پیوندهای مفید
اخبار و اعلانات
آمار
| تعداد نشریات | 158 |
| تعداد شماره‌ها | 6,226 |
| تعداد مقالات | 67,700 |
| تعداد مشاهده مقاله | 115,008,105 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 89,689,622 |
نهج‌البلاغه و نقد تاریخی (پژوهش موردی: وجود و عدم) | ||
| پژوهش های قرآن و حدیث | ||
| مقاله 5، دوره 50، شماره 2، اسفند 1396، صفحه 251-274 اصل مقاله (267.05 K) | ||
| نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22059/jqst.2018.246838.668942 | ||
| نویسنده | ||
| سعید شفیعی خوزانی* | ||
| استادیار گروه علوم قرآن و حدیث دانشگاه تهران | ||
| چکیده | ||
| در نهج‌البلاغه الفاظ و تعبیرهایی به کار رفته است که معانی متأخر کلامی ـ فلسفی دارد و با شرایط تاریخی قرن اول هجری همخوان نیست. برخی مؤلفان این ناهمخوانی را نپذیرفته‌اند و معتقدند که امام علی(ع) واضع این الفاظ و تعبیرها بوده است. گروهی دیگر کوشیده‌اند شواهد تاریخی بر وجود بافت تاریخی مناسب ارائه کنند اما آنچه مطرح می‌شود تنها امکان وجود چنین مباحثی را نشان می‌دهد نه اینکه شاهدی تاریخی در اثبات آن ارائه دهد. برخی دیگر سعی کرده‌اند نشان دهند که بخشی از موارد مشکوک، سخنانی از شخصیت‌های دینی متأخرتر، از جمله امامان شیعه ـ از قرن دوم به بعد ـ است. با این حال، در این روش نیز بافت تاریخی نصوص، بازسازی نشده و دربارۀ آغاز بحث و تحولات آن سخنی به میان نیامده است. در مقالۀ حاضر تلاش بر این است که ریشه‌های تاریخی موضوع وجود و عدم در قرآن، روایات، منابع کلامی و فلسفی و مناظرههای مسلمانان با پیروان دیگر ادیان در قرن‌های دوم و سوم هجری، بررسی و تحلیل شوند و پاسخ بهتری برای این مسئله بیان گردد. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| فلسفۀ یونان؛ معتزله؛ مناظرههای دینی؛ نقد تاریخی؛ نهج‌البلاغه؛ وجود و عدم | ||
| عنوان مقاله [English] | ||
| Nahj-al-Balagha and Historical Criticism (Case study: Existence and Nonexistence) | ||
| نویسندگان [English] | ||
| saeid shafiei | ||
| چکیده [English] | ||
| In Nahj-al-Balagha, there are words and phrases which indicate a later theological and philosophical meaning, not consistent with the historical conditions of the first century AH. Not accepting this inconsistency, Some scholars believe that Imam Ali (as) has made these words and phrases. While others have tried to provide evidence justifying its consistent with the appropriate historical context. Nevertheless, these evidences can simply support the possibility of such a usage, but are not historical evidences. Others have tried to show that some of the suspicious cases are the words of later religious figures, including Shiite Imams (from the second century onwards). However, in this way, the context of the discussions has not been reconstructed and has not provided satisfactory evidence for the origin of the phrases and its developments. In the present article, an attempt is made to investigate the historical origins of the subject (Existence and Nonexistence) in the Quran, narratives, theological and philosophical sources and Muslim discourse with followers of other religions (In the 2nd and 3nd centuries AH) and give a better answer to this problem. | ||
| کلیدواژه‌ها [English] | ||
| Nahj-al-Balagha, Meaning of Words in Nahj al-Balagha, philosophical Meaning, Theological Meaning | ||
| مراجع | ||
|
[1]. ابن أبی الحدید (1378) شرح نهج البلاغة. تصحیح محمد ابوالفضل إبراهیم، دار إحیاء الکتب العربیة. [2]. ابن أبی أصیبعة (بی‌تا). عیون الأنباء فی طبقات الأطباء. چاپ نزار رضا، بیروت، دار مکتبة الحیاة. [3]. ابن اثیر جزری، مجدالدین مبارک بن محمد (1367). النهایة فی غریب الحدیث والأثر. به کوشش محمود محمد طناحی، قم. [4]. ابن بابویه، محمد بن علی بن حسین (1417). الأمالی. ط. الدراسات الإسلامیة، مؤسسة البعثة، قم. [5]. ــــــــــ (بی‌تا). التوحید. تصحیح وتعلیق: السید هاشم الحسینی. [6]. ــــــــــ (1404). عیون أخبار الرضا (ع). تصحیح، تعلیق و تقدیم: حسین الأعلمی، مؤسسة الأعلمی للمطبوعات ـ بیروت ـ لبنان. [7]. ابن حجر عسقلانی، احمد بن علی (1390). لسان المیزان. مؤسسة الأعلمی للمطبوعات، بیروت. [8]. ــــــــــ (1404). تهذیب التهذیب. دار الفکر، بیروت. [9]. ابن حزم ظاهری، ابومحمد علی بن احمد (بی‌تا). الفصل فی الملل والأهواء والنحل. چاپ محمد ابراهیم نصر/ عبدالرحمن عمیرة، دار الجیل، بیروت. [10]. ابن خلکان (بی‌تا). وفیات الأعیان وأنباء أبناء الزمان. تحقیق: إحسان عباس، لبنان، دار الثقافة. [11]. ابن سینا (1404). التعلیقات. تحقیق: عبدالرحمن بدوی، ناشر: مکتبة الاعلام الاسلامی، بیروت. [12]. ــــــــــ (1400). رسائل ابن سینا. انتشارات بیدار. [13]. ابن شعبه حرانی (1404). تحف العقول. چاپ علی اکبر غفاری، قم. [14]. ابن عبد ربه اندلسی، احمد بن محمد (1404). العقد الفرید. چاپ عبدالمجید الترحینی، بیروت، دار الکتب العلمیة. [15]. ابن عساکر، علی بن حسن (1415). تاریخ مدینة دمشق. چاپ علی شیری، بیروت. [16]. ابن عماد حنبلی (1399). شذرات الذهب. فی أخبار من ذهب، بیروت، دار المسیرة. [17]. ابن فارس، ابوالحسین احمد (1404). معجم مقاییس اللغة. چاپ عبدالسلام محمد هارون، مکتبة الإعلام الإسلامی. [18]. ابن قتیبه دینوری، عبدالله بن مسلم (بی‌تا). المعارف. چاپ ثروت عکاشة، قاهره، دار المعارف. [19]. ابن المقفع (1381ش). المنطق/ ابن بهریز، حدود المنطق، مقدمه و تصحیح: محمدتقی دانش‌پژوه، تهران، مؤسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران. [20]. ابن ندیم، محمدبن أبی یعقوب (بی‌تا). الفهرست. تهران، چاپ رضا تجدد. [21]. ابوقرّه ثاوذورس (1982). مَیْمَرٌ فی وجود الخالق والدین القویم. تحقیق: الأب الدکتور اغناطیوس دیک، المکتبة البولُسیة/ المعهد البابوی الشرقی، جونیةـ لبنان/رومیةـ ایطالیا. [22]. اثولوجیا ارسطاطالیس (1961). نقله الی العربیة عبدالمسیح بن ناعمة الحمصی، تحقیق: عبدالرحمن بدوی، مکتبة النهضة المصریة، القاهرة. [23]. احمد امین (1997). ضحی الاسلام. مکتبة الأسرة. [24]. ـــــــــ (2011). فجر الاسلام. مؤسسة هنداوی، جمهوریة مصر العربیة، القاهرة. [25]. احمد بن حنبل (1426). الرد علی الزنادقة والجهمیة. تحقیق: دغش بن شبیب العجمی، الکویت، غارس. [26]. اخوان الصفا (1412). رسائل اخوان الصفاء و خلان الوفاء. الدار الاسلامیة، بیروت. [27]. افنان، سهیل محسن (1969). واژه‌نامۀ فلسفی. دار المشرق، بیروت. [28]. بخاری، محمدبن اسماعیل (بی‌تا). التاریخ الکبیر. چاپ دکتر محمد عبدالمعید خان، افست از نسخۀ کوپرلی، ترکیه. [29]. ــــــــــ (1401). الجامع الصحیح. دار الفکر (افست از چاپ دار الطباعۀ استانبول). [30]. بروکلمان، کارل (1959). تاریخ الادب العربی. نقله الی العربیة: عبدالحلیم النجار، دار المعارف، القاهرة. [31]. بغدادی، عبدالقاهر بن طاهر (1411). الفرق بین الفرق. تحقیق: محمد محی الدین عبدالحمید، بیروت، المکتبة العصریة. [32]. پاکتچی، احمد (1385ش). «معنای لاشیء در انتقال از فلسفه یونانی به فلسفه اسلامی». پژوهشنامه علوم انسانی، شماره 49، بهار. [33]. تفرشی، مصطفی بن حسین حسینی (1418). نقد الرجال. قم. [34]. جاحظ (1424). الحیوان. دار الکتب العلمیة، بیروت. [35]. جرجی زیدان (بی‌تا). تاریخ آداب اللغة العربیة. تحقیق و تعلیق: شوقی ضیف، القاهرة، دارالهلال. [36]. جوهری، اسماعیل بن حماد (1407). الصحاح تاج اللغة و صحاح العربیة. چاپ احمد عبدالغفور عطار، بیروت. [37]. حاجی‌خانی، علی/سعید جلیلیان (1396). «تحلیل و نقد شبهۀ وجود اصطلاحات فلسفی ـ حکمی در نهج‌البلاغه». فصلنامۀ پژوهشنامه نهج‌البلاغه، سال پنجم، شماره 17، بهار. [38]. خلج اسعدی، مرتضی (1375ش). «یوحنّای دمشقی و آغاز مجادلات کلامی میان اسلام و مسیحیت». مقالات و بررسیها، دفتر 59ـ60، زمستان. [39]. خلیل بن احمد فراهیدی (1409)، کتاب العین، چاپ مهدی مخزومی/ ابراهیم سامرائی، مؤسسة دار الهجرة. [40]. خویی، ابوالقاسم (1413). معجم رجال الحدیث وتفصیل طبقاة الرواة. [41]. ابوالحسین الخیاط (1988). الانتصار والرد علی ابن الراوندی الملحد. چاپ محمد حجازی، مکتبة الثقافة الدینیة، القاهرة. [42]. دارمی، عثمان بن سعید (1358). ردّ الامام الدارمی عثمان بن سعید علی بشر المریسی العنید. تصحیح: محمد حامد الفَقی، دار الکتب العلمیة، بیروت. [43]. دایرة المعارف بزرگ اسلامی، زیر نظر: کاظم موسوی بروجردی (1373ش)، ناشر: مرکز دایرة المعارف بزرگ اسلامی، ج6، تهران، «ابوقُرّه» (مسعود جلالی مقدم). [44]. دشتی، محمد/ سید کاظم محمدی (1386ش). المعجم المفهرس لألفاظ نهج البلاغة. انتشارات امیرالمؤمنین(ع)، قم. [45]. ذهبی، شمس الدین محمد بن احمد (1382). میزان الاعتدال. چاپ علی محمد البجاوی، دار المعرفة، بیروت. [46]. زبیدی، محب الدین محمدمرتضی حسینی (1414). تاج العروس. چاپ علی شیری، دار الفکر، بیروت. [47]. زینی‌وند، تورج (1431). «فی الدفاع عن نهج البلاغة والردّ علی شبهات الدکتور شوقی ضیف». مجلة العلوم الانسانیة الدولیة، العدد 17 (4)، 107ـ91. [48]. سبحانی، جعفر (1409). الإلهیات. بیروت، الدار الإسلامیة. [49]. شرف الدین خراسانی (1368ش). «ابداع»، دایرة المعارف بزرگ اسلامی، ج2، تهران. [50]. شوشتری، محمدتقی (1419). قاموس الرجال. مؤسسة النشر الإسلامی. [51]. شوقی ضیف (1960).الفن ومذاهبه فی النثر العربی. دار المعارف، القاهرة، الطبعة التاسعة. [52]. ـــــــــ (1963). تاریخ الادب العربی. ج2ـ العصر الاسلامی، دار المعارف، القاهرة، الطبعة السابعة. [53]. شهرستانی، محمدبن عبدالکریم (بی‌تا). الملل والنحل. چاپ محمد سید گیلانی، دار المعرفة، بیروت. [54]. صبری ابراهیم السید (1406)، نهج البلاغة: نسخة جدیدة محققة وموثقة، تقدیم: الاستاذ عبدالسلام محمد هارون، قطر، الدوحة، دار الثقافه. [55]. صفدی، خلیل بن ایبک (1420). الوافی بالوفیات. چاپ أحمد أرناؤوط و ترکی مصطفى، دار إحیاء التراث، بیروت. [56]. ضرار بن عمرو غَطفانی (1435). کتاب التحریش. تحقیق: حسین خانصو/محمد کَسکین، شرکة دار الارشاد/دار ابن حزم، استانبول/بیروت، الطبعة الاولی. [57]. طباطبایی، محمد حسین (بی‌تا). المیزان فی تفسیر القرآن. منشورات جماعة المدرسین فی الحوزة العلمیة ـ قم. [58]. طبری، محمد بن جریر (1415)، جامع البیان. چاپ شیخ خلیل المیس/ صدقی جمیل العطار، دار الفکر، بیروت. [59]. طریحی، فخرالدین (1408/1367ش). مجمع البحرین. چاپ سید احمد حسینی، مکتب النشر الثقافة الإسلامیة. [60]. طوسی، محمد بن حسن (1415)، رجال طوسی. چاپ جواد قیومی اصفهانی، مؤسسۀ نشر اسلامی، قم. [61]. عبدالباقی، محمد فؤاد (1404). المعجم المفهرس لالفاظ القرآن الکریم. استانبول. [62]. عبدالله بن احمد بن حنبل شیبانی (1406)، کتاب السنة، چاپ محمد بن سعید بن سالم القحطانی، الریاض، دار ابن القیم. [63]. عطاردی، عزیز الله. «شک و شبهه در نهج‌البلاغه». مجله گلستان قرآن، شماره 5، ص27ـ19. [64]. عمر فروخ (1983). تاریخ الفکر العربی الی أیام ابن خلدون. بیروت، دار العلم للملایین، الطبعة الرابعة. [65]. عمرو بن أبی عاصم (1413). کتاب السنة. چاپ محمد ناصرالدین الألبانی، المکتب الإسلامی، بیروت. [66]. فارابی، ابونصر (1995). آراء اهل المدینة الفاضلة و مضاداتها. تحقیق: علی بو ملحم، مکتبة الهلال، بیروت. [67]. فنسنک، أ.ی (1936). المعجم المفهرس لالفاظ الحدیث النبوی، تحقیق: محمد فؤاد عبدالباقی، مکتبة بریل. [68]. کلینی، محمد بن یعقوب (1363ش). الکافی. چاپ علی اکبر غفاری، دار الکتب الإسلامیة، تهران. [69]. کندی (بی‌تا). رسائل الکندی الفلسفیة. تحقیق: محمد ابو ریده، دار الفکر العربی، قاهره، چاپ دوم. [70]. المعجم المفهرس لالفاظ احادیث بحار الانوار (1416)، مکتب الاعلام الاسلامی. [71]. مزی، یوسف بن عبدالرحمن (1422). تهذیب الکمال فی أسماء الرجال. چاپ بشار عواد معروف، بیروت. [72]. مسلم بن حجاج نیشابوری (بی‌تا). صحیح مسلم. دار الفکر، بیروت. [73]. مطهری، مرتضی (1374ش). سیری در نهج‌البلاغه. انتشارات صدرا، تهران. [74]. مفید، محمد بن محمد بن نعمان (1414). الأمالی. چاپ حسین استاد ولی، علی اکبر غفاری، دار المفید، بیروت. [75]. نهج البلاغه، شریف رضی (1417)، مصحح: صبحی صالح، مؤسسة النشر الاسلامی. [76]. یوحنا بن البطریق (1961). ارسطوطالیس فی السماء والآثار العلویة. تحقیق: عبدالرحمن بدوی، مکتبة النهضة المصریة، القاهرة. [77]. Van ESS, Josef (2017), Theology and Society in the Second and Third Centuries of the Hijra, Volume 1, Translated from German by: John O’Kane, Brill. [78]. Wolfson, Harry Austryn (1976), the Philosophy of the Kalam, Harvard University Press.
| ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 741 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 526 |
||