سامانه پشتیبانی خدمات اطلاعات

  اخبار و اعلانات

 آمار

تعداد نشریات158
تعداد شماره‌ها6,225
تعداد مقالات67,685
تعداد مشاهده مقاله115,001,260
تعداد دریافت فایل اصل مقاله89,679,469
داداش پور, هاشم, سالاریان, فردیس. (1397). تحلیل الگوهای فضایی رشد شهری در مناطق کلان‌شهری ایران (مطالعۀ موردی: مناطق کلان‌شهری تهران، مشهد، اصفهان و شیراز). , 10(1), 117-138. doi: 10.22059/jtcp.2018.251143.669841
هاشم داداش پور; فردیس سالاریان. "تحلیل الگوهای فضایی رشد شهری در مناطق کلان‌شهری ایران (مطالعۀ موردی: مناطق کلان‌شهری تهران، مشهد، اصفهان و شیراز)". , 10, 1, 1397, 117-138. doi: 10.22059/jtcp.2018.251143.669841
داداش پور, هاشم, سالاریان, فردیس. (1397). 'تحلیل الگوهای فضایی رشد شهری در مناطق کلان‌شهری ایران (مطالعۀ موردی: مناطق کلان‌شهری تهران، مشهد، اصفهان و شیراز)', , 10(1), pp. 117-138. doi: 10.22059/jtcp.2018.251143.669841
داداش پور, هاشم, سالاریان, فردیس. تحلیل الگوهای فضایی رشد شهری در مناطق کلان‌شهری ایران (مطالعۀ موردی: مناطق کلان‌شهری تهران، مشهد، اصفهان و شیراز). , 1397; 10(1): 117-138. doi: 10.22059/jtcp.2018.251143.669841

تحلیل الگوهای فضایی رشد شهری در مناطق کلان‌شهری ایران (مطالعۀ موردی: مناطق کلان‌شهری تهران، مشهد، اصفهان و شیراز)

مجله علمی " آمایش سرزمین "
مقاله 6، دوره 10، شماره 1، فروردین 1397، صفحه 117-138    اصل مقاله (1.18 M)
نوع مقاله: مقاله پژوهشی
شناسه دیجیتال (DOI): 10.22059/jtcp.2018.251143.669841
نویسندگان
هاشم داداش پور* 1؛ فردیس سالاریان2
1دانشیار، گروه برنامه‌ریزی شهری و منطقه‌ای، دانشکدۀ هنر و معماری، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران
2دانشجوی دکتری، دانشکدۀ معماری و شهرسازی ، دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران
چکیده
مناطق کلان‌شهری ایران، از دیرباز تاکنون، مراکزی قدرتمند برای جذب جمعیت در کشور بوده و به تناسب، الگوهای فضایی مختلفی شکل داده‌ است. هدف اصلی مقاله، تحلیل الگوهای فضایی رشد در مناطق کلان‌شهری ایران (شامل منطقۀ کلان‌شهری تهران، مشهد، اصفهان و شیراز) است که بر مبنای مدل آنتروپی شانون، ضریب جینی مکانی، شاخص تراکم فضایی و برآوردگر کریجینگ انجام شده است. نتایج یافته‌ها بر روند کاهش تمرکز در مناطق کلان‌شهری کشور تأکید دارد که در الگوهای مختلف فضایی نمود پیدا کرده است. در منطقۀ کلان‌شهری تهران، روند توسعه از الگوی متمرکز به سوی الگوی چندمرکزی و پیرامون پراکنده سوق پیدا کرده است. براساس روند توسعۀ مراکز سکونتگاهی آن در سال‌های اخیر، می‌توان گفت در عین تمرکز بر قطب تهران، سایر سکونتگاه‌ها نیز در تشکیل ساختار فضایی منطقه نقش مؤثری بازی کرده و مسیرهای ارتباطی قوی به تشکیل چنین الگویی منجر شده است. در منطقۀ کلان‌شهری اصفهان نیز الگوی ساختار فضایی از حالت تمرکز و با پراکنش نامتعادل، به سوی شکل‌گیری الگوی شعاعی سوق یافته است. این در حالی است که منطقۀ کلان‌شهری مشهد از الگوی تک‌مرکزیت خطی و شیراز از الگوی تک‌مرکزیت و پیرامون پراکنده پیروی می‌کند و دلیل آن را می‌توان به‌واسطۀ رشد اندک سکونتگاه‌ها در مقایسه با مراکز اصلی دانست.
کلیدواژه‌ها
ایران؛ الگوهای فضایی؛ رشد شهری؛ مناطق کلان‌شهری
عنوان مقاله [English]
Spatial patterns analysis of urban growth in Iran metropolitan regions (Case study: Tehran, Mashhad, Isfahan, and Shiraz metropolitan regions)
نویسندگان [English]
Hashem Dadashpoor1؛ Fardis Salarian2
1Associate Professor, Department of Urban and Regional Planning, Faculty of Art & Architecture, Tarbiat Modares University, Tehran, Iran
2Ph.D. Student, Department of Urban Planning, Faculty of Architecture & Urban Design, Art University of Isfahan, Isfahan, Iran
چکیده [English]
Residential and employment attractions urge the population to reside in regions with appropriate potentials for development. The metropolitan regions of Iran have been attractive centers for the population; this attractiveness resulted in some changes in different spatial patterns. The present research examines the effect of spatial-physical, and demographic variables on metropolitan regions of Iran in order to achieve suitable planning for future spatial development of Iran. The objective of the study is to analyze correlation, centralization, and uniformity of distribution and composition of spatial patterns of development in the metropolitan regions. To do this, Shannon entropy, spatial Gini coefficient, spatial density index, and Kriging Estimator were employed. The results showed a trend that dictates on a decrease in concentration in metropolitan regions, which has manifested in different spatial patterns. In Tehran metropolitan region, the trend of development goes into polycentric with sprawl in the peri-urban and rural area. According to the development trend of population centers in Tehran, it can be said that at the same time of concentrated centralization, other settlements have played an effective role in the spatial structure of this metropolitan area, and strong road network has led to the formation of such pattern.  In Isfahan metropolitan region, the spatial structure has changed into concentration. This has happened with an unbalanced distribution to a radial pattern. While Mashhad metropolitan region has a monocentric linear pattern, Shiraz shows a monocentric and sprawl in the periphery. This can be attributed to the small growth of settlements compared to the metropolis.
کلیدواژه‌ها [English]
spatial pattern, Urban Growth, metropolitan regions, Iran
مراجع
  1. حاجی‌پور، خلیل (1387)، «بررسی علل و عوامل اثرگذار در فرایند شکل‌گیری و تکوین مناطق کلان‌شهری»، نشریۀ هنرهای زیبا، شمارۀ 34: 37-48.
  2. داداش‌پور، هاشم؛ سالاریان، فردیس (1394)، «تحلیل تأثیر عوامل جمعیتی و توسعۀ اراضی ساخته‌شده بر پراکنده‌رویی شهر- منطقۀ مرکزی مازندران»، جغرافیا و توسعۀ ناحیه‌ای، شمارۀ 24: 157-183.
  3. داداش‌پور، هاشم؛ میری لواسانی، سید امیررضا (1394)، «تحلیل الگوهای فضایی پراکنده‌رویی در منطقۀ کلان‌شهری تهران»، شمارۀ 16: 123-146.
  4. داداش‌پور، هاشم؛ تدین، سپیده (1394)، «تحلیل نقش الگوهای سفر در ساختار فضایی منطقۀ کلان‌شهری تهران»، مجلۀ آمایش جغرافیای فضا، سال 5، شمارۀ 18: 65-85.
  5. داداش‌پور، هاشم؛ علی‌دادی، مهدی (1397)، «تحلیل ریخت‌شناسانۀ ساختار فضایی توزیع جمعیت در منطقۀ کلان‌شهری تهران»، پژوهش‌های جغرافیای انسانی، شمارۀ 50: 109-125.
  6. داداش‌پور، هاشم؛ جهانزاد، نریمان؛ جلیل، هما (1395)، «تحلیل و پیش‌بینی ساختار فضایی منطقۀ کلان‌شهری مشهد طی دورۀ 1420تا1375»، فصلنامۀ مطالعات شهری، دورۀ 5، شمارۀ 18: 51-62.
  7. رجایی، سید عباس (1393)، «تحلیل فضایی فرایندهای شهرنشینی در منطقۀ کلان‌شهری تهران»، مطالعات و پژوهش‌های شهری و منطقه‌ای، سال 25، شمارۀ 7: 83-102.
  8. زبردست، اسفندیار؛ حاجی‌پور، خلیل (1388)، «تبیین فرایند شکل‌گیری، تکوین و دگرگونی مناطق کلان‌شهری»، پژوهش‌های جغرافیای انسانی، شمارۀ 69: 105-121.
  9. فرهودی، رحمت‌الله؛ زنگنه شهرکی، سعید؛ ساعد موچشی، رامین (1388)، «چگونگی توزیع فضایی جمعیت در نظام شهری ایران طی سال‌های 1335 تا 1385»، پژوهش‌های جغرافیای انسانی، شمارۀ 68: 55-68.

10. عسگری، علی؛ کاظمیان، غلامرضا (1385)، «شناخت و تحلیل نظام موجود مدیریت مجموعه‌های شهری کشور»، فصلنامۀ مدیریت شهری، شمارۀ 18: 6-21.

11. منصوریان، حسین (1395)، «پویش جمعیتی و الگوهای پوشش زمین در منطقۀ کلان‌شهری تهران»، پژوهش‌های جغرافیای برنامه‌ریزی شهری، سال 4 ، شمارۀ 4: 613-633.

  1. 12.  Alidadi, M., & Dadashpoor, H. (2018), »Beyond monocentricity: examining the spatial distribution of employment in Tehran metropolitan region, Iran«, International Journal of Urban Sciences, 22(1): 38-58.
  2. 13.  Angel, S., & Blei, A. )2015», (The spatial structure of American cities: The great majority of workplaces are no longer in CBDs, employment sub-centers, or live-work communities«, Cities, 51: 21-35.
  3. 14.  Bel, D., & Gracia, F. ) 2014, ( »The validity of the monocentric city model in a polycentric age: US metropolitan areas in 1990 to 2000 and 2010«, Urban Geography, 7: 980-997.
  4.  Bhatta, B., Saraswati, S., & Bandyopadhyay, D. (2010(, »Urban sprawl measurement from remote sensing data«, Applied Geography, 30 (4): 731–740.
  5. 16.  Chen, J., Gao, J., & Yuan, F. (2016), »Growth type and functional trajectories: An empirical study of urban expansion in Nanjing, China«, PloS one, 11(2): e0148389.
  6. 17.  Chena, Y et al., ) 2016, ( »Investigating urbanization and its spatial determinants in the central districts of Guangzhou, China«, Habitat International, 51: 59-69.
  7. 18.  Dadashpoor, H., & Alidadi, M. (2017), »Towards decentralization: Spatial changes of employment and population in Tehran Metropolitan Region, Iran«, Applied Geography, 85: 51-61.
  8. 19.  Dadashpoor, H., & Salarian, F. (2018), »Urban sprawl on natural lands: analyzing and predicting the trend of land use changes and sprawl in Mazandaran city region, Iran«, Environment, Development and Sustainability, 1-22. https://link.springer.com/article/10.1007/s10668-018-0211-2.
  9. 20.  Dadashpoor, H., & Nateghi, M. (2017), »Simulating spatial pattern of urban growth using GIS-based SLEUTH model: a case study of eastern corridor of Tehran metropolitan region, Iran«, Environment, Development and Sustainability, 19(2): 527-547.
  10. 21.  Deng, F., & Huang, Y. )2003(, »Uneven land reform and urban sprawl in China: the case of Beijing«, Progress in Planning, 61: 211-236.
  11. 22.  Deng, Y., & Srinivasan, S) .2016, ( »Urban land use change and regional access: A case study in Beijing, China«, Habitat International, 51: 103-113.
  12. 23.  Flippen, C. ) 2010, ( »The spatial dynamics of stratification metropolitan context, population redistribution and black and Hispanic homeownership«, Demography, 47: 845-868.
  13. 24.  Garcia, A., Sante, I., Crecente, R., & Miranda, D.) 2011(,» Land-development dynamics by morphological areas: a case study of Ribadeo, northwest Spain«, Environment and Planning B, 8: 1032-1051.
  14. 25.  Halleux, J., Marcinczak, S., & Krabben, E. )2012(,» The adaptive efficiency of land use planning measured by the control of urban sprawl. The case of the Netherlands, Belgium, and Poland«, Land Use Policy, 29: 887-898.
  15. 26.  Jat, M., Garg, P.K., & Khare, D. )2008(, »Monitoring and modeling of urban sprawl using remote sensing and GIS techniques«, International Journal of Applied Earth Observation and Geoinformation, 10: 26-43.
  16. 27.  Lee, S. )2005(, »Metropolitan growth patterns’ impact on intra-regional spatial differentiation and inner-ring suburban decline: insights for smart growth«, Georgia Institute of Technology, online access.
  17. 28.  Liu, Y., et al., )2014(, »Spatiotemporal dynamics of the urban sprawl in a typical urban agglomeration: a case study on Southern Jiangsu, China (1983–2007)«, Frontiers of Earth Science, 8 (4): 490-504.
  18. 29.  Luck, M., & Wu, J. )2002(, »A gradient analysis of urban landscape pattern: a case study from the Phoenix metropolitan region, Arizona, USA«, Landscape Ecology, 17: 327–339.
  19. 30.  Owrangi, M. A. )2015(, An approach to developing a spatiotemporal composite measure of climate change related human health impacts in urban environments, The University of Western Ontario, London.
  20. 31.  Peng, L., Liu, S., & Sun, L.) 2016(, »Spatial-temporal changes of rurality driven by urbanization and industrialization: A case study of the Three Gorges Reservoir Area in Chongqing, China«, Habitat International, 51: 124- 132.
  21. 32.  Reis, J., Silva, E., & Pinho, P.) 2015(, »Spatial metrics to study urban patterns in growing and shrinking cities«, Urban Geography, 37: 246-271.
33. Salvati, L., & Carlucci, M. )2014(, »Urban growth and land use structure in two Mediterranean Regions: An exploratory spatial data analysis«, SAGE publication.

34. Salvati, L., & Carlucci, M. )2016(, »Patterns of Sprawl: The socioeconomic and territorial profile of dispersed urban areas in Italy«, Regional studies, 8: 1346-1359.

35. Salvati, L., Sateriano, A., & Bajocco, S. )2013(, »To grow or to sprawl? Land cover relationships in a Mediterranean city region and implications for land use management«, Cities, 30: 113-121.

36. Sarzynski, A., Galster, G., & Stack, L. )2014(, »Typologies of sprawl: investigating United States metropolitan land use patterns«, Urban Geography, 35: 48-70.

37. Schneider, A., & Woodcock, C. )2008(, »Compact, dispersed, fragmented, extensive? A comparison of urban growth in twenty-five global cities using remotely sensed data, Pattern metrics, and census information«, Urban Studies, 45: 659-692.

38. Sevtsuk, A. & Amindarbari, R. )2012(, Measuring growth and change in East -Asian cities, city form lab, The word bank.

39. Sha, M., & Tian, G. (2010), »An analysis of spatiotemporal changes of urban landscape pattern in the Phoenix metropolitan region«, Procedia Environmental Sciences, 2: 600-604

40. Siedentop, S., & Fina, S. )2012(, »Who sprawls most? Exploring the patterns of urban growth across 26 European countries«, Environment and Planning A, 44: 2765-2784.

41. Sohn, C., & Stambolic, N. )2015(, »The urban development of European border regions: a spatial typology«, SSOAR, 4: 177-189.

42. Sun, H., Forsythe, W., & Waters, N. )2007(, »Modeling urban land use change and urban sprawl: Calgary, Alberta, Canada«, New Spatial Economy, 7: 353-376.

43. Sutphin, W. )2013(, Creating sustainable urban land use patterns: A comparison of Portland, Oregon and St. Louis, Missouri, Masters of Science in Geography, Southern Illinois University. Carbondale.

44. Tang, S., Hao, P., & Huang, X. )2016(, »Land conversion and urban settlement intentions of the rural population in China: A case study of suburban Nanjing«, Habitat International, 51: 149-158.

45. Wei, C., Taubenbock, H., & Blaschke, T. )2017(, »Measuring urban agglomeration using a city-scale dasymetric population map: A study in the Pearl River Delta, China«, Habitat International, 59: 32-43.

آمار
تعداد مشاهده مقاله: 1,172
تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 876


سامانه مدیریت نشریات علمی. قدرت گرفته از سیناوب