پیوندهای مفید
اخبار و اعلانات
آمار
| تعداد نشریات | 163 |
| تعداد شماره‌ها | 6,769 |
| تعداد مقالات | 72,912 |
| تعداد مشاهده مقاله | 132,166,227 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 103,727,148 |
رویارویی با علوم جدید درمیان آثار و آرای سید اسدالله خرقانی | ||
| پژوهشنامه تاریخ تمدن اسلامی | ||
| دوره 57، شماره 2، بهمن 1403، صفحه 112-133 اصل مقاله (498.44 K) | ||
| نوع مقاله: پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22059/jhic.2025.381212.654513 | ||
| نویسندگان | ||
| محمد سلیمانی تبار* 1؛ محسن بهرام نژاد2؛ باقرعلی عادل فر3؛ حسین آبادیان4 | ||
| 1دانشجوی دکتری، گروه تاریخ، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه بین‌المللی امام خمینی(ره)، قزوین، ایران، | ||
| 2استاد، گروه تاریخ، دانشکده ادبیات و علـوم انـسانی، دانـشگاه بـین‌المللـی امـام خمینـی(ره)، قـزوین، ایران، | ||
| 3دانشیار، گروه تاریخ، دانشکده ادبیات و علـوم انـسانی، دانـشگاه بـین‌المللـی امـام خمینـی(ره)، قـزوین، ایران، | ||
| 4استاد، گروه تاریخ، دانشکده ادبیات و علـوم انـسانی، دانـشگاه بـین‌المللـی امـام خمینـی (ره)، قـزوین، ایران، | ||
| چکیده | ||
| ورود علوم جدید به‌ایران مانندِ ورود سایر دستاوردهای نوین غربیِ عصر قاجار، با واکنش‌های متفاوتی همراه بود. بخشی از این واکنش‌ها را، عالمان دینی‌ای نشان دادند که در آن زمان در جامعۀ ایرانی جایگاه ویژه‌ای داشتند؛ از همین‌رو مطالعۀ رویارویی این گروه با علوم جدید، به‌عنوان یکی از مهم‌ترین مظاهر تمدنی غرب، می‌تواند در شناختی عمیق‌تر از رفتار ایرانیان با پدیده‌های نوین حایز اهمیت باشد. یکی از این علما، سیداسدالله میرسلامی خرقانی (1254-1355ق) بود که از جوانی، فعالیت‌های اجتماعی داشت و در ادامه هم جزو سیاسیون زمان مشروطه و پس از آن به‌حساب می‌آمد. خرقانی با علوم جدید و برخی مفاهیم آن آشنایی پیدا کرد و از نتایج این علوم برای اثبات آرای دینی و اجتماعی خود، برای مثال در موضوع شرب مسکرات و تعدد زوجات بهره‌گرفت. البته، این به‌معنای پذیرش بدون چون و چرا و قید و شرط علوم جدید نبود، بلکه ضمن توصیۀ مسلمانان به‌استفاده از مزایای این علوم، به‌ویژه در روش‌های آن و تشکیک در پذیرفته‌ها و پیش‌فرض‌های علوم طبیعی قدیم، در جایی نیز به‌نقد علوم جدیدی می‌پرداخت که مشهورترین آن نسبت به‌نظریۀ تکامل یا فرگشت است. پژوهش حاضر کوشیده است، ضمن بررسی استدلالات، همراهی‌ها و انتقادهای خرقانی در برابر علوم جدید، با محوریت آثار برجای‌مانده از او و با نگاه برنقش و زمینۀ دغدغه‌های اعتقادی وی، به این پرسش نیز پاسخ دهد که آیا او به‌طور مشخص در جایگاه مخالف یا موافق علوم جدید قرار می‌گیرد یا می‌توان نگاهی دیگر داشت؟ | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| ایران؛ سیداسدالله خرقانی؛ عصر قاجار؛ علوم جدید؛ مسلمانان | ||
| عنوان مقاله [English] | ||
| The Introduction of Modern Sciences into Iran and the Reactions of Religious Scholars: A Case Study of Sayyid Asadullah Kharaqani | ||
| نویسندگان [English] | ||
| Mohammad Soleimanitabar1؛ Mohsen Bahramnejad2؛ Bagherali Adelfar3؛ Hossein Abadian4 | ||
| 1PhD Student Department of History, Imam Khomeini International University (IKIU), Qazvin, Iran | ||
| 2Professor, Department of History, Imam Khomeini International University (IKIU), Qazvin, Iran | ||
| 3Associate Professor Department of History, Imam Khomeini International University (IKIU), Qazvin, Iran | ||
| 4Professor Department of History, Faculty of Literature and Humanity, Imam Khomeini International University (IKIU), Qazvin, Iran | ||
| چکیده [English] | ||
| The dissemination of modern sciences in Iran during the Qajar period represented one of the many encounters between Iranian society and Western modernity. Religious scholars, as prominent figures within the sociopolitical landscape of the time, responded in diverse and often complex ways. Among them, Sayyid Asadullāh Mīr-Salāmī Kharaqānī (1254–1355 AH/1838–1936 CE) presents a nuanced case. An active figure in social and political spheres, particularly during and after the Constitutional Revolution, Kharaqānī engaged critically with modern sciences. He drew selectively upon their findings to support religious and social arguments-addressing themes such as polygamy and the prohibition of intoxicants-while simultaneously maintaining a critical stance toward certain scientific doctrines, notably the theory of evolution. Kharaqānī encouraged the adoption of modern scientific methods and challenged the assumptions of traditional natural sciences, yet he refrained from embracing modern science unreservedly. This article examines Kharaqānī’s intellectual engagement with modern sciences, analyzing his extant works in light of his theological commitments. It argues for a nuanced reading that situates him neither strictly as a proponent nor an adversary of modern science, but as a reflective scholar navigating the intersection of tradition and modernity. | ||
| کلیدواژه‌ها [English] | ||
| Modern Science, Sayyid Asadullāh Kharaqānī, Qajar Iran, Islamic Reform, Evolution, Religious Intellectuals | ||
| مراجع | ||
|
جعفریان، رسول (1382ش). سیداسدالله خرقانی؛ روحانی نوگرای روزگار مشروطه و رضاشاه/ به‌ضمیمۀ رسالۀ روح التمدن و هویة الإسلام و رسالۀ رد بر کشف حجاب. تهران: مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
خرقانی، اسدالله (1314ش). برهان الساطع در اثبات صانع. تهران: مؤسسة خاور. (کتابخانه بروجردی).
خرقانی، اسدالله (1338ق). تنقید مقاله داروینیست‌ها. تهران: مطبعۀ فرهنگ وطن.
خرقانی، اسدالله (1338ق). کثرت و وحدت زواج. تهران: مطبعۀ فرهنگ. (کتابخانة بروجردی).
خرقانی، اسدالله (1339ش). محو الموهوم و صحو المعلوم (راه تجدید عظمت وقدرت اسلامی). تهران: غلامحسین نورمحمدی خمسه‌پور.
خرقانی، اسدالله (1352ق). نبوت خاصه و ابدیت اسلام و حماسه با ادیان. تهران: مطبعۀ دانش.
خرقانی، اسدالله (1353ق). در متشابهات قرآن و حدیث من فسر القرآن و حماسه علمی و عملی بر تمام علمای نوع بشر از ادیان قدیمه و جدیده. تهران: مطبعۀ دانش.
داروین، چارلز (1380ش). منشأ انواع. ترجمۀ نورالدین فرهیخته. تهران: زرین و نگارستان کتاب.
دولت‌آبادی، یحیی (1361ش). حیات یحیی. 4 جلد. تهران: عطار و فردوسی.
زیادات، عادل (1397ش). مواجهه با داروین؛ نخستین برخوردها با نظریه تکامل در شرق مسیحی و اسلامی. ترجمه و پژوهش امیرمحمد گمینی. تهران: کرگدن.
شهرستانی، هبة الدین (1381ق). الهیئة و الإسلام. نجف: مطبعة الآداب.
فلاماریون، کامل (1312ق). رسالۀ هیئت جدیده. ترجمۀ عبدالرحیم طالبوف. اسلامبول: مطبعۀ اختر.
محیط طباطبایی، محمد (1380ش). سیدجمال‌الدین اسدآبادی و بیداری مشرق‌زمین. به‌کوشش و مقدمۀ سیدهادی خسروشاهی. تهران: کلبۀ شروق و سماط.
معصومی، محمد (1402ش). داروین در عهد قاجار؛ سه رسالۀ قاجاری پسامشروطه. تهران: کرگدن.
ملائی توانی، علیرضا (1397ش). سه روحانی دگراندیش (دولت‌آبادی، سنگلجی، حکمی‌زاده). تهران: پژوهشکدۀ تاریخ اسلام.
ملک‌زاده، مهدی (1373ش). تاریخ انقلاب مشروطیت. 7 جلد. تهران: علمی.
نبوی رضوی، مقداد (1395ش). تاریخ مکتوم. تهران: شیرازه.
نجفی اصفهانی، محمدرضا (1393ش). نقد فلسفۀ داروین. ترجمة مجدالدین نجفی و حسن صافی اصفهانی. تصحیح و تعلیق و تکمیل: علی زاهدپور. قم: صاحب‌الأمر.
هاشمی، محمدمنصور (1390ش). یک مسأله، دو رویکرد: بررسی مقایسه‌ای نقدهای محمدرضا نجفی اصفهانی و سیداسدالله خرقانی بر نظریۀ تکامل. آینۀ پژوهش، 22(4)، پیاپی 130، 44-49.
Le Matin. 36 Année, No 12972, Jeudi 4 Septembre 1919. Paris.
Le Matin. 46 Année, No 16604, Mercredi 4 Septembre 1929. Paris. | ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 162 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 37 |
||
سامانه مدیریت نشریات علمی. قدرت گرفته از سیناوب