پیوندهای مفید
اخبار و اعلانات
آمار
| تعداد نشریات | 163 |
| تعداد شماره‌ها | 6,878 |
| تعداد مقالات | 74,135 |
| تعداد مشاهده مقاله | 137,878,820 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 107,237,588 |
مطالعه ای تطبیقی بر بیان تصویری نگاره‌های تعویذی «چشم زخم» در قالیچه های بلوچستان فرهنگی | ||
| پژوهش‌های انسان‌شناسی ایران | ||
| مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 02 مهر 1404 | ||
| نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22059/ijar.2025.394817.459918 | ||
| نویسنده | ||
| سامرا سلیم پور* | ||
| پژوهشکده هنرهای سنتی. پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری | ||
| چکیده | ||
| چکیده هدف: معیشت و سلامت عشایر بلوچ در کشورهای همسایه ایران و افغانستان به دلیل اقلیم جغرافیایی خاصی (نظیر: خشکسالی، کم آبی، بادهای فصلی و غیره) که در آن سکنی گزیده‌اند، همواره در معرض خطر است. از این رو، باشندگان بلوچ از اشیایی محافظتی برای رفع بیم، ترس و دوری از بلایا استفاده می‌کنند. ردپای فرهنگ شیء باوری (دعا، بازوبند، چشم نظر و اسپند دودکردن) در دست‌بافته‌های بومی مردمان بلوچ به فرم نقش‌ها و نمادهای تعویذی معنادار مشاهده می‌شود. بر این اساس، پژوهش پیش‌رو، مطالعه‌ای تطبیقی بر بیان تصویری نقش‌مایه‌های تعویذی چشم زخم در قالیچه‌های بلوچستان فرهنگی است. روش: این مطالعه از نوع کیفی و میان‌رشته‌ای است و شیوۀ پژوهش در آن ترکیبی از توصیف نقوش و تحلیلِ تاریخی و نمادشناسانه است. پیکره‌های مطالعاتی از موزه ملی فرش ایران و موزه خصوصی سیدطاهر صباحی انتخاب شده‌اند. بازشناسی نقوش، مفاهیم نمادین و اسطوره-ای نهفته در قالیچه‌ها با تکیه بر منابع معتبر علمی منتشر شده از سوی محققین حوزه انسان شناسی، جامعه شناسی و قالی پژوهی انجام شده است. یافته‌ها: نتایج این پژوهش نشان می‌دهد که نقوش مرتبط با مفاهیم چشم زخم در هر دو گروه از قالیچه‌های ایرانی و افغانستانی در شش قالب هندسی (مثلث، مربع و لوزی)، گیاهی (اسپند و خارخسک)، جانوری (مار، رتیلی، پرنده، طاووس، قوچکی و شتر)، اشیاء (چلیپا، بازوبندی، قلاب، شانه و گوشواره)، انسانی (چشم) و کیهانی (ستاره) به کرات نمود یافته‌اند. در این راستا، در هر دو گروه از قالیچه‌ها از نگاره‌هایی با مفهوم جادوی سفید (یا افسون) بیش از جادوی سیاه (یا تابو) استفاده شده که این امر بیانگر خصلت نیک‌اندیشی مردمان بلوچ است. علاوه بر این، نقش‌مایه‌هایی که نمادی از حفاظت و صیانت محسوب می‌شوند، اغلب در حاشیه‌ها و به فرم ریز نقش با تکرار زیاد و در مقابل، نگاره‌های مرتبط با یک نیروی برتر و فرازمینی با اندازه‌ای بزرگ‌تر در متن قالیچه‌ها ترسیم شده‌اند. شواهد نشان می‌دهند بیان تصویری نگاره‌های مذکور به پیشینه تاریخی کهن تمدن شهر سوخته در اقلیم سیستان و بلوچستان باز می‌گردد. نتیجه‌گیری: نتایج این پژوهش نشان می‌دهد اصالت نقوش ترسیم شده بر پیکره قالیچه‌های بلوچ ایرانی و افغانستانی به دلیل اشتراکات فرهنگی، جغرافیایی، سیاسی و تمایل به مراودات درون قومی به خوبی حفظ شده و کمتر دستخوش تغییر شده‌اند. این طور به نظر می‌رسد که ابرام و پافشاری بر تکرار و تعدد نقوش با بن‌مایه‌های طلسم گونه و تعویذی چشم زخم از نوعی حس افراط‌گونه پیروی می‌کند که ریشه در منحصر به فرد بودن اقلیم جغرافیایی، باور راستین به وجود ارواح خبیثه و آیین‌های بومی قوم بلوچ (نظیر: میارجَلّی، کَول، انتقام و زار) دارد. عینیت بخشیدن این باورها در ورای نقوش دست‌بافته‌ها بار دیگر یادآور می‌شود که هنر سنتی قالی‌بافی از حوزه‌های مناسب برای مطالعات فرهنگی، اجتماعی و همچنین، گنجینه‌ای از انعکاس باورها، آرزوها، مکنونات قلبی و زیست‌بوم بافندگان یک اقلیم است. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| بلوچستان فرهنگی؛ چشم زخم؛ قالی ایرانی؛ قوم بلوچ؛ نگاره تعویذی | ||
| عنوان مقاله [English] | ||
| A Comparative Study on the Visual Expression of the "Evil Eye" Amulet Motifs in the Rugs of Cultural Baluchistan | ||
| نویسندگان [English] | ||
| Samera Salimpour Abkenar | ||
| Art national research center Research institute of cultural, heritage, and tourism | ||
| چکیده [English] | ||
| Abstract Purpose: The livelihood and health of Baluch tribes in the neighboring countries of Iran and Afghanistan are constantly at risk due to the specific geographical climate (such as drought, water shortage, seasonal winds, etc.) in which they live. Therefore, the Baluch people use protective objects to ward off fear, anxiety, and avoid disasters. Traces of fetishism culture (prayer, armband, eye-evil, smoking, etc) can be seen in the Baluch handwoven in the form of meaningful amulet patterns and symbols. Accordingly, this research is a comparative study on the visual expression of the “evil eye” amulet motifs in the rugs of cultural Baluchistan. Methodology: This study is qualitative and interdisciplinary. The research method employed is a combination of motif description, historical, and symbolic analyses. The samples were selected from the National Carpet Museum of Iran and the private museum of Dr. Seyed Taher Sabahi. Also, the identification of motifs, symbolic and mythical concepts hidden in the rugs, has been carried out based on reliable scientific sources published by researchers in the fields of anthropology, sociology, and carpet studies. Findings: The results show that motifs related to the evil eye frequently appear in both of Iranian and Afghan rugs by six groups: geometric (triangle, square, and rhombus), plant (spand and kharkhesak), animal (snake, tarantula, bird, peacock, ram, and camel), objects (swastika, armband, hook, comb, and earring), human (eye), and cosmic (star) shapes. In both groups of rugs, images of white magic (or enchantment) are used more than black magic (or taboo), which reflects the benevolent nature of the Baluch people. In addition, motifs with a protection concept are often presented in the margins and in the form of small motifs with high repetition. In contrast, motifs related to a superior and extraterrestrial force are depicted in a larger size in the context of the rugs. The findings show that the visual expression of the motifs is related to the ancient historical background of the shahre-e Sukhteh civilization in the Sistan and Baluchistan region. Conclusions: The authenticity of the motifs on the Iranian and Afghan Baluchi rugs has been well preserved. It is due to cultural, geographical, and political commonalities and the tendency for inter-ethnic exchanges. It seems that persistence on repetition of motifs with talismanic and evil eye concepts pursues an extremist sense. This is related to the uniqueness of the geographical climate, the genuine belief in the existence of evil spirits, and the indigenous rituals of the Baluch people (such as refuge, promise, revenge, and Zar). Bringing these beliefs to life behind hand-woven motifs reminds us that the traditional art of rug weaving is a suitable field for cultural and social studies. They are also a treasure of reflection of the beliefs, desires, heart aspirations, and the ecosystem of the weavers of a region. | ||
| کلیدواژه‌ها [English] | ||
| Amulet motif, Baluch tribe, Cultural Bluchistan, Evil eye, Iranian rug | ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 29 |
||
سامانه مدیریت نشریات علمی. قدرت گرفته از سیناوب