اگرچه تلاش‌های زیادی برای بررسی فیلم «جدایی نادر از سیمین» ساخته‌ی اصغر فرهادی صورت گرفته است، اما هنوز جنبه‌های زیادی از آن کشف‌نشده مانده است. درحقیقت مسئله‌ی این مقاله آن است که نظام‌های گفتمانی مختلف بازنمایی‌شده در فیلم کدام‌اند و چه نسبتی با گفتمان‌های حاکم بر ایران دهه‌ی هشتاد دارند. دغدغه‌ی دیگر این مقاله ارائه‌ی روشی مناسب برای تحلیل فیلم است. ازاینرو، به‌کمک نظریه‌ی گفتمان لاکلائو و موف و طراحی یک روش سه مرحله‌ای، تلاش شد الگوی مناسبی برای تحلیل فیلم ارائه شود. با کمک این روش، مشخص شد که چهار خرده‌گفتمان فرهنگ اسلامی، ایرانی، غربی و حکومتی در فیلم حضور دارند، ولی دو گفتمان بنیادینی که جامعه‌ی ایران را دوپاره کرده‌اند، گفتمان‌های سنت و مدرنیته هستند. به‌همین‌سبب، بسیاری از تضادهایی که در فیلمهای ایرانی مشاهده می‌شود، حاصل تقابل میان این دو گفتمان است.
While many researches have been carried out on Farhadi's A Separation, still major questions remain unanswered. Which discourses does the film represent and how are they related to dominant discourses of Iranian society? Resorting to Laclau and Mouffe's discourse theory, the present study offers a three- stage framework for answering the above questions. The results show that A Separation depicts four micro-discourses, i.e. Islamic, Iranian, Western, and official, as well as two macro-discourses, modernity and tradition. The opposition between these two discourses is the reason behind many conflicts visible in Iranian films.
کلیدواژه‌ها [English]
A Separation, Discourse theory, Iranian society, Modernity, Tradition
مراجع
بشیریه، حسین. 1381. دیباچه‌ای بر جامعه‌شناسی سیاسی ایران: دوره‌ی جمهوری اسلامی ایران. تهران: نشر نگاه معاصر.
تامپسون، جان. 1378. ایدئولوژی و فرهنگ مدرن. ترجمه‌ی مسعود اوحدی. تهران: موسسه‌ی فرهنگی آیندهپویان.
بنایی، بنت‌الهدی. 1392. بازنمایی عناصر دینی..... پایان‌نامه‌ی کارشناسی ارشد. دانشگاه باقرالعلوم.
حسینی‌فر، آیدا. 1392. تحلیل سه فیلم «چهارشنبه‌سوری»، «درباره‌ی الی» و «جدایی نادر از سیمین» با رویکرد تحلیل روایت و ایدئولوژی. انسانشناسی و فرهنگ. دریافت‌شده به‌تاریخ 20/08/1392 از آدرس زیر: http://www.anthropology.ir/node/18383
خیری، همایون. 1391. نادر و سیمین و جامعه‌ی ایرانی. نامه حبیب. دریافت‌شده به‌تاریخ 25/11/1391 از آدرس زیر: http://rasaaneh.com
داوری، نگار و هاجر آقاابراهیمی. 1392. گفتمان‌های مسلط جامعه‌ی ایرانی در سینمای اصغر فرهادی با نگاهی به دو فیلم «چهارشنبه‌سوری» و «جدایی نادر از سیمین». فصل‌نامه‌ی جامعه، فرهنگ و رسانه.
دیندار، مرتضی. 1391. تحلیل گفتمانی خانواده مبتنی بر جهانی شدن و دین‌مداری: با تحلیل فیلمهای پرمخاطب خانواده در دو دهه‌ی اخیر. پایان‌نامه‌ی کارشناسی ارشد. پژوهشکده‌ی خانواده، دانشگاه شهید بهشتی.
راودراد، اعظم. 1388. نگاهی جامعه‌شناختی به فیلمهای حاتمی‌کیا. جامعه‌شناسی هنر و ادبیات. شماره‌ی اول. صص. 97-126.
ربیعی، شایان. 1392. تحلیل گفتمان دروغ و پنهان‌کاری در سه‌گانه‌ی اصغر فرهادی. پایان‌نامه‌ی کارشناسی ارشد. دانشکده‌ی علوم اجتماعی، دانشگاه تهران.
سجودی، فرزان و فاطمه احمدی. 1388. تحلیل انتقادی گفتمان فیلم «روسری آبی». پژوهش‌نامه‌ی فرهنگستان هنر. شماره‌ی 12. صص: 128-112.
سریع‌القلم، محمود. 1391. اقتدارگرایی ایرانی در عهد قاجار. تهران: فروزان روز.
سلطانی، سید علی‌اصغر. 1386. تحلیل گفتمانی فیلمهای سیاسی-اجتماعی: نگاهی به «پارتی» سامان مقدم. مطالعات فرهنگی و ارتباطات. شماره‌ی 9. صص 16-1.
سلطانی، سید علی‌اصغر. 1384. تحلیل گفتمان به‌مثابه نظریه و روش. فصل‌نامه‌ی علوم سیاسی، شماره‌ی 28.
سلطانی، سید علی‌اصغر و بنت‌الهدی بنایی. 1392 الف. بازنمایی عناصر دینی در فیلمهای سینمایی: مطالعه‌ی موردی فیلم «آواتار». در مجموعه مقالات سومین هم‌اندیشی زبانشناسی و مطالعات بینارشتهای: مطالعات اجتماعی و فرهنگی زبان. تهران: دانشگاه الزهرا، انجمن زبانشناسی ایران.
سلطانی، سید علی‌اصغر و بنت‌الهدی بنایی. 1392 ب. سینمای ایران و بازنمایی عناصر دینی: تحلیل گفتمان فیلم اخراجیها 2. فصل‌نامه‌ی معرفت فرهنگی اجتماعی. شماره‌ی 14. صص 5-30.
شاه‌ناصری، شادی، منیره دیانی مقدم، کبری بهنام، سمانه احسانی، بهاره دادگستر، مریم ایرانپور. 1391. تحلیل فیلم جدایی نادر از سیمین از دیدگاه نشانه‌شناختی. وبلاگ زبانشناسی همگانی. دریافت‌شده به‌تاریخ 14/02/1392 از آدرس زیر: http://linguist87.blogfa.com/cat-40.aspx
صدر، نیوشا. 1393. آینه‌های روبه‌رو: نگاهی به بازنمود دوگانگی رفتاری در سینمای ایران. ماه‌نامه‌ی سینمایی فیلم. دریافت‌شده به‌تاریخ 29/01/1393 از آدرس زیر:
فرقانی، محمدمهدی و سید جمال‌الدین اکبرزاده جهرمی. 1390. ارائه‌ی مدلی برای تحلیل گفتمان انتقادی فیلم. مطالعات فرهنگ – ارتباطات. شماره‌ی 16. صص: 157-129.
گلدمن، لوسین. 1376. جامعه‌شناسی ادبیات: جایگاه و مسائل روش. جامعه، فرهنگ، ادبیات. لوسین گلدمن. ترجمه‌ی محمد جعفر پوینده. تهران: نشر چشمه.
نجومیان، امیرعلی. 1390. روایت‌شناسی فیلم‌نامه‌ی «جدایی نادر از سیمین» در گفت‌وگو با امیرعلی نجومیان. انسانشناسی و فرهنگ. دریافت‌شده به‌تاریخ 19/08/1392 از آدرس زیر:
Fairclough, N. 1995. Critical Discourse Analysis: The Critical Study of Language. Harlow, UK: Longman.
Fairclough, N. 1989. Language and Power. London: Longman.
Halliday, M. A. K. & C. Matthiessen, C. 2004. An Introduction to Functional Grammar, 3rd Ed. London: Arnold.
Hunter, S. T. 2008. Islamic Reformist Discourse in Iran: Proponents and Prospects. In Reformist Voices of Islam: Mediating Islam and Modernity. S. Hunter (Ed.). New York: M. E. Sharpe.
Iedema, R. 2001. Analysing Film and Television: A Social Semiotic Account of Hospital: an Unhealthy Business. In Handbook of Visual Analysis. T. van Leeuwen and C. Jewitt (eds). London: Sage Publications.
Kress, G & T. van Leeuwen. 1996. Reading Images: The Grammar of Visual Design. London: Routledge.
Rose, G. 2001. Visual Methodologies:An Introduction to the Interpretation of Visual Materials. London: Sage Publications.
