پیوندهای مفید
اخبار و اعلانات
آمار
| تعداد نشریات | 161 |
| تعداد شماره‌ها | 6,532 |
| تعداد مقالات | 70,504 |
| تعداد مشاهده مقاله | 124,123,468 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 97,231,578 |
تحلیلی بر الگوی فضایی، ابعاد و عوامل مرتبط با رشد شهرنشینی دورۀ معاصر در ایران (با تأکید بر شاخص‌های توسعه‌ای و معیشتی) | ||
| پژوهش‌های جغرافیای برنامه‌ریزی شهری | ||
| مقاله 10، دوره 6، شماره 3، مهر 1397، صفحه 605-627 اصل مقاله (1.32 M) | ||
| نوع مقاله: پژوهشی - بنیادی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22059/jurbangeo.2018.231102.698 | ||
| نویسندگان | ||
| مصطفی میرآبادی* 1؛ صادق بشارتی‌فر2؛ احمد کریمی3 | ||
| 1دکتری جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات تهران | ||
| 2استادیار گروه جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری دانشگاه آزاد اسلامی واحد ماهشهر | ||
| 3عضو هیئت‌علمی گروه جغرافیای دانشگاه پیام‌نور مرکز مهاباد | ||
| چکیده | ||
| رشد شتابان شهرنشینی بدون برنامه‌ریزی و سیاست‌گذاری، پیامدهای جبران‌ناپذیری در تعادل فضایی کشور دارد. به همین دلیل، شناخت و تحلیل جامع رشد شهرنشینی و ابعاد و عوامل مرتبط با آن، بسیار ضروری و مهم است. هدف پژوهش توصیفی-تحلیلی و هم‌بستگی حاضر تبیین الگوی فضایی شهرنشینی و سنجش ارتباط شهرنشینی با عوامل گوناگون صنعتی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی، زیرساختی، خدمات و امکانات، بهداشتی-درمانی و توسعۀ کشاورزی است. بدین‌منظور اطلاعات آن به روش اسنادی جمع‌آوری شد. سنجش الگوی فضایی شهرنشینی در کشور با استفاده از مدل‌های موران و گری و روش تحلیل نقاط داغ، در نرم‌افزار Arc GIS صورت گرفت. همچنین از آزمون ضریب هم‌بستگی پیرسون در نرم‌افزار SPSS برای سنجش ارتباط شهرنشینی با عوامل فوق استفاده شد. براساس یافته‌های مدل‌های موران و گری، الگوی فضایی شهرنشینی در کشور طی سال‌های 1375-1390 حالت متمرکز و خوشه‌ای داشته که این تمرکز روبه‌افزایش بوده است. الگوی شهرنشینی نیز با الگوی توسعۀ صنعتی در کشور مطابقت زیادی دارد. نتایج آزمون ضریب هم‌بستگی پیرسون نشان‌دهندۀ ارتباط مثبت و معنادار رشد شهرنشینی با عوامل اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و زیرساختی و بیانگر عدم ارتباط معنادار با شاخص‌های خدماتی، امکاناتی، بهداشتی، درمانی و توسعۀ کشاورزی است؛ بنابراین، به‌رغم آنکه جنبه‌های مثبت شهرنشینی در برخی شاخص‌های اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و زیرساختی قابل‌مشاهده است، نباید از مشکلات و نارسایی‌های فراوان در وضعیت خدماتی-امکاناتی و بهداشتی-درمانی شهرها غافل شد. با وجود این، جریان شهرنشین‌شدن همچنان مورد توجه است و توسعۀ کشاورزی و ارتقای وضعیت معیشتی روستاییان نیز جذابیت کافی زندگی در روستا را فراهم نکرده است. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| الگوی فضایی؛ ایران؛ رشد شهرنشینی؛ شهرنشینی؛ عوامل رشد شهرنشینی | ||
| عنوان مقاله [English] | ||
| Spatial Pattern and Related Factors Affecting the Contemporary Growing Urbanism in Iran (Emphasizing on Development and Livelihood Indices) | ||
| نویسندگان [English] | ||
| Mostafa Mirabadi1؛ Sadegh Besharatifar2؛ Ahmad Karimi3 | ||
| 1PhD of Geography and Urban Planning, Islamic Azad University, Tehran Research and Sciences Branch, Iran | ||
| 2Assistant Professor of Geography and Urban Planning, Islamic Azad University, Mahshahr Branch, Iran | ||
| 3Lecturor in Geography, Payam Noor University, Mahabad Center, Iran | ||
| چکیده [English] | ||
| Introduction The growing urbanization and demographic imbalance between urban and rural areas of the country is not a new simple topic. Although there is a high correlation between urbanization and human development, but its quick growth without planning and policy making would have some consequences. Therefore, a comprehensive recognition and analysis of the progress, dimensions and the factors related to the urbanization is the first and critical condition to make decisions and plans. Urbanization system and its fast growth in the developing countries has caused a massive influx into the cities and the emergence of services, broad marginalization, hidden unemployment and also the rise of duality in the social networks of the immigrants in the cities. The cities of underdeveloped countries are hybrid institutions emerged as a result of two reactions: Firstly, reaction to the division of labour as a local phenomenon and secondly, reaction to the integration in the global economy. In Iran, the explosive growth of the urban population and its real quick growth happened after the 1967. This is the reflection of the land reform and national investments and the rapid growth of the urban investments. In 2012, the urban population of Iran has exceeded over two-thirds. Urbanization is affected by many various factors such as economic, social, and cultural activities and livelihood, infrastructural, and services status of the societies. Therefore, the presented research is condudted with the purpose of recognition of the current urbanization pattern of the country based on the spatial concentration and autocorrelation and also investigating the effects. Methodology The presented research is carried out with descriptive-analytical methof and correlation and also based on the document studies. Among the used documental resources are Thematic Reports of the Statistical Center of Iran (2012), Statistical Reports of the Ministry of Sport and Youth (2012), The Reports of Department of Economic Studies of the Keshawarzi Bank (2012), and Agricultural Statistics of the Ministry of the Agriculture (2013). Therefore, the Moran and Gary models are used in the ArcGIS to evaluate the urbanization pattern in the country. The correlation coefficient of Pearson is utilized in the SPSS to evaluate the relation between urbanization with various industrial economic, social, cultural, infrastructural, services and agricultural development factors. The coefficient of dispersion is used to evaluate the difference in the growth of urbanization between the states of the country during the period from 1986 to 2012. Results and discussions The findings of the Moran and Gary models showed that the spatial pattern of urbanization in the country during the period from 1996 to 2012 was concentrated and clustered in the country. It was also found that the urbanization pattern corresponds to the pattern of industrial development in the country. - The results of the growing the urbanization during the period from 1986 to 2012 shows that in the majority of cases, the provinces have experienced the rapid growth of urbanization almost equally. The majority of their population lives in the cities nowadays. - The urbanization pattern has a strong relationship with the pattern of distribution of industrial centers - Generally, the growth of the urbanization has a direct relation with the promotion of economic indicators, especially income indicator. - Urbanization and infrastructural indicators have a significant relation with a high compatibility. That is in a way that necessary infrastructures are considerably provided in the cities. - Growth and development of services and facilities does not comply with the urbanization growth. The speed of urbanization has been much more than the speed of the urbanism. - Urbanization has caused a promotion in the level of education and expertise. It has been cleared that the most important reason for the rapid urban population growth is the internal migrations (inter-provincial), creation of new urban areas (Becoming the countryside to the cities) and also external migrations (Interstate). These conditions have notable effects on the urbanization, except in metropolises such as Tehran. - The health and therapeutic indicators have increased parallel to the urbanization growth and it has faced the urbanization with numerous problems. - Unexpectedly, even some of the agricultural development indicators such as the amount of agricultural production, beneficiaries with agricultural education and agricultural companies have a significant and meaningful relation with the urbanization. One of the important reasons for the increasing amount of agricultural production in the more-urbanized provinces is the need of urban population centers (especially metropolises) for more agricultural products and also the existence of fertile lands near the population centers. In addition, proximity to urban population centers could influence the creation and growth of the expertise and organizational agricultural dimensions. Conclusion The current urbanization pattern in the country is cluster-like and the spatial concentration and autocorrelation is also clear in a way that the urbanite clusters of the country are located in the northern and central parts. In addition, neighboring provinces in the southern half are the lower zone of urbanization. Factors like the existence of the important industrial centers of the country and also the poor environmental potential in the central areas of Iran are among the important reasons of such urbanization pattern in the country. Generally, it can be said that despite of the problems and significant deficiencies in the field of health, infrastructure, and other services, urbanization is still welcomed warmly. Agricultural development and even the promotion of living conditions of villagers could not satisfy their interests in better life styles in the countryside. | ||
| کلیدواژه‌ها [English] | ||
| urbanism, spatial pattern, urbanism growth, urbanism growth factors, Iran | ||
| مراجع | ||
|
اسمعیل‌پور، نجما، دستا، فرزانه و سمانه ایرجی، 1394، «تحلیل توزیع فضایی کتابخانه‌های عمومی شهر یزد»، نشریة جغرافیا و برنامه‌ریزی، سال نوزدهم، شمارة 52، صص 1-24. آری آگا، ادواردو، 1378، روش‌های تحلیل جمعیت، ترجمة فاروق امین مظفری، انتشارات احرار، تبریز. آمارنامة کشاورزی، 1393، معاونت برنامه‌ریزی و اقتصادی، مرکز فناوری اطلاعات وزارت جهاد کشاورزی، جلد اول و سوم، انتشارات وزارت جهاد کشاورزی، تهران. بانک اطلاعاتی مکانیزاسیون کشاورزی، 1390، قابل‌دسترس در سایت: http://agmdc.ir بردی آنامراد نژاد، رحیم، 1395، «تحلیلی بر برنامه‌ریزی فضایی و الگوی توسعة شهرنشینی در ایران»، فصلنامة علمی-پژوهشی پژوهش و برنامه‌ریزی شهری، سال هفتم، شمارة 26، صص 93-112. پاتر، رابرت. ب و وسلی لویید ایونز، 1384، شهردرجهاندرحال‌توسعه، ترجمة کیومرث ایراندوست و میترا احمدی، انتشارات سازمان شهرداری‌ها و دهیاری‌های کشور، تهران. پورافکاری، نصراله، کلانتری، صمد و اسداله نقدی، 1381، «توسعة شهرنشینی و پیامدهای آن (با تکیه بر مورد ایران)»، فصلنامة جمعیت، سال دهم، شمارة 39 و 40، صص 1-34. تقدیسی، احمد و محمدعلی احمدی شاپورآبادی، 1391، «مهاجرت و سالخوردگی جمعیت روستایی ایران: چالشی فراروی توسعة پایدار روستایی»، فصلنامة تحقیقات جغرافیایی، سال بیست‌وهفتم، شمارة 1، صص 133-164. حسامیان، فرخ، اعتماد، گیتی و محمدرضا حائری، 1388، شهرنشینی در ایران، انتشارات آگاه، تهران. حسینی، سید احمد و همکاران، 1394، «نظارت بر پویایی شهرنشینی در ایران معاصر با استفاده از تصاویر چندزمانۀ DMSP/OLS»، فصلنامة اطلاعات جغرافیایی (سپهر)، دورۀ بیست‌وچهارم، شمارة 96، صص 21-37. داداش‌پور، هاشم، رستمی، فرامرز و بهرام علیزاده، 1393، «بررسی و تحلیل توزیع عادلانة خدمات شهری و الگوی پراکنش فضایی آن‌ها در شهر همدان»، فصلنامة مطالعات شهری، دورة سوم، شمارة 12، صص 5-18. سرور، رحیم و مهدی امینی، 1392، راهنمای تحلیل اجتماعی از شهر، انتشارات تیسا، تهران. شکوئی، حسین، 1390، دیدگاه‌های نو در جغرافیای شهری، جلد اول، انتشارات سمت، تهران. گزارش‌های آماری وزارت ورزش و جوانان، 1390، قابل‌دسترس در سایت: http://msy.gov.ir/index.php گیلبرت، آلن و ژوزف گاگلر، 1375، شهرها،فقروتوسعةشهرنشینیدرجهانسوم، ترجمة پرویز کریمی ناصری، انتشارات ادارۀ کل روابط عمومی و امور بین‌المللی شهرداری تهران، تهران. مرکز آمار ایران، 1390، سالنامة آماری کشور، قابل‌دسترس در سایت: http://salnameh.sci.org.ir نظریان، اصغر، 1380، «شهرهای آینده: کانون فاجعة انسانی یا بستر تعادل فرهنگی»، فصلنامة فضای جغرافیایی، سال اول، شمارة 3، صص 1-22. _______، 1390، جغرافیای شهری ایران، انتشارات دانشگاه پیام‌نور، تهران. _______، 1391، پویایینظامشهریایران، انتشارات مبتکران، تهران. نوابخش، مهرداد و سروش فتحی، 1386، «رشد و توسعۀ شهرنشینی در ایران با تأکید بر فعالیت‌های اجتماعی-اقتصادی»، فصلنامة جغرافیایی سرزمین، سال چهارم، شمارة 15، صص 1-12. Caselli, G., Vallin, J., and Wunsch, G., 2006, Demography: Analysis and Synthesis, Vol. 2, London, Academic Press. Pacione, M., 2011, Introduction: Urban Growth Patterns Trends and Policy Issues, International Handbook of Urban Policy, Vol. 3, No. 1, PP. 3-36. Wu, K. Y., and Zhang, H., 2011, Land Use Dynamics, Built-Up Land Expansion Patterns, and Driving Forces Analysis of the Fast-Growing Hangzhou Metropolitan Area, Eastern China (1978–2008), Applied Geography, Vol. 34, No. 1, PP. 137–145. Yikang, R., 2013, Urban Growth Modeling Based on Land-Use Changes and Road Network Expansion, Doctoral Thesis in Geodesy and Geoinformatics with Specialization in Geoinformatics Royal Institute of Technology Stockholm, Sweden. Agricultural Mechanization Database, 2011, Available at Http://Agmdc.Ir. Agricultural Statistics, 2014, Ministry of Agricultural Jahad, Deputy of Planning and Economics, Center for Information Technology, Vol. 1 and 2, Ministry of Agricultural Jahad Publications, Tehran. (In Persian) Bardi Anamoradnezhad, R., 2016, Analysis of the Spatial Planning and Urban Development Pattern in Iran, Journal of Research and Planning, Vol. 7, No. 2, PP. 93-112. (In Persian) Arriaga, ., 1999, Population Analysis with Microcomputers, Translated by Amin Mozaffar, F, Ahrar Publications,Tabriz. (In Persian) Dadashpoor, H., Rostami, F., and Alizadeh, B., 2014, Analysis of Justice Distribution of Urban Services and the their Spatial Distribution Pattern in Hamadan City, Journal of Urban Studies, Vol. 3, No. 12, PP. 5-18. (In Persian) Esmaeelpour, N., Dasta, F., and Samaneh I., 2015, Analysis of Spatial Distribution of Public Libraries in the City of Yazd, Journal of Geography and Planinig, Vol. 19, No. 52, PP. 1-24. (In Persian) Hesamian, F., Etemad, G., and Haeri, M. R., 2009, Urbanism in Iran, Agah Publications,Tehran. (In Persian) Gilbert, A., and Gugler, J., 1994, Cities, Poverty and Development: World Third the in Urbanization, Translate by Karimi Naseri, Parviz, Publications of Tehran Municipality's Communication and International Affairs Center, Tehran. (In Persian) Hosseini, A. et al., 2016, Monitoring the Dynamics of Urbanization in Contemporary Iran Using Multi-Temporal Images DMSP / OLS, Journal of Geographical Data (SEPEHR), Vol. 24, No. 96, PP. 21-37. (In Persian) Iranian Statistics Center, 2011, Iran Statistical Yearbook, Available at https://Salnameh.Sci.Org.Ir. (In Persian) Navabakhsh, M., and Fathi, S., 2008, The Development of Urbanization in Iran (With a Focus on Socioeconomic Activities), Journal of Terriotry, Vol. 4, No. 15, PP. 3-14. (In Persian) Nazarian, A., 2001, Future Cities: The Human Holocaust Midpoint or the Cultural Interaction Stand, Journal of Geographic Space, Vol. 1, No. 3, PP. 1-22. (In Persian) _____________ , 2011, Urban Geography of Iran, Publication of Payam Noor University,Tehran. (In Persian) _____________ , 2012, Dynamics of Iran’s Urban Systems, Mobtakeran Publications,Tehran. (In Persian) Poor Afkari, N., Kalantari, S., and Asadollah N., 2001, Urbanism Development and Its Implications (with Emphasis on Iran), Journal of Population, Vol. 10, No. 39 and 40, PP. 1-34. (In Persian) Potter, R. B., and Sally Lioyd, E., 2005, The City in the Developing World, Translated by Irandoost, Kiomars, Dehghan, Mahdi and Mitra Ahmadi, Publications of the Organization of Municipalities and Daisies of the Country, Tehran. (In Persian) Sarvar, R., and Amini, M., 2013, Social Analysis Guide of the City, Teesa Publication,Tehran. (In Persian) Shakooie, H., 2011, New Perspectives in Urban Geographic, Samt Publication,Tehran. (In Persian) Statistical Reports of the Ministry of Sports and Youth, 2011, Available at http://Msy.Gov.Ir/Index.Php. Taghdisi, A., and Shapoorabadi, M. A., 2012, Migration and Aging of the Rural Population of Iran: The Challenge for Rural Sustainable Development, Journal of Geographical Research, Vol. 27, No. 1, PP. 133-164. (In Persian) | ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 692 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 1,600 |
||