، تهران، سمت.
قرافی، شهاب الدین أحمد بن إدریس (1418)، الفروق، بیروت،دار الکتب العلمیة.
قرضاوی، یوسف (1419)، السیاسة الشرعیة، قاهرة، مکتبة وهبة.
ــــــــــ (بی تا)، مدخل لدراسة الشریعة الاسلامیة، بی‌جا.
کاظمی خراسانی، محمد علی (1406)، فوائد الاصول، قم، موسسه النشر الاسلامی.
کلانتری، ابوالقاسم (1404)، مطارح الانظار، قم، موسسه آل البیت.
محقق داماد، مصطفی (1376)، قواعد فقه بخش مدنی، مرکز نشر علوم اسلامی.
محمدی، ابو الحسن (1368)، مبانی استنباط حقوق اسلامی، تهران، انتشارات دانشگاه تهران.
مظفر، محمد رضا (1370)، اصول الفقه، قم، دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم.
منتظری، حسینعلی (1415)، نهایه الاصول، قم، نشر التفکر.
ندوی، علی احمد (1418)، القواعد الفقهیة، دمشق،دار القلم.
هاشمی، سید محمود (1405)، بحوث فی علم الأصول، المجمع العلمى للشهید صدر، بی‌جا.
هیتو، محمد حسن (1442)، الخلاصة فى أصول الفقه، دمشق، چاپ اول،دار المصطفى.
هیثمی، نورالدین علی بن ابی بکر (1419)، مجمع الزوائد و منبع الفوائد، بیروت، دارالکتب العلمیه. | ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 36 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 23 |
||
سامانه مدیریت نشریات علمی. قدرت گرفته از سیناوب