پیوندهای مفید
اخبار و اعلانات
آمار
| تعداد نشریات | 158 |
| تعداد شماره‌ها | 6,226 |
| تعداد مقالات | 67,700 |
| تعداد مشاهده مقاله | 115,008,114 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 89,689,633 |
معنای تاریخی اهمیت سنت شرح نویسی بر اکر تئودوسویس: الحواشی الباقریّة | ||
| تاریخ علم | ||
| مقاله 1، دوره 16، شماره 2 - شماره پیاپی 25، بهمن 1397، صفحه 141-172 اصل مقاله (1.03 M) | ||
| نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22059/jihs.2019.281854.371483 | ||
| نویسندگان | ||
| حسن امینی* 1؛ زینب سیار2 | ||
| 1پژوهشکده تاریخ علم دانشگاه تهران | ||
| 2پژوهشکدۀ تاریخ علم دانشگاه تهران | ||
| چکیده | ||
| علم اکر شاخه‌ای از ریاضی است که به سبب نگارش رسالات، شروح و حواشی مهم در آن به شکل سنتی علمی در تمدن اسلامی درآمده بود. این سنت اگر چه به عنوان دانشی ریاضی عمدتاً شامل قضایایی در مثلثات کروی است اما چنان‌که با مراجعه به دیگر آثار می‌توان دریافت، این قضایا غالباً به عنوان دانشی مقدماتی برای حل مسائل نجومی به کار گرفته می‌شدند. کتاب الاکر از تئودوسیوس و اشکال الکریه از منلائوس دو اثر شاخص در این زمینه در علم یونانی‌اند. در دورۀ علم اسلامی این دو اثر به عربی ترجمه و تحریر و شروح و حواشی متعددی بر آنها نوشته شد. در این میان تحریر کتاب الاکر لثاوذوسیوس از نصیرالدین طوسی و تعلیقات علی اکر ثاوذوسیوس از محمدباقر یزدی بر تحریر مذکور از اهمیت خاصی برخوردارند. در این مقاله ضمن معرفی نسخه‌های این رساله و عرضۀ متن تصحیح شدۀ آن سعی می‌شود تا پاسخی به این سؤال داده شود که چرا باید حاشیه‌ای بر کتابی ریاضی اهمیتی خاص بیابد | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| اکر تئودوسیوس؛ تعلیقات؛ علم اکر؛ مثلثات کروی؛ محمد باقر یزدی | ||
| عنوان مقاله [English] | ||
| The Historical Significance of the Commentary on Theodosius’ Sphaerica Tradition importance: al-Ḥawāshī al-Bāqirīyyah | ||
| نویسندگان [English] | ||
| Hassan Amini1؛ Zeynab Sayyar2 | ||
| 1Institute for History of Science University of Tehran | ||
| 2Institute for History of Science University of Tehran | ||
| چکیده [English] | ||
| Spherics is a branch of ancient and medieval mathematics, which, due to its vast textual corpus, including redactions, commentaries, and scholia, has been constituted as a scientific tradition in the Islamic civilization. This tradition, although as a piece of mathematical knowledge, mainly involves cases in spherical trigonometry, and these cases were often used as a preliminary knowledge for solving astronomical problems. Theodosius Sphaerica and Menelaus Sphaerica are two prominent works in this field which are inherited to Islamic scholars from Greek science. In the Islamic civilization, these two works were translated to Arabic and they were subject to further investigations in the form of marginal notes. In this tradition, Tusi’s redaction of Theodosius Sphaerica has a pivotal role, and after that, the scholia of Mullā Muḥammad Bāqir Yazdi were prevalent among scholars. In this paper, while introducing the various manuscripts of the Yazdi’s scholia treatise, also we try to answer the question of why these marginal notes on a specific mathematical book should have been of such importance | ||
| کلیدواژه‌ها [English] | ||
| Mullā Muḥammad Bāqir Yazdī, scholia, Spherical trigonometry, Spherics, Theodosius Sphaerica | ||
| مراجع | ||
|
اسمیت، دیوید. (1373ش). تاریخ ریاضیات،جلد دوم. ترجمۀ غلامحسین صدری افشار. تهران: چاپ علّامه طباطبایی. امیری مقدم، معصومه. (1389ش). ویرایش، ترجمه و شرح تحریر اکر تئودوسیوس خواجه نصیرالدین طوسی. پایان‌نامه برای دریافت درجۀ کارشناسی ارشد تاریخ علم دورۀ اسلامی. دانشگاه تهران. ــــــــــــ. (1390ش). «آثار تئودوسیوس.» دو فصلنامۀ میراث علمی ایران و اسلام. سال اول، شمارۀ 1، ص97-104. ــــــــــــ. (بهار و تابستان 1392ش). «مقایسۀ شیوۀ تحریر طوسی و مغربی از اکر تئودوسیوس.» تاریخ علم، دورۀ 11، شمارۀ 2، ص1-30. اعتصامی، یوسف. (1311ش). فهرست نسخ خطی کتابخانۀ مجلس، جلد دوم. تهران. بهلول، حمید. (1387ش). «تئودوسیوس.» دایرةالمعارف بزرگ اسلامی. ج16. تهران. حسینی اشکوری، سید جعفر. (1390ش). فهرست نسخه‌های خطی کتابخانۀ مجلس شورای اسلامی. ج20. تهران. دانش‌پژوه، محمد تقی. (1342ش). نشریۀ نسخه‌های خطی کتابخانۀ مرکزی دانشگاه تهران، ج3. تهران. ــــــــــــ. (1358ش). نشریۀ نسخه‌های خطی کتابخانۀ مرکزی دانشگاه تهران، ج10. تهران. درایتی، مصطفی. (1389ش). فهرستوارۀ دستنوشتهای ایران(دنا)، جلدهای دوم و چهارم و ششم. تهران: کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی. روح اللهی، حسین. (1387ش). «تقی الدین راصد.» دایرةالمعارف بزرگ اسلامی، ج 16. تهران. طوسی، خواجه نصیرالدین. تحریر کتاب الاکر لثاوذوسیوس. نسخۀ خطی شمارۀ 3122 کتابخانۀ ملک؛ نسخۀ خطی شمارۀ 3203 کتابخانۀ ملک؛ نسخۀ خطی شمارۀ 4569 کتابخانۀ دانشگاه تهران؛ نسخۀ خطی شمارۀ 3624 کتابخانۀ ملی. نسخۀ خطی شمارۀ 697 کتابخانۀ مدرسۀ سپهسالار. عظیمی، حبیب اللّه. (1379ش). فهرست نسخ خطی کتابخانۀ ملی جمهوری اسلامی ایران،ج16. تهران. فاضل، محمود. (1376ق). فهرست نسخه‌های خطی کتابخانۀ دانشکدۀ الهیات و معارف اسلامی مشهد، ج اول. مشهد. قربانی، ابوالقاسم. (1365ش). زندگی‌نامۀ ریاضی‌دانان دورۀ اسلامی از سدۀ 3 تا 11 هجری. تهران: نشر دانشگاهی. قلندری، حنیف. (1391ش). بررسی سنت نگارش کتاب‌های هیئت در دوران اسلامی به همراه تصحیح، ترجمه، شرح و پژوهش تطبیقی رسالۀ منتهی الإدراک فی تقاسیم الأفلاک نوشتۀ بهاءالدین خرقی. رساله برای دریافت درجۀ دکتری تاریخ علوم دورۀ اسلامی. پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی. مرعشی نجفی، سید محمود. (1383ش). فهرست نسخه‌های خطی کتابخانۀ بزرگ آیت‌اللّه العظمی مرعشی نجفی. قم: کتابخانۀ بزرگ حضرت آیت‌اللّه العظمی مرعشی نجفی. معصومی همدانی، حسین. (1379ش). «استاد بشر.» دانشمند طوس. تهران: نشر دانشگاهی. گلچین معانی، احمد. (1350ش). فهرست کتب خطی کتابخانۀ آستان قدس رضوی، ج8. مشهد: سازمان امور فرهنگی و کتابخانه‌ها. منزوی، احمد. (1377ش). فهرست نسخه‌های خطی مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی، جلد 1.تهران: مرکز دایرةالمعارف بزرگ اسلامی. ــــــــــــ. (1382ش). فهرستوارۀ کتاب‌های فارسی، ج4. تهران: مرکز دایرةالمعارف بزرگ اسلامی. یزدی، محمدباقر. حاشیۀ اکر مانالاوس و تئودوسیوس. نسخۀ خطی شمارۀ 15677کتابخانۀ مجلس شورای اسلامی؛ نسخۀ خطی شمارۀ 171 کتابخانۀ مجلس شورای اسلامی؛ نسخۀ خطی شمارۀ 12061 کتابخانۀ آستان قدی رضوی . (دسترسی در: https://digital.aqr.ir/newindex.aspx?pid=6&ID=86464&Complete=1&CBNID=9e86a29d-9358-4f5e-a082-e798f982d7f3( Arberry, A. J. (1955). A handlist of Arabic manuscripts. vol. 1, Dublin. Theodosius. (2010). Theodosius Sphaerica. Arabic and Medieval Latin Translations, ed. P. Kunitzsch and R. Lorch (Boethius, 62), Stuttgart. Toomer, G.J. (1998). Ptolemy’s Almagest. Princeton, Princeton University Press. Lorch, Richard. (2014). “The “Second” Arabic Translation of Theodosius’ Sphaerica.” From Alexandria, Through Baghdad. Springer, Berlin, Heidelberg. pp. 255-258. Heath, T.L. (1921). A History of Greek Mathematics. vol. 2, Oxford. Lorch, R. (1996). “The Transmission of Theodosius Sphaerica.” Mathematische Probleme im Der latinische und arabische Sprachbreich. Hrsg. von Menso Folkerts. Wiesbaden. pp. 159-183 Sezgin, Fuat. (1974). Geschicte des Arabischen Schrifttums. vol.5. Leiden. Voeglin. (1529). Theodosii de Sphaericis libri tres.
| ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 437 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 315 |
||