تعداد نشریات | 161 |
تعداد شمارهها | 6,532 |
تعداد مقالات | 70,501 |
تعداد مشاهده مقاله | 124,098,778 |
تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 97,206,382 |
نقدِ اسطوره ای و روان شناختیِ جایگاه زن در بانوگشسب نامه | ||
زن در فرهنگ و هنر | ||
مقاله 4، دوره 7، شماره 1، فروردین 1394، صفحه 37-60 اصل مقاله (274.4 K) | ||
نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
شناسه دیجیتال (DOI): 10.22059/jwica.2015.56776 | ||
نویسندگان | ||
رضا ستاری1؛ حسین حسن پور آلاشتی1؛ مرضیه حقیقی* 2 | ||
1دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه مازندران | ||
2دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی دانشگاه مازندران | ||
چکیده | ||
بانوگشسبنامه یکی از منظومههای حماسی ملی است که به تقلید از شاهنامة فردوسی در شرح زندگی و دلاوریهای بانوگشسب، دختر رستم، به نظم درآمده است. این منظومه، تنها اثر حماسی در ادب فارسی است که محور داستان آن یک قهرمان زن است. بیشتر پژوهشگرانی که این منظومه را بررسی کردهاند، بر چگونگی حضور بانوگشسب در متون حماسی و شرح پهلوانیهایش تأکید کرده و گاه جنگاوریهای او را به تأثیرات بهجامانده از دورة زنسروری و تسلط ایزدبانوان جنگاور اساطیری مربوط دانسته و به زمینههای روانشناختی کردارهای این پهلوانِ زن کمتر توجه نشان دادهاند. آنچه در این پژوهش بررسی میشود، زمینههای اسطورهای و روانشناختی شخصیت و اعمال دلاورانة بانوگشسب در منظومة حماسی بانوگشسبنامه است. دستاورد پژوهش حاکی از آن است که با وجود مشاهدة نشانههایی از زنسروری و زنسالاری در منظومه، این نشانهها در برابر تسلط فرهنگ پدرسالار رنگ باخته و پدرسالاری جایگزین مادرسالاری شده است. در بخش دوم این مقاله، این نکته، از دیدگاه روانشناسی تحلیلی یونگ، تحلیل شده است. بنابر این دیدگاه، رفتار جنگاورانه و مردانة بانوگشسب را نهتنها نمیتوان نشانة زنسالاری دانست، بلکه باید آن را به تأثیرات القایی کهنالگوی آنیموس (روانمردانة درون زن) نسبت داد که به واسطة زندگی بانوگشسب در جمع پهلوانان برتر حماسه و متأثر از رفتارهای مردانه در او نهادینه شده است. | ||
کلیدواژهها | ||
آنیموس؛ اسطوره؛ بانوگشسبنامه؛ پدرسالاری؛ حماسة ملی؛ روانشناسی تحلیلی | ||
عنوان مقاله [English] | ||
A mythical and psychological critique of status of women in Banugoshasb-nameh | ||
نویسندگان [English] | ||
Reza Satari1؛ Hossein Hasanpour Alashti1؛ Marzyeh Haqiqi2 | ||
1Associate Professor, Persian Language and Literature Department, Mazandaran University, Iran | ||
2PhD Candidate of Persian Language and Literature, Mazandaran University, Iran | ||
چکیده [English] | ||
Banugoshasb-nameh is a national epic poem written in imitation of Ferdowsi's Shahnameh about Banugoshasb's life and courage, daughter of Rostam. The poem, the only epic in Persian literature is the central story of a heroic woman. Most researchers, who have studied this poem, have focused on the presence of Banugushasb in the context of epic and her heroism. They sometimes related her achievements to the effects left by the period of Matriarchy and mythological warrior goddesses while showing less interest in the psychological background of the champion women's actions. This research addresses a study of mythological and psychological background and heroic deeds of Banugoshasb character in the epic poem Banugshsb-nameh. The findings show that although signs of Matriarchy and feminist can be seen in this poem, this marks the dominance of patriarchal culture, and patriarchy replaces matriarchy. In the second part of this paper, the issue is analyzed from viewpoint of Jung’s analytical psychology. According to this view, heroic and masculine behavior of Banugoshasp cannot be considered as feminist, but it should be attributed to effects of archetype animus (masculine psyche in women) that has been institutionalized through Banugoshasp life among the top heroes of epic and influenced by their behavior. | ||
کلیدواژهها [English] | ||
analytical psychology, Animus, myth, Banugshsb-nameh, national epic, patriarchy | ||
مراجع | ||
[1] آیدنلو، سجاد (1384). «مهیندخت بانوگشسب سوار»، کتاب ماه ادبیات و فلسفه، س 8، ش9، ص34ـ45. [2] ــــــــــ (1387). «پهلوانبانو»، مطالعات ایرانی، دانشگاه شهید باهنر کرمان، س7، ش13، ص11ـ24. [3] ــــــــــ (1388). متون منظوم پهلوانی (برگزیدة منظومههای پهلوانی پس از شاهنامه)، تهران: سمت. [4] اتونی، بهروز (1391). «دبستان نقد اسطورهشناختی ژرفا بر بنیاد کهننمونة نرینة روان (آنیموس)»، فصلنامة ادبیات عرفانی و اسطورهشناختی، س 8، ش26، ص11ـ52. [5] اکبری مفاخر، آرش (1384)، روان انسانی در حماسههای ایرانی، تهران: ترفند. [6] امینی، محمدرضا (1381). «تحلیل اسطورة قهرمان در داستان ضحاک و فریدون براساس نظریة یونگ»، مجلة علوم اجتماعی و انسانی دانشگاه شیراز، ش34، ص 53ـ64. [7] انجوی شیرازی، سید ابوالقاسم (1369). فردوسینامه (جلد2)، تهران: علمی، چ3. [8] اوشیدری، جهانگیر (1378). دانشنامة مزدیسنا، تهران: مرکز، چ2. [9] ایرانشاهبن ابیالخیر (1370). بهمننامه، ویراستة رحیم عفیفی، تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی. [10] بانوگشسبنامه (1382). تصحیح و توضیح روحانگیز کراچی، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی. [11] براهنی، رضا (1363). تاریخ مذکر، تهران: نشر اول. [12] بولن، شینودا (1391). نمادهای اسطورهای و روانشناسی زنان، ترجمة آذر یوسفی، تهران: روشنگران و مطالعات زنان، چ6. [13] بیلسکر، ریچارد (1387). اندیشة یونگ، ترجمة حسین پاینده، تهران: آشیان، چ2. [14] پاتر، آنتونی (1384). نبرد پدر و پسر در ادبیات جهان، ترجمة محمود کمالی، تهران: ایدون. [15] پایگاه اینترنتی خبری و تحلیلی انتخاب، «ازدواج ربایشی، ازدواجی رایج در 17 کشور جهان»، 21/7/1390، (http://www.entekhab.ir/fa/news/41263). [16] تاریخ سیستان (1366). تصحیح محمدتقی بهار، تهران: پدیدة خاور. [17] ترقی، گلی (1387). بزرگ بانوی هستی (اسطورهـ نمادـ صورت ازلی) با مروری بر اشعار فروغ فرخزاد؛ تهران: نیلوفر، چ2. [18] حسامپور، سعید؛ جباره ناصرو، عظیم (1389)، «بانوگشسب در حماسههای ملی»، مجلة مطالعات ایرانی، دانشگاه شهید باهنر کرمان، س9، ش18، ص53ـ74. [19] دوبووار، سیمون (1380)، جنس دوم، جلد1، ترجمة قاسم صنعوی، تهران: توس، چ2. [20] دورانت، ویل (1349)، تارخ تمدن یونان باستان، ترجمة امیرحسین آریانپور، تهران: اقبال. [21] دهخدا، علیاکبر (1372). لغتنامة دهخدا، تهران: دانشگاه تهران و روزنه. [22] رستگارفسایی، منصور (1379). فرهنگ نامهای شاهنامه، (جلد 1)، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی، چ2. [23] رسولی، آرزو (1383). «بانوگشسبنامه»، نامة فرهنگستان، ش 24، ص 180ـ182. [24] رضاپور، منوچهر (1384). «پیوند خویشکاریهای اسطورهای و حماسی بانوان در داستانهای باستان»، ادب و زبان، ش 25، ص207ـ218. [25] رید، ایولین (1387). مادرسالاری: زن در گسترة تاریخ تکامل، ترجمة افشنگ مقصودی، تهران: گلآذین. [26] ــــــــــ (1390). پدرسالاری: گذار از مادرسالاری به پدرسالاری، ترجمة افشنگ مقصودی، تهران: گلآذین. [27] ستاری، جلال (1366). رمز و مثل در روانکاوی؛ تهران: توس. [28] ــــــــــ (1390). سیمای زن در فرهنگ ایران، تهران: مرکز، چ6. [29] سراج، شهین (1387). «چهره و شخصیت زنان جنگاور در حماسههای ایرانی (قرن چهارم تا ششم هجری)»، آفتابی در میان سایهای (جشننامة دکتر بهمن سرکاراتی)، به کوشش علیرضا مظفری و سجاد آیدنلو، تهران: قطره، صص251ـ331. [30] سیلور، درو (1382). ایزدان و ایزدبانوان یونانی، ترجمة گلشن اسماعیلپور، تهران: اسطوره. [31] شایگان، داریوش (1379). بتهای ذهنی و خاطرة ازلی، تهران: امیرکبیر، چ3. [32] صفا، ذبیحالله (1384). حماسهسرایی در ایران، تهران: امیرکبیر، چ7. [33] ضمیری، محمدرضا (1383). «دختران و ازدواج تحمیلی»، پایگاه اینترنتی: (http://iranpress.ir/iranwomen/template1/News.aspx?NID=1281) [34] فاریس، مایکل (1392). نکاتی که هر پدری باید به دخترش بیاموزد، ترجمة مهران مقدم، کرج: نشر در دانش بهمن. [35] فانیان، خسرو (1351). «پرستش الههـ مادر در ایران»، بررسیهای تاریخی، س7، ش6، ص209ـ248. [36] فدایی، فربد (1387). کارل گوستاو یونگ بنیانگذار روانشناسی تحلیلی؛ تهران: دانژه، چ2. [37] فردوسی، ابوالقاسم (1374). شاهنامة فردوسی (ج3)، به کوشش سعید حمیدیان (از روی چاپ مسکو)، تهران: دفتر نشر داد. [38] فوردهام، فریدا (1388). مقدمهای بر روانشناسی یونگ، ترجمة مسعود میربها، تهران: جامی. [39] کراچی، روحانگیز (1384). «نماد زندگی و زایندگی»، کتاب ماه ادبیات و فلسفه، ش93، ص22ـ33. [40] ــــــــــ (1387). «بانوگشسب، پهلوانبانوی حماسههای ایران»، رودکی، شی23، ص11ـ18. [41] کزازی، میرجلالالدین (1376). رؤیا، حماسه، اسطوره، تهران: مرکز. [42] ــــــــــ (1384). نامة باستان (جلد3)، تهران: سمت، چ2. [43] لاش، جان (1392). دوقلوها، توأمانی و همزادها، ترجمة رقیه بهزادی، تهران: علمی. [44] لاهیجی، شهلا؛ کار، مهرانگیز (1381). شناخت هویت زن ایرانی در گسترة پیشتاریخ و تاریخ، تهران: روشنگران و مطالعات زنان، چ3. [45] مجملالتواریخ و القصص (بیتا). به اهتمام محمد رمضانی و تصحیح محمدتقی بهار، تهران: کلالة خاور. [46] مختاری غزنوی، عثمان (1377). شهریارنامه، به اهتمام غلامحسین بیگدلی، تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی. [47] مزداپور، کتایون (1383). «قدرت بانوگشسب و تیغ عشق»، نقد و بررسی کتاب فرزان، ش7، ص168ـ180. [48] ــــــــــ (1392). «افسانة پری در هزار و یک شب»، شناخت هویت زن ایرانی، به کوشش شهلا لاهیجی و مهرانگیز کار، تهران: روشنگران و مطالعات زنان، چ5. [49] موسایی، معصومه (1386). «بانوگشسبنامه و اسطورة آرتمیس»، فصلنامة زبان و ادب، ش31، ص108ـ121. [50] مول، ژول (1354). دیباچة شاهنامه، ترجمة جهانگیر افکاری، تهران: شرکت سهامی کتابهای جیبی، چ2. [51] وایگل، زیگرید (1382).«قهرمانِ قربانیشده و قربانیِ قهرمان (قهرمانانِ زن در ادبیاتِ مردان و زنان)»، ترجمة مرسده صالحپور، زن و ادبیات: سلسله پژوهشهای نظری دربارة مسائل زنان، به کوشش منیژه نجم عراقی، تهران: چشمه. [52] هفت لشکر (طومار جامع نقالان)، (1377).تصحیح و توضیح مهران افشاری و مهدی مداینی، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی. [53] هورنای، کارن (1390). روانشناسی زنان، ترجمة سهیل سُمی، تهران: ققنوس، چ5. [54] یونگ، کارل گوستاو (1368). چهار صورت مثالی، ترجمة پروین فرامرزی، مشهد: معاونت فرهنگی آستان قدس رضوی. [55] ــــــــــ (1389). انسان و سمبولهایش، ترجمة محمود سلطانیه، تهران: جامی، چ7. [56] Samuels, Andrew (1985). Jung and the Post-Jungians. London: Routledge. | ||
آمار تعداد مشاهده مقاله: 2,650 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 4,121 |