پیوندهای مفید
اخبار و اعلانات
آمار
| تعداد نشریات | 162 |
| تعداد شماره‌ها | 6,623 |
| تعداد مقالات | 71,548 |
| تعداد مشاهده مقاله | 126,910,978 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 99,959,847 |
متکلم و ریاضیدان: فخر رازی و آثار هندسی ابن هیثم | ||
| تاریخ علم | ||
| مقاله 7، دوره 11، شماره 1، فروردین 1392، صفحه 139-157 اصل مقاله (789.83 K) | ||
| نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
| نویسنده | ||
| حسین معصومی همدانی* | ||
| عضو پیوستۀ فرهنگستان زبان و ادب فارسی | ||
| چکیده | ||
| فخر رازی، متکلم و فیلسوف قرن ششم هجری (543-606 ق) آثار بسیاری در حوزه‌های گوناگون معارف عصر خود نوشته است. گذشته از برخی از نظریات بدیع که در آثار منطقی و کلامی و فلسفی او دیده می‌َشود، بسیاری دیگر از نوشته‌های او بر پایۀ منابع دیگری فراهم آمده است که برخی از آنها امروز در دست است و بسیاری از آنها از میان رفته است. تحقیق در این آثار می‌تواند روشن کند که فخر رازی چگونه منابع خود را برمی‌گزیده و چگونه در آنها تصرّف می‌کرده است. در این مقاله برخی از مباحث ریاضی که فخر رازی در آثار خود از ابن هیثم، ریاضیدان و فیزیکدان بزرگ قرن چهارم و پنجم هجری، نقل کرده است بررسی می‌شود و نوع و حدود تغییراتی که فخر رازی در این مطالب داده مورد بحث قرار می‌گیرد. این پژوهش می‌تواند پرتو تازه‌ای بر ارتباط فکری میان اصناف مختلف محققان این دوران مهم از تاریخ فکری تمدن اسلامی – فیلسوفان، متکلمان، و عالمان – بیفکند و نیز میزان رواج برخی از آثار ابن هیثم را در حوزۀ فرهنگی ایران، تقریبا یک قرن و نیم پس از مرگ او، نشان دهد. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| ابن هیثم؛ جامع العلوم؛ حل شکوک کتاب اقلیدس فی الاصول و شرح معانیه؛ شرح مصادرات اقلیدس؛ فخر رازی؛ هندسه | ||
| عنوان مقاله [English] | ||
| The Theologian and the Mathematician: Fakhr al-Dīn al-Rāzī and the Geometrical Works of Ibn al-Haytham | ||
| نویسندگان [English] | ||
| Hossein Masoumi Hamedani | ||
| Permanent Member of Persian Academy of Language and Litrature | ||
| چکیده [English] | ||
| Fakhr al-Dīn al-Rāzī, theologian and philosopher of the 12th centuriy (1148-1209), has a huge literary production in many scholary disciplines of his time. Nothwithstanding some original ideas which are mostly found in his theological and philosophical writings, most of his other works are compilations based on other sources. Some of these sources still exist, while most of the others seem to have been lost forever. Research on the the relation between al-Rāzī and his sources can explicate the way he chose his sources and the degree in which he transformed them. In this paper some of the mathematical themes borrowed by al-Rāzī from the works of Ibn al-Haytham, the great mathematician and physicist of the 10th – 11th century, are analysed and the way he has changed and adapted them to his purposes is discussed. This research can shed a light on the intellectual relations between different types of researchers – theologians, philosophers, and scientists of this important period in the intellectual history of the Islamic civilization. It can also show how the work of Ibn al-Haytham was received in the cultural domain of Iran almost one and a half century after his death. | ||
| کلیدواژه‌ها [English] | ||
| Fakhr al-Dīn al-Rāzī, Ibn al-Haytham, geometry, Jāmiʿal-ʿulūm (Compendium of the Sciences), Shrḥ Muṣādarāt Uqlīdis (Commentary on the premises of Euclid’s Elements), Ḥall Shukūk Kitāb Uqlīdis fī al-ʾUṣūl wa Sharḥ Maʿānīh (On the Resolution of Doubts in Euclid’s Elements and interpretation of its Special Meanings) | ||
| مراجع | ||
|
ابن سینا، الشفاء، الطبیعیات، النفس، تصحیح جورج قنوانی و سعید زاید، قاهره، 1395 هق/1975م. ــــــــــ ، النجاة، تصحیح محمد تقی دانش‌پژوه، تهران، 1364. ابن هیثم، حل شکوک کتاب أقلیدس فی الأصول، چاپ عکسی به کوشش فؤاد سزگین، فرانکفورت، معهد تاریخ العلوم العربیة والإسلامیة، 1985م/1405ق. ــــــــــ ، شرح مصادرات اقلیدس، چاپ عکسی به کوشش فؤاد سزگین، فرانکفورت، معهد تاریخ العلوم العربیة والإسلامیة، 2000م/1421ق. دانش‌پژوه، محمدتقی، «آشنایی با شرح عیون الحکمۀ امام رازی»، معارف، شمارۀ 7، فروردین-تیر 1365ش، صص109-130. فخر رازی، جامع العلوم، تصحیح سید علی آل داود، بنیاد موقوفات دکتر محمود افشار، تهران، 1382ش. ــــــــــــ ، الملخّص، نسخۀ شمارۀ 256 مجموعۀ مشکاة دانشگاه تهران. ــــــــــــ، المطالب العالیة من العلم الالهی، تصحیح احمد حجازی سقا، 9 جلد، بیروت، بی تا. معصومی همدانی، حسین، «فخر رازی و ابن هیثم» در خرد جاودان: جشن‌نامۀ استاد سید جلال‌الدین آشتیانی، ویراستۀ حسن سید عرب و علی اصغر محمد خانی، تهران، 1377ش. نصیر الدین طوسی، مجموع الرسائل، حیدرآباد، 1359 هق. Heath, Thomas L., The Thirteen Books of Euclid’s Elements, Cambridge University Press, 3 vols., 1925, repr. 1956. ــــــــــ, The Works of Archimedes, Cambridge, 1897. Rashed, Roshdi, Les mathématiques infinitésimales du IXe au XIe siècle, volume III, Ibn al-Haytham, Théorie des coniques, constructions géométriques et géométrie pratique, Al-Furqān Islamic Heritage Foundation, London, 2000. | ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 2,189 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 2,101 |
||
سامانه مدیریت نشریات علمی. قدرت گرفته از سیناوب