پیوندهای مفید
اخبار و اعلانات
آمار
| تعداد نشریات | 158 |
| تعداد شماره‌ها | 6,230 |
| تعداد مقالات | 67,766 |
| تعداد مشاهده مقاله | 115,221,382 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 89,968,581 |
جستاری در شناخت مآخذ کتاب «پند پیران» | ||
| مجله ادیان و عرفان | ||
| مقاله 3، دوره 48، شماره 1، فروردین 1394، صفحه 19-47 اصل مقاله (315.9 K) | ||
| نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22059/jrm.2015.55567 | ||
| نویسندگان | ||
| مسلم خزلی* 1؛ وحید سبزیان پور2 | ||
| 1دانشجوی دکتری ادبیات عرب دانشگاه رازی کرمانشاه | ||
| 2دانشیار گروه عربی دانشگاه رازی کرمانشاه | ||
| چکیده | ||
| پند پیران از متون عرفانی به‌جامانده از قرن پنجم هجری است که نویسندۀ آن ناشناخته است. این کتاب مجموعه‌ای از حکایات را با موضوعات مختلف در خود جای داده است. یکی از مهم‌ترین موضوعاتی که در حکایات این کتاب جلوه‌گری می‌کند، تصوف و عرفان است. منبع حکایات این کتاب که دربارۀ صوفیان مشهور قرن سوم هجری و شیوۀ زندگی و کرامات ایشان است، ناشناخته مانده و بدان اشاره‌ای نشده است؛ بنابراین، در این گفتار برآنیم با کنکاش در منابع عربی و ایرانی سرچشمه‌های این حکایات را پیدا کنیم. براساس یافته‌های پژوهش، حکایات این کتاب در منابع عربی و برخی منابع ایرانی کهن که پیش از پند پیران یا هم‌عصر آن بوده، نقل شده‌اند. این مسأله نشان می‌دهد که نویسندۀ پند پیران همۀ حکایات را با ذوق و قریحۀ خویش به‌نگارش در نیاورده، بلکه از منابع پیشین نیز استفاده کرده است. همچنین این حکایات در منابع پس از پند پیران با تغییر و تفاوت نقل شده‌اند که نشان می‌دهد این روندی عمومی است که در گذشتۀ دور در ادبیات وجود داشته و مختص به دورۀ خاصی نیست. همچنین ردپای حکایات پند پیران به‌عنوان یکی از متون کهن را می‌توان در منابع بعدی ایرانی نیز یافت. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| پند پیران؛ تصوف؛ قرن سوم هجری؛ مأخذشناسی؛ منابع عربی و ایرانی | ||
| عنوان مقاله [English] | ||
| A study in identifying the sources of the work(pand-e piran) | ||
| نویسندگان [English] | ||
| Moslem Khezeli1؛ Vahid Sabzian poor2 | ||
| چکیده [English] | ||
| Pand-e piran is of the mystical texts has remained from fifth hegira century whose author is unknown. This work contains a set of parables with various subjects. one of the most prominent subjects n this work is Sophism and mystics . the source of this work’s parables which is on famous sophists of third hegira century and their life style and majesty has remained unknown and is not mentioned to. So, in this study we aim to find the origins of these parables with an analysis in Arabic and Iranian sources. According to of the study, the parables of this work in Arabic sources ana some ancient Iranian sources which have been previous or contemporary of which, are quoted. This suggests that Pand-e piran author has not composed all of the parables with his own talent but with use of previous sources. Also these parables in sources after Pand-e piran are quoted with some detailed changes which indicates that this is a common process has existed in the very past literature and is just specified for a special period. Also, we can find the parables traces of Pand-e piran as one of the old texts in later Iranian sources . | ||
| کلیدواژه‌ها [English] | ||
| : Pand-e piran, sophism, third hegira century, source study, Arabic and Iranian sources | ||
| مراجع | ||
|
[1] ابن ابی‌الدنیا، أبوبکر عبدالله‌بن محمد (1413ه‌ق). مجاب و الدعوة. دراسة و تحقیق الشیخ زیاد حمدان. الطبعة الأولی، بیروت، مؤسسة الکتب الثقافیة. [2]----------(1413ه‌ق). المنامات. المحقق عبدالقادر أحمد عطا. الطبعة الأولی، بیروت، مؤسسة الکتب الثقافیة. [3] ابن الجوزی، جمال‌الدین أبوالفرج عبدالرحمن‌بن علی‌بن محمد (1406ه‌ق). التبصرة. الطبعة الأولی، بیروت، دار الکتب العلمیة. [4]-----------(1421ه‌ق). صفةالصفوة، المحقق أحمدبن علی. القاهرة، دار الحدیث. [5] ----------(1412ه‌ق). المنتظم فی تاریخ الأمم و الملوک. المحقق محمد عبدالقادر عطا، مصطفى عبدالقادر عطا، الطبعة الأولی، بیروت، دار الکتب العلمیة. [6] ابن الحاج، أبوعبدالله محمدبن محمدبن محمد (بدون التاریخ). المدخل. دار التراث. [7] ابن حمدون، حمدبن الحسن‌بن محمدبن علی ابوالمعالی (1417ه‌ق). التذکرة‌الحمدونیة. الطبعة الأولی، دار صادر، بیروت. [8] ابن الخراط، عبدالحق‌بن عبدالرحمن‌بن عبدالله‌بن الحسین‌بن سعید إبراهیم (1406ه‌ق). العاقبة فی ذکر الموت. المحقق خضر محمد خضر. الطبعة الأولی، الکویت، مکتبة دار الأقصى. [9] ابن خلکان، محمدبن ابراهیم‌بن أبی‌بکر (1900م). و فیات الأعیان و أنباء أبناء الزمان. المحقق إحسان عباس. بیروت، دار صادر. [10] ابن خمیس، الحسین‌بن نصر (1427ه‌ق). مناقب‌الأبرار و محاسن‌الأخیار. تحقیق محمد أدیب الجادر. الطبعة الأولی، الإمارات، مرکز زاید للتراث و التاریخ. [11] ابن رجب، زین‌الدین عبدالرحمن‌بن أحمد (1409ه‌ق). التخویف من النار و التعریف بحال دار البوار. المحقق بشیر محمد عیون. الطبعة الثانیة، الطائف، دمشق، مکتبة المؤید، دار البیان. [12]----------(1422ه‌ق). روائع التفسیر (الجامع لتفسیر الإمام ابن رجب الحنبلی). جمع و ترتیب أبی معاذ طارق‌بن عوض‌الله‌بن محمد. السعودیة، دار العاصمة. [13] ابن الصلاح، عثمان‌بن عبدالرحمن، أبوعمرو، تقی‌الدین (1992م). طبقات الفقهاء الشافعیة. المحقق محیی‌الدین علی نجیب، الطبعة الأولی، بیروت، دار البشائر الإسلامیة. [14] ابن العدیم، عمربن أحمدبن هبةالله (بدون التاریخ). بغیة الطلب فی تاریخ حلب. المحقق سهیل زکار. دار الفکر. [15] بن عساکر، أبوالقاسم علی‌بن الحسن‌بن هبةالله (1415ه‌ق). تاریخ دمشق. المحقق عمروبن غرامة العمروی. دار الفکر للطباعة و النشر و التوزیع. [16] ابن قیم، محمدبن أبی‌بکربن أیوب‌بن سعد شمس‌الدین (بدون التاریخ). الروح فی الکلام على أرواح الأموات و الأحیاء بالدلائل من الکتاب و السنة. بیروت، دار الکتب العلمیة. [17] ابن کثیر، أبوالفداء إسماعیل بن عمر (1424ه‌ق). البدایة و النهایة. تحقیق عبدالله‌بن عبدالمحسن الترکی. الطبعة الأولی، دار هجر للطباعة والنشر و التوزیع و الإعلان. [18] ابن المبرد، یوسف‌بن حسن‌بن أحمدبن حسن ابن عبدالهادی الصالحی جمال‌الدین (ه‌ق1420). محض الصواب فی فضائل أمیرالمؤمنین عمربن الخطاب. المحقق عبدالعزیزبن محمدبن عبد المحسن، المدینة النبویة، عمادة البحث العلمی بالجامعة الإسلامیة. [19] ابن ملقن، سراج‌الدین أبوحفص عمربن علی‌بن أحمد (1415ه‌ق). طبقات‌الأولیاء. به‌تحقیق نورالدین شریبه. الطبعة الثانیة، القاهرة، مکتبة الخانجی. [20] ابن منظور، جمال‌الدین ابوالفضل محمدبن مکرم‌بن علی (1402ه‌ق). مختصر تاریخ دمشق. المحقق روحیة النحاس. ریاض عبدالحمید مراد، محمد مطیع، الطبعة الأولی، دمشق، دار الفکر للطباعة التوزیع و النشر. [21] الأصبهانی، ابونعیم (1405ه‌ق). حلیةالاولیاء و طبقات‌الأصفیاء. الطبعة الاولی، بیروت، دار الکتاب العربی. [22] الأصبهانی، صدرالدین، أبوطاهر السِّلَفی أحمدبن محمدبن إبراهیم (1425ه‌ق). الطیوریات. من أصول أبوالحسین المبارک‌بن عبدالجبار الصیرفی الطیوری (المتوفى 500هـ)، دراسة و تحقیق دسمان یحیى معالی، عباس صخرالحسن. الطبعة الأولی، بیروت، مکتبة أضواء السلف. [23] الگار، حامد (1372ه‌ش). «امام موسی کاظم (ع) و اخبار اهل تصوف». مترجم آذرمیدخت مشایخ فریدینی. مجلۀ فلسفه و کلام، دانشگاه فردوسی مشهد، شمارۀ 29 و 30، صص42-55. [24] الأماسی، محمدبن قاسم‌بن یعقوب (1423ه‌ق). روض الأخیار المنتخب من ربیع الأبرار. الطبعة الأولی، حلب، دار القلم العربی. [25] أنس، مالک‌بن (1425ه‌ق). الموطأ. المحقق محمد مصطفى الأعظمی. الطبعة الأولی، ابوظبی، مؤسسة زایدبن سلطان آل‌نهیان للأعمال الخیریة والإنسانیة. [26] انصاری، خواجه‌عبدالله (1362ه‌ش). طبقات‌الصوفیه. تصحیح محمد سرور مولایی. توس. [27] الأنطاکی، داودبن عمر (1413ه‌ق). تزیین‌الأسواق. تحقیق محمد التونجی. الطبعة الأولی، بیروت، عالم الکتب. [28] البغوی، محیی السنة، أبومحمد الحسین‌بن مسعود (1417ه‌ق). معالم‌التنزیل. المحقق حققه وخرج أحادیثه محمد عبدالله النمر، عثمان جمعة ضمیریة، سلیمان مسلم الحرش. الطبعة الرابعة، دار طیبة للنشر والتوزیع. [29] البیهقی، أحمدبن الحسین‌بن علی‌بن موسى أبوبکر (1423ه‌ق). شعب‌الإیمان. حققه و راجع نصوصه و خرج أحادیثه عبدالعلی عبدالحمید حامد، أشرف على تحقیقه و تخریج أحادیثه مختار أحمد الندوی. الطبعة الأولی، مکتبة الرشد للنشر و التوزیع بالریاض بالتعاون مع الدار السلفیة به بومبای بالهند. [30] التنوخی، المحسن‌بن علی‌بن محمدبن أبی الفهم داود (1995م). نشوار المحاضرة و أخبار المذاکرة. المحقق عبود الشالچی. الطبعة الثانیة، بیروت، دار صادر. [31] التوحیدی، علی‌بن محمدبن العباس أبوحیان (1408ه‌ق). البصائر و الذخائر. المحقق وداد القاضی. الطبعة الأولی، بیروت، دار صادر. [32] لثعلبی، أبوإسحاق أحمدبن محمدبن إبراهیم (1422ه‌ق). الکشف و البیان. تحقیق الإمام أبی محمدبن عاشور. مراجعة و تدقیق الأستاذ نظیر الساعدی. الطبعة الأولی، بیروت، دار إحیاء التراث العربی. [33] الجرجانی، الإمام الموفق بالله الحسین‌بن إسماعیل (2001ه‌ق). الاعتبار و صلوة العارفین. المحقق عبدالسلام‌بن عباس الوجیه. الطبعة الأولی، مؤسسة الإمام زیدبن علی (ع) الثقافیة. [34] الجمالی، أبوالفداء زین‌الدین قاسم‌بن قُطْلُوْبَغَا (1432ه‌ق). الثقات ممن لم یقع فی الکتب الستة. دراسة و تحقیق شادی‌بن محمدبن سالم آل‌نعمان. الطبعة الأولی، صنعاء، مرکز النعمان للبحوث و الدراسات الإسلامیة و تحقیق التراث و الترجمة. [35] چتیک، ویلیام (1388ه‌ش). در آمدی بر تصوف. مترجم محمدرضا رجبی. چاپ دوم، قم، انتشارات دانشگاه ادیان و مذاهب. [36] الحاکم النیسابوری، (1411ه‌ق). المستدرک علی الصحیحین. تحقیق مصطفى عبدالقادر عطا. الطبعة الأولی، بیروت، دار الکتب العلمیة. [37] حسینی، مریم (1381ه‌ش). «زبان فاخر و لسان واجد تصوف، مروری بر احوال و آثار و افکار شیخ المشایخ، سید الطائفة، طاووس العلماء و سلطان المحققین جنید بغدادی». مجلۀ پژوهش‌های فلسفی. دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تبریز، شماره 183-184، صص63-100. [38] الحقی، اسماعیل (بدون التاریخ). تفسیر روح البیان. دار إحیاء التراث العربى. [39] حلبی، علی اصغر (1377ه‌ش). مبانی عرفانی و احوال عارفان. چاپ دوم، تهران، اساطیر. [40] خرکوشی، عبدالملک‌بن محمدبن ابراهیم (1418ه‌ق). تهذیب‌الأسرار. تصحیح بسام‌بن محمد بارود. بیروت، مکتبة المثنی. [41] الخازن، علاءالدین علی‌بن محمدبن إبراهیم (1399ه‌ق). تفسیر الخازن المسمى لباب التأویل فی معانی التنزیل. بیروت، دار الفکر. [42] الخطیب البغدادی، أبوبکر أحمدبن علی (1417ه‌ق). تاریخ بغداد و ذیوله. دراسة و تحقیق مصطفى عبدالقادر عطا. الطبعة الأولی، بیروت، دار الکتب العلمیة. [43] خوافی، مجد (1389ه‌ش). روضۀ خُلد. مقدمه، تصحیح و تعلیق عباسعلی وفایی. چاپ اوّل، تهران، سخن. [44] الدینوری المالکی، أبوبکر أحمدبن مروان (1419ه‌ق). المجالسة و جواهر العلم. المحقق أبوعبیدة مشهوربن حسن آل‌سلمان.جمعیة التربیة الإسلامیة، دار ابن حزم، البحرین - أم الحصم، بیروت. [45] الذهبی، شمس‌الدین أبوعبدالله محمدبن أحمدبن عثمان‌بن قَایْماز (1413ه‌ق). تاریخ‌الإسلام و وفیات المشاهیر و الأعلام. المحقق عمر عبدالسلام التدمری. الطبعئ الثانیة، بیروت، دار الکتاب العربی. [46] ----------(1427ه‌ق). سیر أعلام النبلاء. القاهرة، دار الحدیث. [47] ----------(1382ه‌ق). میزان الاعتدال فی نقد الرجال. تحقیق علی محمد البجاوی. الطبعة الأولی، بیروت، دار المعرفة للطباعة و النشر. [48] الرازی، فخرالدین محمدبن عمر (1421ه‌ق). التفسیرالکبیر أو مفاتیح‌الغیب. بیروت، دار الکتب العلمیة. [49] الزرکشی، أبوعبدالله بدرالدین محمدبن عبدالله‌بن بهادر (1376ه‌ق). البرهان فی علوم القرآن. المحقق محمد أبوالفضل إبراهیم. الطبعة الأولی، دار إحیاء الکتب العربیة عیسى البابى الحلبی. [50] الزمخشری، جارالله (1412ه‌ق). ربیع‌الأبرار و نصوص‌الأخیار. الطبعة الأولی، بیروت، مؤسسة الأعلمی. [51] سبزیان‌پور، وحید، حسنی، سارا (1392ه‌ش). «منابع عربی و فارسی چهل حکایت از حکایات صوفیه، مطالعۀ مورد پژوهانه (کتاب روضۀ خُلد)». مجلۀ عرفانیات در ادب فارسی، دانشگاه آزاد همدان، دورۀ 4، شمارۀ 1، صص133-155. [52] السبکی، تاج‌الدین عبدالوهاب‌بن تقی‌الدین (1413ه‌ق). طبقات الشافعیة الکبرى. المحقق محمود محمد الطناحی، عبدالفتاح محمد الحلو. الطبعة الثانیة، هجر للطباعة و النشر و التوزیع. [53] السراج القاری، جعفربن أحمدبن الحسین (بدون التاریخ). مصارع‌العشاق. بیروت، دار صادر. [54] السلمی، أبوعبدالرحمن محمدبن الحسین‌بن موسى (1421ه‌ق). تفسیر السلمی و هو حقائق التفسیر. تحقیق سید عمران. بیروت، دار الکتب العلمیة. [55] السمعانی، عبدالکریم‌بن محمدبن منصور (1382ه‌ق). الأنساب. المحقق عبدالرحمن‌بن یحیى المعلمی الیمانی و غیره. الطبعة الأولی، حیدرآباد، مجلس دائرة المعارف العثمانیة. [56] السیوطی، عبدالرحمن‌بن أبی‌بکر، جلال‌الدین (1387ه‌ق). حسن المحاضرة فی تاریخ مصر و القاهرة. المحقق محمد أبوالفضل إبراهیم. الطبعة الأولی، مصر، دار إحیاء الکتب العربیة، عیسى البابی الحلبی و شرکا. [57] ----------1417ه‌ق). شرح الصدور بشرح حال الموتى و القبور. المحقق عبدالمجید طعمة حلبی. الطبعة الأولی، لبنان، دار المعرفة. [58] الشاطبی، إبراهیم‌بن موسى‌بن محمد (1417ه‌ق). الموافقات. المحقق أبوعبیدة مشهوربن حسن آل‌سلمان. الطبعة الأولی، دار ابن عفان. [59] شمس، محمدجواد (1392ه‌ش). «تأملی در پیوند تاریخی بایزید بسطامی با امام جعفر صادق (ع)». پژوهش‌نامۀ ادیان و عرفان، دانشگاه تهران، دورۀ 7، شمارۀ 13، صص147-171. [60] الصفدی، صلاح‌الدین خلیل‌بن أیبک‌بن عبدالله (1420ه‌ق). الوافی بالوفیات. المحقق أحمد الأرناؤوط و ترکی مصطفى. بیروت، دار إحیاء التراث. [61] طباطبایی بهبهانی، سیدمحمد (1385ه‌ش). «نقد منابع سهل‌شناسی (سهل‌بن عبدالله التستری)». مجلۀ دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران، شمارۀ 179، صص43-62. [62] الطرطوشی، أبوبکر محمدبن محمد ابن الولید (1289ه‌ق) .سراج‌الملوک. مصر، من أوائل المطبوعات العربیة. [63] العسقلانی، أبوالفضل أحمدبن علی‌بن محمدبن أحمدبن حجر(1412ه‌ق). الإصابة فی تمییز الصحابة. تحقیق علی محمد البجاوی. الطبعةالأولى، بیروت، دارالجیل. [64]----------(1326ه‌ق). تهذیب‌التهذیب. الطبعة الأولی، الهند، مطبعة دائرة المعارف النظامیة. [65]----------(1390ه‌ق). لسان‌المیزان. المحقق دائرة المعرف النظامیة – الهند، بیروت، مؤسسة الأعلمی للمطبوعات. [66] عطار، فریدالدین (1380ه‌ش). تذکرة‌الاولیاء. بررسی، تصحیح متن، توضیحات و فهارس محمد استعلامی. چاپ دوازدهم، تهران، زوار. [67] الغزالی، أبوحامد محمدبن‌محمد (بدون التاریخ). إحیاء علوم الدین. بیروت، دارالمعرفة. [68] ----------(1387ه‌ش). کیمیای سعادت. به‌کوشش حسین خدیو جم، چاپ چهاردهم، تهران، انتشارات علمی و فرهنگی. [69] ----------(1961م). منهاج العابدین. مصر، دار احیاء الکتب العربیة. [70] الفیروز‌آبادی، مجدالدین أبوطاهر محمدبن یعقوب (1416ه‌ق). بصائر ذوی التمییز فی لطائف الکتاب العزیز. المحقق محمد علی النجار. القاهرة، المجلس الأعلى للشئون الإسلامیة، لجنة إحیاء التراث الإسلامی. [71] القرطبی، أبوعبدالله محمدبن أحمدبن أبی‌بکربن فرح(1423ه‌ق). الجامع لأحکام القرآن. تحقیق هشام سمیر البخاری. الریاض، دار عالم الکتب. [72] القشیری، عبدالکریم‌بن هوازن‌بن عبدالملک (بدون التاریخ). الرسالة‌القشیریة. تحقیق عبدالحلیم محمود، الدکتور محمودبن الشریف. القاهرة، دار المعارف. [73] محمد ایوب، حسن (1425ه‌ق). الحدیث فی علوم القرآن و الحدیث. الطبعة الثانیة، الإسکندریة، دارالسلام. [74] محمدی فشارکی، محسن، چهارمحالی، محمد (1391ه‌ش). «تجلی پیامبر در خواب صوفیه». مجلۀ مطالعات عرفانی، دانشکدۀ علوم انسانی دانشگاه کاشان، شمارۀ 15، صص163-184. [75] المروزی، أبوالمظفر، منصوربن محمدبن عبدالجبار ابن أحمد (1418ه‌ق). تفسیرالقرآن. المحقق یاسربن إبراهیم و غنیم‌بن عباس‌بن غنیم. الطبعة الأولی، الریاض، دار الوطن. [76] المقدسی، أبومستملی، اسماعیل‌بن محمدبن عبدالله (1363ه‌ش). نورالمریدین و فضیحة المدعین. تصحیح محمد روشن. اساطیر، تهران. [77] ناشناخته (1357ه‌ش). پند پیران، متنی فارسی به‌ظاهر از قرن پنجم هجری. تصحیح جلال متینی. انتشارات بنیاد فرهنگ ایران. [78] نفیسی، سعید (1383ه‌ش). سرچشمۀ تصوف در ایران. به‌کوشش عبدالکریم جربزه‌دار. چاپ اول، تهران، اساطیر. [79] النیسابوری، أبوالقاسم الحسن‌بن محمدبن حبیب (1405ه‌ق). عقلاء‌المجانین. تحقیق أبوهاجر محمد السعیدبن بسیونی زغلول. الطبعة الأولی، بیروت، دار الکتب العلمیة. [80] هجویری، علی‌بن عثمان (1376ه‌ش). کشف‌المحجوب. مصحح والنیتسن الکسی‌یویچ ژوکوفسکی. مقدمه قاسم انصاری. چاپ پنجم طهوری. [81] الیافعی، أبومحمد عفیف‌الدین عبدالله‌بن أسعدبن علی‌بن سلیمان (1417ه‌ق). مرآة الجنان و عبرة الیقظان فی معرفة ما یعتبر من حوادث الزمان. وضع حواشیه خلیل المنصور. الطبعة الأولی، بیروت، دار الکتب العلمیة. [82] یثربی، سیدیحیی (1386ه‌ش). عرفان و شریعت. چاپ اول، تهران، کانون اندیشۀ جوان. | ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 2,239 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 1,190 |
||