پیوندهای مفید
اخبار و اعلانات
آمار
| تعداد نشریات | 163 |
| تعداد شماره‌ها | 6,760 |
| تعداد مقالات | 72,808 |
| تعداد مشاهده مقاله | 131,591,537 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 103,392,664 |
رهیافتی تاریخی به عبارت «حائک بن حائک» در خطبه 19 نهج البلاغه | ||
| پژوهش های قرآن و حدیث | ||
| دوره 57، شماره 2، اسفند 1403، صفحه 397-414 اصل مقاله (850.5 K) | ||
| نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22059/jqst.2025.381101.670374 | ||
| نویسنده | ||
| سید مهدی لطفی* | ||
| دانشیار، گروه علوم قرآن و حدیث، دانشکده الهیات و معارف اهل بیت(ع)، دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران | ||
| چکیده | ||
| واژه حائک در خطبۀ 19 نهج البلاغه خطاب به اشعث بن قیس به کار رفته‌است. این واژه از نظر لغوی دربردارنده معانی مختلفی از جمله ضمیمه کردن چیزی به چیز دیگر، بافندگی پارچه، راه رفتن با تکبر و ناز و معنای مجازی جمله‌سازی و شعر گفتن است. شارحان نهج البلاغه در گزینش و تطبیق این معانی بر اشعث بن قیس دیدگاههای مختلفی ارائه کرده‌اند که برخی از آنها با واقعیت تاریخی و برخی دیگر با کلام و سیرۀ حضرت علی (ع) مطابقت ندارد. این مقاله ضمن بررسی معانی مختلف واژه حائک به نقد و بررسی دیدگاههای شارحان نهج البلاغه در عبارت «حائک بن حائک» می‌پردازد و تلاش می‌کند تا بر اساس سیاق خطبه و مستندات تاریخی موجود، معنای صحیح آن را مشخص سازد. نتایج این مقاله نشان می‌دهد که از بین چهار معنای بافنده بودن اشعث، نقصان عقل و قلت استعداد، راه رفتن با تکبر و ناز و کذاب بودن وی، صرفا معنای اخیر به دلیل سازگاری با شرایط صدور خطبه و سیاق آن، صحیح به نظر می‌رسد. دیگر معانی ذکر شده به دلایلی همچون نبود شواهد تاریخی مشخص و صحیح نبودن پیش‌فرض بافنده بودن اشعث، قابلیت استناد ندارند. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| نهج البلاغه؛ حضرت علی (ع)؛ خطبه 19؛ حائک؛ بافندگی | ||
| عنوان مقاله [English] | ||
| A Historical Approach to the Phrase “Ḥāʾik ibn Ḥāʾik” in Sermon 19 of Nahj al-Balāgha | ||
| نویسندگان [English] | ||
| Seyed Mahdi Lotfi | ||
| Associate Professor, Department of Quran and Hadith Sciences, Faculty of Theology and Ahl al-Bayt Studies, University of Isfahan, Isfahan, Iran | ||
| چکیده [English] | ||
| The word "ḥāʾik" in Sermon 19 of Nahj al-Balāgha is used to address 'Ash'ath ibn Qays. Linguistically, this word encompasses various meanings, including joining one thing to another, weaving fabric, walking with pride and coquetry, and the metaphorical meaning of composing sentences and poetry. Commentators of Nahj al-Balāgha have presented different views in selecting and applying these meanings to 'Ash'ath ibn Qays, some of which do not align with historical reality or the speech and conduct of Imam Ali (AS). This article examines the various meanings of the word "ḥāʾik" and critically analyzes the views of Nahj al-Balāgha commentators regarding the phrase "ḥāʾik ibn ḥāʾik." It attempts to determine the correct meaning based on the context of the sermon and available historical evidence. The results indicate that among the four meanings – 'Ash'ath being a weaver, having a deficient intellect and limited aptitude, walking with pride and coquetry, and being a liar - only the latter meaning appears to be correct due to its consistency with the circumstances of the sermon's delivery and its context. Other mentioned meanings lack credibility due to reasons such as the absence of specific historical evidence and the incorrect assumption of 'Ash'ath being a weaver. | ||
| کلیدواژه‌ها [English] | ||
| Nahj al-Balāgha, Imam Ali (AS), Sermon 19, Ḥāʾik, Weaving | ||
| مراجع | ||
|
آقازاده، جعفر (1396ش). حکومت اشعث بن قیس در آذربایجان (25-36ق)، پژوهشنامه تاریخ‌های محلی ایران، سال هفتم، ش 13، صص27-40.
ابن ابی الحدید، عبدالحمید (بی‌تا). شرح نهج البلاغه، قم: مکتبه آیه العظمی المرعشی النجفی.
ابن حنبل، احمد بن محمد (1416ق). مسند الامام احمد بن حنبل، به تحقیق احمد محمد شاکر، قاهره:دار الحدیث.
ابن عدی، احمد (1418ق). الکامل فی ضعفاء الرجال، یبروت:دار الکتب العلمیه.
ابن فارس، احمد (1404ق). معجم مقاییس اللغه، به کوشش هارون عبدالسلام محمد، قم: مکتب الاعلام الاسلامی.
ابن قتیبه دینوری، احمد (1368ش). اخبار الطوال، ترجمه دکتر محمود مهدوی دامغانی، تهران: نشر نی.
ابن قتیبه، عبدالله بن مسلم (1406ق). تاویل مختلف الحدیث، بیروت:دار الکتب العلمیه.
ــــــــــ (1992م)، المعارف، قاهره: هیأت المصریه العامه.
ابن منظور، محمد بن مکرم (1414ق). لسان العرب، بیروت:دار صادر.
ابن هشام، عبدالملک (بی‌تا). السیره النبویه، بیروت:دار المعرفه.
ابوالفرج اصفهانی، علی بن حسین (1415ق). الأغانی، بیروت:دار إحیاء التراث العربی.
ابی داود، سلیمان بن اشعث (1430ق). سنن ابی داود، بیروت‌دار الرساله العالمیه
اعثم کوفی، محمد بن علی (1411ق). کتاب الفتوح، یبروت:دار الاضواء.
بحرانی، میثم بن علی (1379ق). شرح نهج البلاغه، تهران: دفتر نشر الکتاب.
بروجردی، حسین (1386ش). منابع فقه شیعه، جمعی از مترجمان، تهران: فرهنگ سبز.
بلاذری، احمد بن یحیی (1417ق). انساب الاشراف، بیروت:دار الفکر.
ثقفی، ابراهیم بن محمد (1395ق). الغارات، تهران: انجمن آثار ملی.
ثواقب، جهانبخش، زینب بیرانوند (1395ش). عملکرد فرماندهان نظامی امیر المومنین علی (ع) در سرنوشت پیکار صفین؛ مقایسه موردی مالک اشتر و اشعث بن قیس، تاریخ اسلام، سال هفدهم، ش 4، صص 85-134.
خاکرند، شکرالله (1379ش). موقعیت یابی اشراف قبیله ای (رهبران رده) در دوران خلفای راشدین با تکیه بر نقش اشعث بن قیس کندی در حکومت علی (ع)، مجله علمی و پژوهشی دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه اصفهان، دوره دوم، ش 22، صص 115-140.
ذهبی، محمد (1413ق). تاریخ الاسلام و وفیات المشاهیر و الاعلام، بیروت:دار الکتاب العربی.
راغب اصفهانی، حسین (1420ق). محاضرات الأدباء و محاورات الشعراء و البلغاء، بیروت: شرکه‌دار الأرقم.
زمخشری، محمود بن عمر (1399ق). اساس البلاغه، بیروت:دار صادر.
سرخسی، محمد بن احمد (1414ق). المبسوط، بیروت:دار المعرفه.
سلمانیان، سمیه، کیوان احسانی، سید مهدی مسبوق و فاطمه دسترنج (1400ش)،. مفهوم‌شناسی واژه حائک در خطبه 19 نهج البلاغه با رویکرد انتقادی به معادل یابی آن در ترجمه‌های فارسی، مطالعات ترجمه قرآن و حدیث، دوره 8، شماره 15، صص 191-218.
سید رضی، محمد حسین (1386)، نهج البلاغه، ترجمه حسین انصاریان، تهران: پیام آزادی.
صنعانی، عبدالرزاق (1403ق). المصنف، به تحقیق حبین الرحمن الاعظمی، بیروت: المکتب الاسلامی.
طبری، محمد بن جریر (1967م). تاریخ الامم و الملوک، بیروت:دار التراث.
عقیلی، محمد بن عمر (1404ق). الضعفاء الکبیر، به کوشش عبدالمعطی امین قلعجی، بیروت:دار المکتبه العلمیه.
فراهیدی، خلیل بن احمد (1409ق). العین، به کوشش مهدی المخزومی و ابراهیم السامرائی، قم: مؤسسه الهجره.
فروهی، آرمان و علی اکبر عباسی (1394ش). تقابل رویکرد سیاسی مالک بن اشتر نخعی و اشعث بن قیس کندی در ماجرای حکمیت، شیعه پژوهی، سال اول ش 4، صص 87-104.
کلینی، محمد بن جعفر (1407ق). الاصول من الکافی، تصحیح علی اکبر غفاری محمد آخوندی، تهران:دار الکتب الاسلامیه.
مجلسی، محمد باقر (1403ق). بحار الانوار، بیروت:دار احیاء التراث.
منقری، نصر بن مزاحم (1366ش). پیکار صفین، ترجمه پرویز اتابکی، تهران: سازمان انتشارات آموزش انقلاب اسلامی.
نسائی، احمد بن شعیب (1406ق). السنن الصغری للنسائی، تحقیق عبدالفتاح ابوغده، حلب: مکتبه المطبوعات الاسلامیه.
واقدی، محمد بن عمر (1410ق). کتاب الرده، بیروت:دار الغرب الاسلامی.
هاشمی خوئی، میرزا حبیب الله (1400ق). منهاج البراعه، ترجمه حسن حسن زاده آملی و محمد باقر کمره ای، تهران: مکتبه الاسلامیه.
یعقوبی، احمد بن اسحاق (بی تا). تاریخ الیعقوبی، بیروت:دار صادر.
Hoyland, Robert, G (2002). Arabia and the Arabs: from the Bronze Age to the coming of Islam, London and New York: Taylor& Francis. | ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 92 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 81 |
||
سامانه مدیریت نشریات علمی. قدرت گرفته از سیناوب