2سطح خارج حوزۀ علمیۀ قم و دکتری مذاهب کلامی دانشگاه ادیان و مذاهب
چکیده
مسئلۀ استمداد از اولیای الهی از جملۀ مسائل کلامی است که بین مسلمانان از اهمیت خاصی برخوردار است. اصل این آموزه هرچند مسلّم و پذیرفتنی است، در برخی از اقسام و نحوۀ آن اختلافاتی بین مذاهب اسلامی وجود دارد. در یک نگاه کلی، توسل، شفاعت و استغاثه که از اقسام استمداد محسوب می‌شوند، سه حکم را در اسلام به‌دنبال می‌آورند. حکم اول، عدم اشکال و جایز بودن همۀ آنهاست؛ حکم دوم، تحریم کلی اقسام آن است و حکم سوم تفصیل دارد. یعنی برخی از این اقسام محل اشکال و برخی دیگر جایز هستند. وهابی‌ها از جملۀ کسانی هستند که در زمینۀ توسل، شفاعت و استغاثه، نظر بسیار تند و تکفیری دارند؛ به‌گونه‌ای که بسیاری از مسلمانان را با حربۀ تکفیر و تهمت شرک از دایرۀ اسلام بیرون می‌دانند و قتل آنها را نیز جایز می‌شمارند. در پژوهش حاضر با کاویدن زوایای مختلف استمداد از اولیای الهی در قالب توسل، شفاعت و استغاثه، اقسامی شانزده‌گانه را برای موارد مذکور ترسیم و محل نزاع با مخالفان را تقریر می‌کنیم. گفتنی است که از این اقسام، پنج قسم به توسل مربوط است که در یک حالت از آن، بین شیعه و وهابیت اختلاف وجود دارد. پنج قسم دیگر به شفاعت ارتباط دارد که در یک قسمت آن اختلاف است. شش قسم دیگر هم به استغاثه مربوط است. در نهایت با این تقریر، خوانندۀ گرامی متوجه می‌شود که صرفاً برداشتی نادرست و غیرعلمی و نداشتن توجه کافی به اقسام مسئله، سبب برداشت نادرستی از این مبحث شده است. زیرا در بیشتر این اقسام نظر وهابیت با نظر شیعه همسان است و آنها نیز این موارد را قبول دارند.
1.Associate professor, faculty member at the Research Center at University of Religions and Denominations
2.Student in advanced level at seminary school, PhD in theological denominations at University of Religions and Denominations
چکیده [English]
Invocation from devoted friends of Allah is of the theological issues enjoying supreme significance among Muslims. Although it is agreed upon as a certain issue, some differences exist in its forms and methods among Islamic Sects. In a general view, Tawassul, Shafa'ah, and Istaghathah, three forms of invocation, bring about three verdicts in Islam. According to the first verdict, three of them are permissible. The second verdict forbids all of them, while the third one requires some explanation, meaning some of them are problematic while others are allowed. Wahhabis ,applying Takfir and polytheism, hold such radical views regarding Tawassul, Shafa'ah, and Istaghathah that they exclude large number of Muslims from Islam and consider their murder permitted. Investigating various aspects of invocation from devoted friends of Allah as Tawassul, Shafa'ah, and Istaghathah, this study lists 16 types for the fore-mentioned issues and clarifies the areas of dispute with the opponents. It ought to be mentioned that, out of the 16 forms, five are related to Tawassul, upon one of which Shi'as and Wahhabis do not agree. Five other concern Shafa'ah with one of them being the area of difference. The other six forms are associated with Istaghathah. Studying this illustration, the reader with eventually figure out that the misunderstanding in this concept has been merely caused by not having accurate view towards various forms of this issue. That is because in most of the cases Wahhabis and Shias share views.
کلیدواژه‌ها [English]
invocation, Tawassul, Shafa'ah, Istaghathah, Ibn Taymiyyah, Wahhabism
مراجع
قرآن.
نهج‌البلاغه.
ابن‌عساکر، ابوالقاسم علی‌بن الحسن ابن‌هبة الله الشافعی (1419ق - 1998م). تاریخ دمشق، تحقیق علی شیری، الطبعة الاولی، بیروت: دارالفکر.
ابن ابی‌الحدید، عبدالحمید‌بن هبة الله (بی‌تا). شرح نهج‌البلاغة، محقق محمد ابوالفضل ابراهیم، بی‌چا، بی‌جا: دارالاحیاء الکتب العربیة عیسی البابی الحلبی و شرکائه.
ابن‌اثیر جزری (1367). النهایه فی غریب الحدیث و الاثر، 5 جلدی، چ چهارم، قم: مؤسسۀ مطبوعاتی اسماعیلیان.
ابن‌اثیر، ابوالحسن علی‌بن ابی‌الکرم محمد (1415ق - 1994م). اسد الغابة فی معرفة الصحابة، محقق علی محمد معوض و عادل احمد عبدالموجود، الطبعة الاولی، بیروت: دارالکتب العلمیة.
ابن‌حجر هیتمی (1417ق - 1997م). الصواعق المحرقه علی اهل الرفض و الضلال و الزندقه، محقق عبدالرحمن‌بن عبدالله ترکی و کامل محمد الخراط، الطبعة الاولی، لبنان: مؤسسة الرسالة.
ابن‌ماجه، ابوعبدالله محمدبن یزید القزوینی (بی‌تا). سنن ابن‌ماجه، تحقیق محمد فؤاد عبدالباقی، بی‌چا، بیروت: دارالفکر.
ابن‌منظور (1414ق). لسان العرب، 15 جلدی، به اهتمام سید جمال‌الدین میردامادی، چ سوم، دارالفکر - دارالصادر.
ابن‌نما حلی، جعفر‌بن محمد (1380). در سوگ امیر آزادی، ترجمۀ مثیر الاحزان، ترجمۀ علی کرمی، چ اول، قم: نشر حاذق.
احمدبن حنبل (1420ق - 1999م). مسند الامام احمدبن حنبل، محقق شعیب الارنوط و آخرون، الطبعة الثانیة، بی‌جا: مؤسسة الرسالة.
امین، سید محسن (بی‌تا). کشف الارتیاب فی اتباع محمدبن عبدالوهاب، الطبعة الثالثة، بی‌جا: مکتبةالاسلامیة الکبری العامة.
آل بوطامی، احمدبن حجر (1415ق - 1994م). العقائد السلفیة بادلتها النقلیة و العقلیة، الطبعة الاولی، قطر: طبع بمطابع علی‌بن علی.
آلوسی، سید محمود (1415ق). روح المعانی فی تفسیر القرآن، تحقیق علی عبدالباری عطیه، چ اول، بیروت: دارالکتب العلمی.
البانی، محمد ناصرالدین (1395ق). التوسل انواعه و احکامه، تحقیق محمد عید العباسی، الطبعة الثالثة، بیروت: المکتب الاسلامی.
البانی، محمد ناصرالدین (بی‌تا). صحیح و ضعیف سنن ابن‌ماجه: مرکز نور الاسلام لابحاث القرآن و السنة بالاسکندریة.
بخاری، محمدبن اسماعیل (1427ق). صحیح (الجامع الصحیح)، ضبط شیخ محمد علی القطب و شیخ هشام البخاری، بی‌چا، بیروت: المکتبة العصریة.
