پیوندهای مفید
اخبار و اعلانات
آمار
| تعداد نشریات | 161 |
| تعداد شماره‌ها | 6,479 |
| تعداد مقالات | 70,032 |
| تعداد مشاهده مقاله | 122,992,054 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 96,221,864 |
بهره‌برداری از مراتع و لزوم متنوع‌سازی معیشت خانوارهای روستایی مطالعة موردی: شهرستان ماهنشان | ||
| پژوهش های روستائی | ||
| مقاله 6، دوره 6، شماره 2، شهریور 1394، صفحه 343-368 اصل مقاله (281.33 K) | ||
| نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22059/jrur.2015.54911 | ||
| نویسندگان | ||
| کبری کریمی* 1؛ اسماعیل کرمی دهکردی2 | ||
| 1دانشجوی کارشناسی ارشد ترویج و آموزش کشاورزی، دانشگاه زنجان | ||
| 2دانشیار گروه ترویج، ارتباطات و توسعة روستایی، دانشگاه زنجان | ||
| چکیده | ||
| بهره‌برداری بی‌رویه از منابع طبیعی تجدیدشونده و زیستگاه تأمین‌کنندة نیازهای معیشت بشر، وضعیت این منابع را به‌رغم اهمیت زیست‌محیطی آنها به‌شدت نامطلوب کرده است. از‌این‌رو در پیش‌گرفتن تدابیری برای کاهش فشار بر این منابع و استفادة بهتر از آنها ضروری به‌نظر می‌رسد. ادامة این روند علاوه‌بر کاهش بازده این منابع باعث تهدید معیشت بسیاری از خانوارهای بهره‌بردار نیز خواهد شد. مقالة حاضر به بررسی بهره‌برداری جامعة روستایی در شهرستان ماهنشان (در استان زنجان) و لزوم متنوع‌سازی در معیشت آنان برای کاهش فشار بر منابع طبیعی می‌پردازد. این پژوهش از نوع مطالعات موردی است که داده‌های آن با استفاده از مصاحبه‌های نیمه‌ساختاریافته، تشکیل گروه‌های متمرکز، مشاهدة مشارکتی و ترسیم نقشه‌های روستا گردآوری شد. برای تجزیه و تحلیل داده‌های کمی از نرم‌افزار spss و برای داده‌های کیفی از ابزار تحلیلی SWOT استفاده شد. نتایج پژوهش حاضر، وابستگی زیاد بهره‌برداران به دام و مرتع را نشان می‌دهد، درحالی‌که استعدادهای بالقوة دیگری در روستا وجود دارند که به‌درستی از آنها بهره‌برداری نمی‌شود. از مهم‌ترین دلایل این مسئله می‌توان به ضعف دانش و آگاهی بهره‌برداران و ضعف خدمات ترویجی اشاره کرد. باغ‌داری، پرورش زنبور عسل و آبزی‌پروری ازطریق آموزش و ترویج روستاییان، راهکارهایی جایگزین یا مکمل دام‌داری برای ارتقای درآمد و بهبود معیشت بهره‌برداران و همچنین ممانعت از کاهش دام و فشار بر مراتع به‌شمار می‌آیند. با تقویت دانش و مهارت بهره‌برداران ازطریق برنامه‌های ترویج کشاورزی و اعمال دیگر سیاست‌ها می‌توان انتظار داشت که در آینده از فشار بر منابع طبیعی کاسته شود و از سایر سرمایه‌ها و استعدادها نیز بهره‌برداری درستی به‌عمل آید. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| بهره‌برداری؛ متنوع‌سازی؛ معیشت؛ معیشت‌های روستایی؛ منابع طبیعی | ||
| عنوان مقاله [English] | ||
| Rangeland Use and Necessity of Diversification of Rural Households’ Livelihoods, a case study in the Mahneshan Township Rangeland Use and Necessity of Diversification of Rural Households’ Livelihoods, | ||
| نویسندگان [English] | ||
| Kobra Karimi1؛ Esmaeil Karami Dehkordi2 | ||
| چکیده [English] | ||
| Introduction The environmental importance of rangelands and the dependency of a large proportion of Iran's population on these resources have challenged policy makers in recent decades to seek sustainably appropriate approaches for managing these resources. This needs the integration of human activities, livestock keeping and rangelands use. Rangelands are considered as an ecosystem for providing human livelihood needs, particularly rural households, but they are in a critical condition due to their excessive use. It is necessary to take strategies for reducing overpressure on these resources, because the continuation of this trend not only decreases their productivity, but it may threaten the livelihood of many users’ households. This paper is to investigate how a rural community uses rangelands. It is also to understand the necessity of their livelihood diversification for reducing overpressure on natural resources. Moreover, this paper aims to identify the factors affecting the degradation of natural resources and to provide strategies for their management. Materials and methods The study was conducted in the Ghozloo Village, located in the Mahneshan Township of the Zanjan Province, in the Northwest Iran using an exploratory, descriptive and explanatory case study. The qualitative data of this exploratory case study were collected using semi-structured interviews, participant observations and mapping technique, group discussions in focus groups, excursion in rangeland and farms, and the rapid rural appraisal techniques. Furthermore, the quantitative data were collected using structured interviews through a questionnaire technique. For the increasing the validity and reliability of the research, the triangulation approach was utilized to evaluate results based on different methods and from different aspects. The survey was embedded in the case study and a sample of 20 rural participations was interviewed. The results of this study can be considered for theoretical and analytical generalisability, though it is statistically limited. The qualitative data were analyzed using the coding and the content analysis of sentences and phrases through categorizing techniques. Quantitative data were also analyzed using the descriptive methods through the statistical software of SPSS. Results and discussion Research results show that about 2700 hectares of the study area is covered by rangelands, which are considered as the common properties of the rural community and are used in a collective farming system. The rural community was located in an area with 36 km distance from the main road and 56 km from the township centre. This remote area made the community isolated from the decision-making institutions and input and extension service providers. More than 50% of the rural household heads, as participants, were middle-aged with the education at illiterate or low-literate levels. Most of the youth had migrated to the urban areas. These issues may affect the adoption of new technologies to improve their livelihoods. Most rural households mainly depended on livestock holding without any significant diversification in their livelihoods. They had a small number of livestock per household, but the total number of community livestock was more than the rangeland capacity, over twice the capacity. This made overpressure on the rangelands due to excessive overgrazing as well as early and late grazing pressure. This has led to the degradation and biodiversity loss of the ecosystem. While there were alternative potential strategies in the area, such as cropping, orchard development and bee keeping, they were used at a very small scale with low productivity due to lack of enough knowledge of the rural households and lack of extension services in this area. Conclusion It is necessary to take appropriate actions for managing the factors can escalate unsustainable use of natural resources. One of these actions can be referred to the diversification of livelihood strategies to reduce dependency and overpressure on rangeland. There may be impossible to change the full dependency on rangelands to other activities due to the geographical location of the community, the constraints for linking to urban markets and the natural capitals available in the area. However, through diversification, it is possible to utilize alternative livelihood strategies as supplementary activities to reduce livestock number and overpressure on rangelands, increase employment, improve livelihoods and conserve natural resources. This approach is considered as a method for governing natural resources to use rangelands, arable lands and permanent lands sustainably. This perspective requires the support of external actors. For example, agricultural extension programs can facilitate the enhancement of human capacities, particularly knowledge and skills of households, as well as their social capital. The SWOT analysis shows that the main strengths can facilitate this perspective are availability of cropping, orchard plant cultivation, bee keeping and availability of water resources and rangelands. The main weaknesses are rural population illiteracy and low literacy, lack of enough knowledge for using the existing capabilities, and lack of access to required finance and inputs. Therefore, improving knowledge and skills and increasing their interactions with external actors, can enhance both natural resources conservation and livelihood diversification. | ||
| کلیدواژه‌ها [English] | ||
| Rangeland Use and Necessity of Diversification of Rural Households’ Livelihoods, a case study in the Mahneshan Township Rangeland Use and Necessity of Diversification of Rural Households’ Livelihoods, a case study in the Mahneshan Township rural livelihoods, Natural Resources Management, extension, diversification | ||
| مراجع | ||
|
ادیب حاج‌باقری، محسن، پرویزی، سرور و صلصالی، مهوش، 1385، روش‌های تحقیق کیفی، تهران، بشری، 126. پاپلی یزدی، محمدحسین و لباف خانیکی، مجید، 1379، مرتع، نظام‌های بهره‌برداری، تحقیقات جغرافیایی، سال اول، شمارة 56 و 57، صص. 41-8. خورشیدی، محمد و انصاری، ناصر، 1382، شناخت آَگاهی عشایر و روستاییان نسبت به تخریب منابع طبیعی و عوامل آن در دهستان بازفت استان چهار محال و بختیاری، فصلنامة پژوهشی تحقیقات طبیعی، علوم آب و خاک، سال یازدهم، شمارة 41، صص. 464-453. رستمعلی‌زاده، ولی‌اله و سلیانی، مسعود، 1390،زندگی مطلوب روستایی با تأکید بر بهزیستی اجتماع روستایی، توسعة روستایی، سال سوم، شمارة 2، صص. 186- 165. رودگرمی، پژمان، انصاری، ناصر و فراهانی، ابراهیم، 1390،بررسی عوامل اجتماعی – اقتصادی مؤثر در تخریب منابع طبیعی استان تهران، فصلنامة مرتع و بیابان ایران، سال هجدهم، شمارة 1، صص. 171-151. سیداخلاقی، سیدجعفر، انصاری، ناصر و یوسف کلافی، سعید، 1391، بررسی عوامل اجتماعی اقتصادی مؤثر در تخریب مراتع استان اردبیل از دیدگاه بهره‌برداران و کشاورزان، فصلنامة تحقیقات مرتع و بیابان ایران، سال نوزدهم، شمارة 1، صص. 148-133. صادقی، حسین و سعادت، رحمان، 1383،رشد جمعیت، رشد اقتصادی و اثرات زیست‌محیطی در ایران: یک تحلیل علی، مجلة تحقیقات اقتصادی، سال سی‌ونهم، شمارة 1، صص. 180-163. طهماسبیان، سعید، مؤمنی، مریم و نجفی، فوزیه، 1391، بررسی علل و عوامل تخریب مراتع و راهکارهای جلوگیری از تخریب مراتع استان ایلام (مطالعة موردی شهرستان شیروانچرداول)، مجموعه مقالات نخستین همایش منطقه‌ای توسعة پایدار منابع طبیعی غرب کشور: چالش‌ها و راهکارها، 14 اردیبهشت‌ماه، الشتر، دانشگاه پیام نور استان لرستان. قیطوری، محمد، انصاری، ناصر، سندگل، عباسعلی و حشمتی، مسیب، 1385، عوامل مؤثر در تخریب مراتع استان کرمانشاه، فصلنامة علمی- پژوهشی تحقیقات مرتع و بیابان ایران، سال سیزدهم، شمارة 4، صص. 323-314. کرمی دهکردی، اسماعیل، 1388، دانش و نیازهای ترویجی روستاییان در مورد تکنولوژی‌های حفاظت از آب و خاک در مدیریت حوزة آبخیز اسفندقه در استان کرمان،چهارمین کنفرانس سراسری آبخیزداری و مدیریت آب و خاک، کرمان 11 و 12 آذرماه 1388، کرمان، دانشکدة کشاورزی، دانشگاه باهنر کرمان. کرمی دهکردی، اسماعیل و انصاری، افشین، 1391، تأثیر طرح‌های منابع طبیعی بر معیشت پایدار خانوارهای روستایی درشهرستان زنجان، مجلة علمی و پژوهشی فناوری‌های نوین کشاورزی، سال پنجم، شمارة 2، صص. 136-107. کریمیان، علی‌اکبر، 1390، تأثیر شیوه‌های مختلف بهره‌برداری بر وضعیت مراتع زمستانه (مطالعة موردی: استان سمنان)، فصلنامة پژوهش‌های روستایی، سال دوم، شمارة 6، صص. 110-95. مافی غلامی، رویا و مجدم، عماد، 1390، ارزیابی دلایل و عوامل تخریب منابع جنگلی استان خوزستان، همایش ملی بوم‌های بیابانی، گردشگری و هنرهای محیطی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد نجف‌آباد، 24-23 آذرماه. وزارت جهاد کشاورزی، 1389، آمارنامة کشاورزی، جلد دوم، معاونت برنامه‌ریزی و اقتصادی دفتر آمار و فناوری اطلاعات. ولایتی، سعداله و کدیور، علی‌اکبر، 1385، چالش‌های زیست‌محیطی جنگل‌ها و مراتع ایران و پیامدهای آن، دوفصلنامة جغرافیا و توسعة ناحیه‌ای، سال اول، شمارة 7، صص. 72-53. Alinovi, L., D’Errico, M., Mane, E., & Romano, D., 2010, Livelihoods Strategies and Household Resilience to Food Insecurity: An Empirical Analysis to Kenya. Paper presented at the Promoting Resilience through Social Protection in Sub-Saharan Africa, Dakar, Senegal.
Babulo, B., Muys, B., Nega, F., Tollens, E., Nyssen, J., Deckers, J.f, & Mathijs, E., 2008, Household Livelihood Strategies and Forest Dependence in the Highlands of Tigray, Northern Ethiopia, Agricultural Systems, Vol. 98, No. 2, PP. 147-155.
Barretta, C.B., Reardon, T., & Webb, P., 2001, Nonfarm Income Diversification and Household Livelihood Strategies in Rural Africa: concepts, dynamics, and policy implications, Food Policy, Vol. 26, PP. 315-316.
Bebbington, A., 1999, Capitals and Capabilities: A Framework for Analyzing Peasant Viability, Rural Livelihoods and Poverty, World Development, Vol. 27, No. 12, PP. 20-22.
Bojö, J., Bromhead, M.A., Bouzaher, A., Castro, G., Falconer, J., Hamilton, K., Segnestam, L., 2000, Natural Resources Management, Washington, DC: World bank.
Brown, P.R., Nelson, R., Jacobs, B., Kokic, P., Tracey, J., Ahmed, M., & DeVoil, P. 2010, Enabling Natural Resource Managers to Self-assess their Adaptive Capacity, Agricultural Systems, Vol. 103, No. 8, PP. 562-568.
Chambers, R. & Conway, G.R., 1992, Sustainable Rural Livelihoods: Practical Concepts for the 21st Century.
Chazdon, R.L., Harvey, C.A., Komar, O., Griffith, D.M., Ferguson, B.G., Martínez-Ramos, M., Philpott, S.M., 2009, Beyond Reserves: A research agenda for conserving biodiversity in human-modified tropical landscapes, Biotropica, Vol. 41, No. 2, PP. 142-153.
DFID, 1999, Sustainable Livelihoods Guidance Sheets: Department for International Development (DFID).
Ellis, F. & Ntengua, M., 2003, Livelihoods and Rural Poverty Reduction in Tanzania, World Development, Vol. 31, No. 8, PP. 13-68.
Erenstein, O. & Thorpe, W., 2011, Livelihoods and Agro-ecological Gradients: A meso-level analysis in the indo-gangetic plains, India, Agricultural Systems, Vol. 34, No. 104, PP. 42–53
Gaillard, J., Maceda, E.A., Stasiak, E., Le Berre, I., & Espaldon, M.V., 2009, Sustainable Livelihood and People's Vulnerability in the Face of Coastal Hazards, Jornal of Coastal Conservation, Vol. 13, No. 2-3, PP. 120.
Haji Mirrahimi, S.D., & Nabaei, S.M. 2007, a survey on challenges and problems of natural resources development methods in the central province, New findings in agriculture, Vol. 1, No. 2 PP. 161-176.
Haji-Rahimi, M. & Ghaderzadeh, H., 2008, The Challeng of Sustainable Management in Renewable Natural Resource in Iran: A SWOT Strengths, American-Eurasian J. Agric. & Environ. Sci, Vol. 3, No .2, PP. 194-199.
Karamidehkordi, E., 2010, A Country Report: Challenges Facing Iranian Agriculture and Natural Resource Management in the Twenty-First Century, Human Ecology, Vol. 38, No. 2, PP. 295-303.
Karamidehkordi, E., 2012, Sustainable Natural Resource Management, a Global Challenge of This Century, In A. Kaswamila (Ed.), Sustainable Natural Resources Management, Croatia: InTech., PP. 105-114.
Kazmierczyk, Pawel, 2005, Sustainable Use and Management of Natural Resources, Vol. 9, Copenhagen: European Environmental Agancy.
Kepe, T., 2008, Beyond the Numbers: Understanding the value of vegetation to rural livelihoods in africa, Geoforum, Vol. 39, PP. 958–968.
Khalilian, S. & Shams Aldini, E., 2001, A Survey on the Situation of Constancy of Sustainable Natural Resources (forests and rangelands in the first and second development program, Pajouhesh-va-sazandegi fall, Vol. 14, No. 3, PP. 19-21.
Kumar Singh, R., Murty, H.R., Gupta, S.K., & Dikshit, A.K., 2009, An Overview of Sustainability Assessment Methodologies, Ecological Indicators, Vol. 9, PP. 189-212.
Matiru, V., 2000, Conflict and Natural Resource Management, Rom: FAO.
McLennan, B. & Garvin, T., 2012, Intra-Regional Variation in Land use and Livelihood Change during a Forest Transition in Costa Rica’s Dry North West, Land Use Policy, Vol. 29, No. 2012, PP. 119-130.
Pinstrup-Andersen, P. & Pandya-Lorch, R., 1998, Food Security and Sustainable Use of Natural Resources: a 2020 Vision, Ecological Economics, Vol. 26, No. 1, PP. 1-10.
Rigg, J., 2006, Land, Farming, Livelihoods, and Poverty: Rethinking the links in the rural south, World Development, Vol. 34, No. 1, PP. 180-202.
Rist, S., Chidambaranathan, M., Escobar, C. & Wiesmann, Urs., 2006, "It Was Hard to Come to Mutual Understanding", The Multidimensionality of Social Learning Processes Concerned with Sustainable Natural Resource Use in India, Africa and Latin America, Systemic Practice and Action Research, Vol. 19, No. 3, PP. 219-237.
Scoones, I., 1998, Sustainable Rural Livelihoods: A Framework for Analysis. Institute of Development Studies (IDS), IDS Working Papers 72.
Scoones, I., 2009, Livelihoods Perspectives and Rural Development, Peasant Studies, Vol. 36, No. 1, PP. 71-96.
Sterner, T. and Jeroen C.J.M. Van Den Bergh, 1998, Frontiers of Environmental and Resource Economics, Environmental and Resource Economics, Vol. 11, No. 3–4, PP. 243.
Woodhouse, P., Howlett, D. & Rigby, D., 2000, A Framework for Research on Sustainability Indicators for Agriculture and Rural Livelihoods Sustainability Indicators for Natural Resource Management & Policy.
World Bank, 2007, Mobilizing Rural Institutions for Sustainable Livelihood and Equitable Development, Washington, DC.
References (in Persian)
Ggeitury, M., Ansari, N., Sanadgool, A. and Heshmati, M., 2007, The Effective Factores of Destruction in Kermanshah Rangelands, Iranian Journal of Range and Desert Research, Vol. 13, No. 4, PP. 314-323.
Karamian, A.A., 2012, Different Utilization Methods Impacts on Winter Rangelands Condition (Case study: Semnan Province), Journal of Rural Research, Vol. 2, No. 6, PP. 95-110.
KaramiDehkordi, E., 2009, Rural Communities’ Knowledge and Extension Needs on Soil and Water Conservation Technologies: Implications for the Management of the Esfandoghe Watershed in Kerman Province, 4th Conference on Watershed & Soil and Water Management, 2-3 December, Bahonar University, Kerman, Iran, PP. 454-461.
Karamidehkordi, E. and Ansari, A., 2012, Impact of Natural Resources Projects on Sustainable Rural Households' Livelihoods in the Zanjan Township, Modern Technology in Agriculture, Vol. 5, No. 2, PP. 107-136.
Khorshidi, M. and Ansari, N. 2003, Understanding Rural and Nomadic Communities’ Knowledge of Natural Resources Degradation and its Affecting Factors in the Bazoft Dehestan of the Chaharmahal and Bakhtiari Province, Iranian Journal of Range and Desert Research, 10(1), PP. 95-109.
Mafi Gholami, R. and Moghadam Majd, A., 2011, Assessing Causes of Forest Resource Degradation in the Khuzestan Province, National Conference of Desert Ecosystems, Tourism and Environmental Arts, Islamic Azad University, Najaf Abad, 23-24 December.
PapoliYazdi, M.H. and Labbaf Khaniki., M, 2000, The Pasture: Explotation Systems, Iranian Journal of Geographical Research, Vol. 1, No. 56-57, PP. 8-41.
Rostamalizadeh, V. and Saliani, M., 2011, Desirable Rural Life with an Emphasis on Rural Community Wellbeing, Iranian Journal of Rural Development, Vol. 3, No. 2, PP. 165-186.
Roudgarmi, P., Anssari, N. and Farahani, E., 2011, Determining Effective Socio-Economic Factors on Degradation of Natural Resources in Tehran Province, Iranian journal of Range and Desert Reseach, 18(1), PP. 151-171.
Sadeghi, H. and Saadat, R., 2004, Explore Relationship between Population Growth Economic Growth and Environmental Pollution in Iran: ( a causal Analysis), Iranion Journal of Economic Research, Vol. 39, No. 1, PP. 163-180.
Seyed Akhlaghi, S.J., Ansari, N. and Yusof Kalafi, S., 2012, Investigation of Socio-Economic Factors on Natural Resources Degradation of Ardebil Province from the Viewpoint of Utilizers and Experts, Iranian journal of Range and Desert Reseach, Vol. 19, No. 1, PP. 133-148.
Tahmasbian, S., Momeni, M. and Najafi, F., 2012, Investigating Rangeland Degradation and Mechanisms for Preventing Rangeland Degradation in the Ilam Province (a Case Study in the Shirvanchardavol Township), Proceeding of the First Regional Conference on Sustainable Development of Natural Resources in the West of Iran: Challenges and Solutions, July 14, Payamenoor University, Lorestan.
Velayati, S. and Kadivar, A.A., 2006, Environmental Problems of Forests and Pastures in Iran and Its Consequences, Journal of Geography and Regional Development, Vol. 4, No.7, PP. 53-72. | ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 2,307 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 2,531 |
||