1دانشیار گروه مطالعات منطقه‌ای دانشکدۀ حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران
2استادیار گروه جغرافیای سیاسی پژوهشگاه علوم انتظامی و مطالعات اجتماعی
چکیده
در طول ماه‌های گذشته، عربستان سعودی دستخوش برخی تحولات در سطوح مختلف داخلی، منطقه‌ای و بین‌المللی شده است که از جمله می‌توان به گسترش روابط با ایالات متحدۀ آمریکا و خرید کلان تسلیحاتی از این کشور، تنش در روابط با قطر، انتصاب محمد بن‌سلمان به ولیعهدی و آشکار کردن روابط با رژیم صهیونیستی اشاره کرد. نکتۀ شایان توجه در همۀ این تحولات، دستمایه قرار دادن بهانۀ مقابله با نفوذ منطقه‌ای جمهوری اسلامی ایران به‌عنوان یک تهدید منطقه‌ای است. از این رهگذر، تحولات مذکور در کانون توجه نخبگان سیاسی و نظامی ایران قرار گرفته است و تحلیلگران مسائل استراتژیک با حساسیت ویژه‌ای به تهدیدهای برخاسته از آن می‌نگرند؛ اما با توجه به گوناگونی ماهیت تهدیدها و اهمیت تهدیدهای امنیتی در سرنوشت یک کشور، هدف اصلی مقالۀ پیش‌رو، واکاوی ماهیت این تهدیدهاست. بر این اساس، به طرح این پرسش پرداختیم که ماهیت تهدیدهای برخاسته از تحولات اخیر عربستان سعودی برای جمهوری اسلامی ایران چیست؟ در پاسخ به این پرسش، با استفاده از روش توصیفی - تحلیلی برپایۀ استفاده از منابع کتابخانه‌ای و با عنایت به تعامل فهم و واقعیت در مکتب امنیتی کپنهاگ - که به‌عنوان رویکرد پژوهشی مقاله انتخاب شده است - این فرضیه بیان شد که به نظر می‌رسد تحولات اخیر عربستان سعودی، بیانگر تلاش این کشور برای برعهده گرفتن کارکردی محوری با هدف مهار منطقه‌ای جمهوری اسلامی ایران از سوی ایالات متحدۀ آمریکا است که این کارکرد به‌ویژه با به قدرت رسیدن بن‌سلمان به ولیعهدی و نگرش‌های ضد ایرانی وی، تشدید شده است و امنیت ملی جمهوری اسلامی را بیش از پیش تهدید می‌کند.
SAUDI ARABIA AND SECURITY THREAT AGAINST ISLAMIC REPUBLIC OF IRAN
نویسندگان [English]
Ahmad Doostmohammady1؛ Mohammad Rajabi2
1Associate Professor, regional studies, Faculty Law and Political Science, University of Tehran
2Assistant Professor, Political Geography, Institute of Police Research and Social Studies
چکیده [English]
Over the past few months, Saudi Arabia has been subject to certain developments at different domestic, regional and international levels. These include Saudi mass purchase of arms from the US, tensions in its relations with Qatar, appointment of Mohammad bin Salman as the crown prince, and exposing its ties with the Zionist regime. What is considerable in all of these developments are the Saudi’s attempts to portray the Islamic Republic of Iran’s regional influence as a threat and using it as a pretext. These developments have attracted the attention of political and military elites in Iran and strategic affairs analysts look at the threats arising from them with special sensitivity. Given the diversity of the nature of threats and the importance of the role that security threats play in the fate of a country, the main objective of this paper is to examine the nature of these threats. Hence, the following question was raised to be investigated: What is the nature of the threats posed against Iran originating from recent developments in Saudi Arabia? To answer the question, an analysis was developed using the descriptive-analytical method, based on library sources, and with a view on the interaction between understanding and reality in the Copenhagen School, as the research approach of this paper. Consequently, the hypothesis was offered that the recent developments in Saudi Arabia are indicative of the country’s attempts to play a pivotal role in the United States’ moves to contain Iran’s regional influence. Such a role has especially intensified since the appointment of Bin Salman as crown prince, and, given his anti-Iran attitudes, threatens the Islamic Republic’s national security more than before.
کلیدواژه‌ها [English]
Security, Existential Threat, Saudi Arabia, Islamic Republic of Iran
مراجع
الف) فارسی
ابراهیمی، شهروز (تابستان 1379). «تحول مفهوم امنیت: از امنیت ملی تا امنیت جهانی». مجلۀ سیاست دفاعی، ش 31.
بوزان، باری (1379). «گفت‌وگوی علمی: آشنایی با مکتب کپنهاگ در حوزۀ مطالعات امنیتی». فصلنامۀ مطالعات راهبردی، سال سوم، شمارۀ 3.
بوزان، باری (چاپ دوم 1389). مردم، دولت‌ها و هراس. تهران: انتشارات پژوهشکدۀ مطالعات راهبردی.
بوزان، باری؛ ویور، الی؛ و دو ویلد، پاپ (1386). چارچوبی تازه برای تحلیل امنیت. تهران: انتشارات پژوهشکدۀ مطالعات راهبردی.
پرس تی‌وی (18/02/1396). دهقان: سعودی‌ها جهالت کنند جایی غیر از مکه و مدینه را سالم نمی‌گذاریم. برگرفته از پایگاه اینترنتی پرس تی‌وی به نشانی: http://www.presstv.ir/Detail/2017/05/08/520978/saudi-arabia-iran-warns-ignorance.
تاجیک، محمدرضا (1377). مقدمه‌ای بر استراتژی‌های امنیت ملی ایران. تهران: فرهنگ گفتمان.
خبرگزاری جمهوری اسلامی ایران(ایرنا) (17/03/1396). جابری انصاری: استفاده ابزاری از تروریسم از عوامل عمده گسترش ناامنی در منطقه و جهان است. برگرفته از پایگاه اینترنتی خبرگزاری ایرنا به نشانی: http://www.irna.ir/fa/News/82557494. کدخبر: 82557494. تاریخ مشاهده: 21/04/1396.
خبرگزاری جمهوری اسلامی ایران(ایرنا) (23/03/1396). ظریف: مطلعیم عربستان در توسعۀ گروه‌های تروریستی در نزدیکی مرزهای ایران نقش دارد. برگرفته از پایگاه اینترنتی خبرگزاری ایرنا به نشانی: http://www.isna.ir. کدخبر: 96032313362. تاریخ مشاهده: 22/04/1396.
خبرگزاری مهر (15/02/1396). نامۀ اعتراض ایران به سخنان تحریک‌آمیز وزیر دفاع عربستان. برگرفته از پایگاه اینترنتی خبرگزاری مهر به نشانی: http://www.mehrnews.com. شناسۀ خبر: 3970290. تاریخ مشاهده: 21/04/1396.
کردزمن، آنتونی؛ و واگنر، آبراهام (1389). درس‌های جنگ مدرن: جنگ ایران و عراق، ترجمۀ حسین یکتا، جاول، تهران: مرز و بوم.
محسنی، سجاد؛ و صالحی، علیرضا (1390). «اهداف آمریکا از امنیتی کردن فعالیت هسته‌ای ایران با نگاهی به مکتب کپنهاگ». فصلنامۀ سیاست خارجی، سال 25، شمارۀ 3.
ملایی، اعظم (18/04/1396). شرط در مقابل شرط، تلاش قطر برای بازیابی استقلال و حاکمیت: وقتی آش عربستان برای دوستان هم شور می‌شود. برگرفته از پایگاه اینترنتی دیپلماسی ایرانی به نشانی: http://www.irdiplomacy.ir. تاریخ مشاهده: 20/04/1396.
یورونیوز (04/05/2017). شکایت ایران به سازمان ملل در ارتباط با سخنان وزیر دفاع عربستان. برگرفته از پایگاه اینترنتی یورو نیوز به نشانی: http://fa.euronews.com/2017/05/04/iranian-officials-react-to-saudi-accusations.
خانی، علی‌عبدالله (1383). نظریه‌های امنیت: مقدمه‌ای بر طرح‌ریزی دکترین امنیت ملی(1)، چ دوم، تهران: انتشارات مؤسسۀ فرهنگی مطالعات و تحقیقات بین‌المللی ابرار معاصر تهران.
ب) انگلیسی
Blanchard, C. M. (2017). Saudi Arabia: Background and U.S. Relations, Congressional Research Service.
Boghardt, L. P., & Henderson, S. (2017). Rebuilding Alliances and Countering, the Washington Institute for Near East Policy Threats in the Gulf.
Cordesman, A. H. (2016). Saudi Arabia and the United States: Common Interests and Continuing Sources of Tension, Center for Strategic and International Studies, 3-10.
Cordesman, A. H. (2017). U.S. Strategic Interests and the Rise of Prince Mohammed bin Salman, Center for Strategic and International Studies.
Davies, A., & Lyon, R. (2014). Ballistic missile defence, Australian Strategic Policy Institute.
Dekel, U & Guzansky, Y. (2013). Israel and Saudi Arabia: Is the Enemry of My Enemy My Friend?, Institute for National Strategic Studies.
Feierstein, G. (2017). U.S.-Gulf Relations in the Age of Trump The End of the Trust Deficit? Middle East Inistitute.
Flanagan, P., Goldstein, C., Lichtenbaum, P., Strosnider, K., Addis, D., Williams, J., & Clifford, M. (2017). U.S. Tightens Cuba Embargo; Senate Passes Iran/Russia Sanctions Bill; Arab Nations Boycott Qatar, Covington & Burling.
Gaub, F. (2016). Saudi Arabia and its 40 Allies What the Islamic Alliance really means, Federal Academy for Security Policy.
Katzman, K. (2017). Qatar: Governance, Security, and U.S. Policy, Congressional Research Service.
Khan, M. (2017). US-Saudi Arabia Ties: A New Realignment Under Trump, (N. Rafique, Ed.) Institute of Strategic Studies.
Kingmaker: The Rise of Mohammed bin Salman. (2017). Arab Center Washington DC.
Meijer, H. (2017). Strategic Implications of Donald Trump’s Election. Researcher United States and Transatlantic Relations.
Rabinovich, I. (2015). Israel and the Changing Middle East. Brookings Institution.
Sharma, A. (2017). The Qatar Cricsis: Politics of Coercion. Centre for Air Power Studies.
Sharp, J. M. (2017). Yemen: Civil War and Regional Intervention. Congressional Research Service.
Siddiqa, A. (2017). Qatar-Gulf Rift: Going Beyond a War of Words. (N. Rafique, Ed.) Institute of Strategic Studies.
Teitelbaum, J. (2016). Domestic and Regional Implications of Escalated Saudi-Iran Conflict, BESA Center Perspectives.
Ulrichsen, K. C. (2014). Qatar and The Arab Spring Policy Drivers and Regional Implications, Carnegie Endowment for International Peace.
