پیوندهای مفید
اخبار و اعلانات
آمار
| تعداد نشریات | 158 |
| تعداد شماره‌ها | 6,225 |
| تعداد مقالات | 67,685 |
| تعداد مشاهده مقاله | 114,987,899 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 89,658,404 |
شرایط امکان علوم اجتماعی در فلسفه اجتماعی علامه طباطبایی در پرتو مقایسه تطبیقی با فلسفه اجتماعی کانت | ||
| فصلنامه علمی نظریه‌های اجتماعی متفکران مسلمان | ||
| مقاله 3، دوره 4، شماره 1 - شماره پیاپی 6، فروردین 1393، صفحه 55-86 اصل مقاله (527.9 K) | ||
| نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22059/jstmt.2014.57076 | ||
| نویسندگان | ||
| سید حمید طالب زاده1؛ سید محمد امین قانعی راد2؛ محمد توکل3؛ ابوالفضل مرشدی* 4 | ||
| 1دانشیار دانشکده فلسفه دانشگاه تهران | ||
| 2دانشیار مزکز تحقیقات سیاست علمی کشور | ||
| 3استاد دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران | ||
| 4عضو هیأت علمی دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه یزد | ||
| چکیده | ||
| در مقاله حاضر، برون‌رفت علوم اجتماعی از وضعیت پروبلماتیک در تمدن اسلامی به مواجهه نظام معرفتی و متافیزیکی این تمدن با «ازجاکندگی معرفتی» دوران جدید منوط شده است. در تبیین این موضوع، آرای علامه طباطبایی به محک آرای ایمانوئل کانت برده شده است. کانت در مواجهه با پدیده یادشده، با انتقال خدا از حوزه شناخت به حوزه اخلاق و تبدیل انسان به موجودِ «خودآیین» و قرار دادن «دین در محدوده صرفاً خرد»، تحول بزرگی را در متافیزیک مغرب‌زمین ایجاد کرد که حاصل آن، ارائه دریافتی جدید از جامعه انسانی (جامعه به عنوان هستی خودبنیاد و مستقل) بود و همه این‌ها به فراهم‌شدن «شرایط امکانِ» علوم اجتماعی جدید، یعنی امکان «درک منطق پدیده‌های اجتماعی در استقلال خود» منجر شد. اما علامه در مواجهه با پدیده «ازجاکندگی معرفتی» هر چند با آغاز کردن فلسفه خود با «انسان» و به‌ویژه با طرح مفهوم «اعتباریات»، قلمرو آفرینش‌گری عقل انسان را گسترش داد، با «ناقص» دانستن عقل و فطرت انسان، تبدیل شدن انسان به موجودی «خودآیین» را ناممکن و بنابراین، قلمرو دین را محیط بر قلمرو عقل دانست. حاصل این نگاه، ارائه دریافتی از جامعه به عنوان هستی غیرخودبنیاد و غیرمستقل بود. با این حال، وی با ارائه دریافتی عقلایی از کلام و الهیات اسلامی، خطوط کلی اما مقدماتی را برای تحولِ پارادایمی در دریافت از «انسان» و رابطه او با خدا و شکل‌گیری سنت مستقل علوم اجتماعی در جهان اسلام فراهم کرد. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| ازجاکندگی معرفتی؛ اعتباریات؛ ایمانوئل کانت؛ شرایط امکان علوم اجتماعی؛ علامه طباطبایی؛ متافیزیک | ||
| عنوان مقاله [English] | ||
| Exploring the possibility of social sciences according to Allame Tabatabai’s social philosophy | ||
| نویسندگان [English] | ||
| Seyed Hamid Talebzade1؛ Seyed Mohammad Amin Ghaneirad2؛ Mohammad Tavakol3؛ Aboulfazl Morshedi4 | ||
| چکیده [English] | ||
| The emergence and establishment of modern social sciences in Western societies is explained as an “epistemic disembodying” which resulted in change in the metaphysics in the West. The views of Immanuel Kant have had a determining role in this process by providing the “possibility conditions” for the modern social sciences. By altering the conception of man from a “heteronymous being” to an “autonomous being”, as well as positing religion “within the boundary of mere reason”, Kant brought about dramatic changes into the metaphysics of the West .In comparison, Allameh Tabatabaee, as a prominent representative of the contemporary Islamic thought in Iran, has prepared a similar ground for the transformation of Islamic metaphysics. By suggesting the concept of “e’tebariyat” and a rational understanding of Islamic theology, Allameh Tabatabaee provided a general but introductory outline of a paradigm shift in understanding man and his relation with God in the Islamic metaphysics. However, by considering human reason as deficient, Tabatabee defines man not as an autonomous being but as a creature which is in need of an external support, namely, revelation. In this paper, it is argued that the consequence of this view is an understanding of society as a non-self-sufficient and non-self-founded, but founded on reason and revelation, simultaneously. The article concludes that although Allameh Tabatabaee provides some preparations for the “possibility conditions” of a new tradition of social sciences", he stands merely at the beginning of a long path which yet to be followed and completed by his students. | ||
| کلیدواژه‌ها [English] | ||
| Social Sciences, Immanuel Kant, allameh tabatabaee, god, man e’tebariyat | ||
| مراجع | ||
|
اکبریان، رضا (1389). نسبت میان نظر و عمل در فلسفه ملاصدرا، جاویدان خرد، دوره جدید، 1. امید، مسعود (1380). علامه طباطبایی-کانت: نکاتی در معرفت‌شناسی مقایسه‌ای، فلسفه و کلام، 1(1). امید، مسعود (1384). گامی در رفع تعارض معرفت‌شناسی فلاسفه اسلامی و کانت: «ادراکات فطری»، معرفت فلسفی، 2(3). اولیایی، منصوره (1389). واقعیت اجتماعی و اعتباریات از دیدگاه علامه طباطبایی و جان سرل، تهران: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی. آرکون، محمد (1388). اعاده اعتبار به اندیشه دینی (گفتگوی هاشم صالح و محمد ارکون)، ترجمه محمد جواهر کلام، تهران: نگاه معاصر. آرنت، هانا (1389). وضع بشر، ترجمه مسعود علیا، تهران: ققنوس. باربور، ایان (1384). علم و دین، ترجمه بهاءالدین خرمشاهی، چاپ چهارم، تهران: مرکز نشر دانشگاهی. برت، ادوین آرثر (1380). مبادی مابعدالطبیعه علوم نوین، ترجمه عبدالکریم سروش، چاپ چهارم، تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی. پارسانیا، حمید (1390 الف). چیستی و هستی جامعه از دیدگاه استاد مطهری، در: روش‌شناسی انتقادی حکمت صدرایی، تهران: کتاب فردا. پارسانیا، حمید (1390 ب). روش‌شناسی انتقادی حکمت صدرایی، تهران: کتاب فردا. پایا، علی، ابراهیم‌آبادی، حسین، آروین، بهاره (1394). آسیب‌شناسی نقادانه علوم انسانی و اجتماعی در ایران، تهران: طرح نقد. توکل، محمد و مرشدی، ابوالفضل (1393). خودآیینی و جامعه اخلاقی در فلسفه اجتماعی کانت، نشریه فلسفه، 42(2). جابری، محمدعابد (1387). ما و میراث فلسفی‌مان، ترجمه سیدمحمد آل‌مهدی، تهران: نشر ثالث. جابری، محمدعابد (1391). خوانشی نوین از فلسفه مغرب و اندلس، ترجمه سیدمحمد آل‌مهدی، تهران: نشر ثالث. حائری یزدی، مهدی (1384). کاوش‌های عقل نظری، چاپ چهارم، تهران: مؤسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران. خسروپناه، عبدالحسین (1393). در جستجوی علوم انسانی اسلامی، جلد اول: تحلیل نظریه‌های علم دینی و آزمون الگوی حکمی- اجتهادی در تولید علوم انسانی اسلامی، تهران: دفتر نشر معارف. خسروپناه، عبدالحسین و پناهی آزاد، حسن (1388). نظام معرفت‌شناسی صدرایی، تهران: انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی. دیلتای، ویلهلم (1388). مقدمه بر علوم انسانی، ترجمه منوچهر دره‌بیدی، تهران: ققنوس. دیویس، چارلز (1387). دین و ساختن جامعه؛ جستارهایی در الهیات جامعه، ترجمه حسن محدثی و حسین باب‌الحوائج، تهران: نشر یادآوران. رشاد، علی‌اکبر (1381). گفتمان فلسفی نوصدرایی، در مرزبان وحی و خرد: یادنامه مرحوم علامه سید محمدحسین طباطبایی، قم: بوستان کتاب. حسن، ریاض (1389). بومی و جهانی: تغییرات اجتماعی در آسیای جنوب غربی، ترجمه ابوالفضل مرشدی، تهران: پژوهشکده مطالعات اجتماعی و فرهنگی. سروش، عبدالکریم (1379). قبض و بسط تئوریک شریعت: نظریه تکامل معرفت دینی، چاپ هفتم، تهران: مؤسسه صراط. طالب‌زاده، سید حمید (1389). نگاهی دیگر به ادراکات اعتباری، امکانی برای علوم انسانی، جاودان خرد، دوره جدید، 1. طباطبایی، سیدجواد (1379). ابن‌خلدون و علوم اجتماعی، چاپ دوم، تهران: طرح نو. طباطبایی، سیدجواد (1382). جدال قدیم و جدید، تهران: نشر نگاه معاصر. طباطبایی، سید محمدحسین (1374). ترجمه تفسیر المیزان (20 جلد)، چاپ پنجم، قم: دفتر انتشارات اسلامی. طباطبایی، سید محمدحسین (1382). شیعه: مذاکرات و مکاتبات پرفسور هانری کربن با علامه سید محمد حسین طباطبایی، تهران: مؤسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران. طباطبایی، سید محمدحسین (1386). قرآن در اسلام، به کوشش هادی خسروشاهی، قم: بوستان کتاب. طباطبایی، سید محمدحسین (1387 الف). اصول فلسفه رئالیسم (جلد 1)، قم: بوستان کتاب. طباطبایی، سید محمدحسین (1387 ب). رساله الولایه، ترجمه همایون همتی، در مجموعه رسائل علامه طباطبایی (2 جلد)، جلد2، قم: بوستان کتاب. طباطبایی، سید محمدحسین (1387 ج). روابط اجتماعی در اسلام به ضمیمه چند رساله دیگر، 1جلد، قم: بوستان کتاب. طباطبایی، سید محمدحسین (1387 د). نهایه‌الحکمه، ترجمه و شرح علی شیروانی، 3 جلد، قم: بوستان کتاب، طباطبایی، سید محمدحسین (1387 ه). وحی یا شعور مرموز، در مجموعه رسائل علامه طباطبائی، (2 جلد)، چاپ اول، قم: بوستان کتاب. طباطبایی، سید محمدحسین (1388 الف). انسان از آغاز تا انجام، ترجمه صادق لاریجانی، چاپ دوم، قم: بوستان کتاب. طباطبایی، سید محمدحسین (1388 ب). بدایه‌الحکمه، ترجمه و شرح علی شیروانی، 4 جلد، قم: بوستان کتاب طباطبایی، سید محمدحسین (1388 ج). بررسی‌های اسلامی (2 جلد) جلد دوم، چاپ دوم، قم: مؤسسه بوستان کتاب. طباطبایی، سید محمدحسین (1388 د). زندگی من، در قرآن در اسلام (طبع جدید) (1 جلد)، چاپ سوم، قم: بوستان کتاب. طباطبایی، سید محمدحسین (1388 ه). مسأله ولایت و زعامت، در بررسی‌های اسلامی (2 جلد)، جلد 1، قم: بوستان کتاب، چاپ دوم. طباطبایی، سید محمدحسین (1414). المیزان فی تفسیرالقرآن، قم: مؤسسه النشر الاسلامی. عبدالکریمی، بیژن (1392). نظریه اجتماعی و متافیزیک، وبلاگ عبدالکریمی به آدرس: http://abdolkarimi.blogfa.com/post/97) غفوری‌نژاد، محمد (1389). تطور تاریخی نظریه فطرت در فلسفه و عرفان اسلامی، آیینه معرفت، 24. غفوری‌نژاد، محمد (1391). نظریه خداشناسی و دین فطری در آرای علامه طباطبایی، آیینه معرفت، 33. فوکو، میشل (1370). درباره روشنگری چیست اثر کانت، ترجمه همایون فولادپور، فصلنامه کلک، 2. فیرحی، داود (1386). قدرت، دانش و مشروعیت در اسلام، چاپ ششم، تهران: نشر نی. فیرحی، داود (1387). نصوص دینی و فلسفه سیاسی، سخنرانی در نشست «بررسی میزان تأثیرپذیری فیلسوفان مسلمان از قرآن و سنت»، به نقل از سایت فیرحی به آدرس http://www.feirahi.ir/?article=134 فیروزجانی، رمضان (1383). عقلانیت در نظر علامه طباطبایی، ذهن، 17. قانعی‌راد، محمدامین (1384). جامعه‌شناسی رشد و افول علم در ایران، تهران: مرکز تحقیقات سیاست علمی کشور. قانعی‌راد، محمدامین (1389). مرور انتقادی بر تلاش‌های ایرانی برای توسعه جامعه‌شناسی‌های دگرواره، مجله جامعه شناسی ایران، 11(1). کاسیرر، ارنست (1380). رساله‌ای در باب انسان: درآمدی بر فلسفه فرهنگ، ترجمه بزرگ نادرزاده، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی. کاسیرر، ارنست (1389). فلسفه روشنگری، ترجمه یدا... موقن، تهران: نیلوفر. کانت، ایمانوئل (1362). سنجش خرد ناب، میرشمس‌الدین ادیب سلطانی، تهران: امیرکبیر. کانت، ایمانوئل (1369). بنیاد مابعدالطبیعه اخلاق، ترجمه حمید عنایت و علی قیصری، تهران: خوارزمی. کانت، ایمانوئل (1377). نقد قوه حکم، ترجمه عبدالکریم رشیدیان، تهران: نشر نی. کانت، ایمانوئل (1380). صلح پایدار، ترجمه محمد صبوری، تهران: نشر به‌باوران کانت، ایمانوئل (1389). نقد عقل عملی، ترجمه انشاءالله رحمتی، چاپ سوم، تهران: نورالثقلین و سوفیا. کانت، ایمانوئل (1390). تمهیدات: مقدمه‌ای برای هر مابعدالطبیعه آینده که به عنوان یک علم عرضه شود، ترجمه غلامعلی حداد عادل، چاپ پنجم، تهران: مرکز نشر دانشگاهی. کانت، ایمانوئل (1388). دین در محدوده عقل تنها، منوچهر صانعی دره‌بیدی، تهران: انتشارات نقش و نگار. کویره، الکساندر (1387). گذر از جهان بسته به کیهان بی‌کران، ترجمه علیرضا شمالی، تهران: نشر نگاه معاصر. کیاشمشکی، ابوالفضل (1390). کاربرد نظریه اعتباریات علامه طباطبایی در علوم انسانی، در: علامه طباطبایی فیلسوف علوم انسانی- اسلامی، عبدالحسین خسروپناه (به کوشش)، جلد دوم، تهران: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی. گلدمن، لوسین (1381). کانت و فلسفه معاصر، ترجمه پرویز بابایی، تهران: مؤسسه انتشارات نگاه. مصلح، علی اصغر (1392). ادراکات اعتباری علامه طباطبایی و فلسفه فرهنگ، تهران: روزگار نو. مطهری، مرتضی (1371 الف). مجموعه آثار، ج 2 (کتاب جامعه و تاریخ)، چاپ سیزدهم، تهران: صدرا. مطهری، مرتضی (1371 ب). مجموعه آثار، ج 6 (کتاب اصول فلسفه و روش رئالیسم)، چاپ اول، تهران: صدرا. مطهری، مرتضی (1371 ج). مجموعه آثار، ج 13، چاپ اول، تهران: صدرا. وحدت، فرزین (1382). رویارویی فکری ایران با مدرنیت، ترجمه مهدی حقیقت‌خواه، تهران: نشر اختران. یزدانی‌مقدم، احمدرضا (1390). فلسفه سیاسی علامه طباطبایی و ایران معاصر، رساله دکتری علوم سیاسی، قم: دانشگاه باقرالعلوم (ع). یزدانی‌مقدم، احمدرضا (1383). ادراکات اعتباری و اندیشه اجتماعی سیاسی علامه طباطبایی، پایان‌نامه کارشناسی ارشد علوم سیاسی، قم: دانشگاه باقرالعلوم (ع). یزدانی‌مقدم، احمدرضا (1391). انسان‌شناسی و پیامدهای آن در اندیشه سیاسی هابز و علامه طباطبایی، تهران: پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی. Cassirer, Ernest (1981). Kant’s Life and Thought, translated by James Haden, Yale University.
Giddens, Anthony (1990). The Consequences of Modernity. Cambridge: Polity.
Gillespie, Michael Allen (2008). The Theological Origins of Modernity, Chicago: The University of Chicago Press.
Guyer, Paul (ed.)(1992).The Cambridge Companion to Kant, Cambridge: Cambridge University Press.
Jane Kneller and Sidney Axinn, (eds.) (1998) Autonomy and Community: Readings in Contemporary Kantian Social Philosophy, New York: State University of New York Press, Albany.
Kant, Immanuel (1996b). Idea for a Universal History with a Cosmopolitan Purpose, in: R. Geuss and Q. Skinner (eds.) Kant: Political Writings, Cambridge: Cambridge University Press.
Kant, Immanuel (1996c). Religion within the boundaries of mere reason, Translated by George di Giovanni, in: A. W. Wood and G. D. Giovanni (eds.) Religion and Rational Theology, Cambridge: Cambridge University Press.
Korsgaard, Christine (1998). The Kingdom of Ends as a Social Philosophy Autonomy and Community: Readings in Contemporary Kantian Social Philosophy. Edited by Jane Kneller and Sidney Axinn. New York: State University of New York Press.
Schmitt, Carl (2005). Political Theology: Four Chapters on The Concept of Sovereignty, translated by George Schwab, Chicago: The University of Chicago Press.
Turnbull, Neil (2006) the Ontological Consequences of Copernicus: Global Being in the Planetary World, Theory Culture Society, 23: 125.
Yovel, Yirmiahu (1980). Kant and the philosophy of history. Princeton: Princeton University Pre. | ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 2,696 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 1,220 |
||