پیوندهای مفید
اخبار و اعلانات
آمار
| تعداد نشریات | 158 |
| تعداد شماره‌ها | 6,230 |
| تعداد مقالات | 67,757 |
| تعداد مشاهده مقاله | 115,119,875 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 89,888,577 |
خُشنی یا خنثی؟ تصحیح بیت‌هایی از دیوان خاقانی | ||
| ادب فارسی | ||
| مقاله 8، دوره 9، شماره 1 - شماره پیاپی 23، شهریور 1398، صفحه 145-160 اصل مقاله (724.75 K) | ||
| نوع مقاله: علمی- پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22059/jpl.2019.275677.1367 | ||
| نویسنده | ||
| مجید منصوری* | ||
| استادیار گروه زبان و ادبیّات فارسی دانشگاه بوعلی سینا | ||
| چکیده | ||
| بیت‌های زیادی از دیوان خاقانی بهسبب پیچیدگی‌ها و دقایق منحصربه‌فرد و نیز استفاده از واژگان غریب و بهکاربستن کلمات در حوزۀ معنایی متفاوت، دستخوش گشتگی و خوانش‌های اشتباه شده است. درعینحال، باتوجّهبه همین گستردگی لغات و ترکیبات در شعر خاقانی، دیوان وی یکی از منابع اصلی فرهنگ‌نویسانِ قدیم برای استخراج لغات تازه و نیز شاهدهای شعری بوده است. مصحّحاندیوانخاقانیگهگاهبااستفاده از همین فرهنگ‌هایکم‌اعتبار،همانندجهانگیری،برهان، مجمع‌الفرس ونظایرآنها،بیت‌هایمشکوکوبحث‌برانگیزخاقانیراتصحیح کردهاندومعنیآنهارانیزبراساسهمین فرهنگ‌ها ذکر کرده و در مواردی به خطا رفته‌اند. در این پژوهش، ضمن نگاه انتقادی به فرهنگ‌های لغت و با استفاده از شواهد متون کهن، پیشنهادهایی برای تصحیح سه بیت از خاقانی مطرح و نشان داده شده است که واژۀ «خُشنی=زن فاحشه» در دیوان خاقانی حاصل خوانش اشتباه «خنثی=نرماده و مخنّث» در چند بیت از دیوان اوست. آگاهنبودن به گسترۀ معنایی «خنثی» و «مخنّث» از عمده دلایلی بوده که مصحّحان را از تشخیص ضبط اصلی دست‌نویس‌های دیوان خاقانی دور کرده است، حالآنکه توجّه به تناسب‌های حاکم بین واژه‌ها و ترکیبات موجود در بیت‌ها و استفاده از مضمون‌های همسان در آثار خاقانی، یکی از راه‌های تصحیح شعر دیریاب اوست. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| تصحیح؛ دیوان خاقانی؛ خشنی؛ خنثی؛ مخنّث | ||
| عنوان مقاله [English] | ||
| “Khoshni” or “Khonsa”? Correcting some Lines of Khaqani’s Divan | ||
| نویسندگان [English] | ||
| majid mansouri | ||
| Assistant Professor in Persian Language and literature, Bu-Ali Sina University University | ||
| چکیده [English] | ||
| Many lines of Khaqani’s divan have been misunderstood because of its complexities and nuances as well as the use of whimsical words and words in different semantic contexts. At the same time, this vastness of words and phrases in Khaqani’s poetry caused his divan to be one of the major sources of new words and poetic evidence for ancient lexicologists. Investigators of Khaqani’s divan have occasionally used invalid dictionaries—such as Jahangiri, Borhan, and Majmaolfors—to correct Khaqani’s dubious and controversial lines; therefore they have sometimes misunderstood them. In this study, while looking critically at dictionaries and using evidence from ancient texts, suggestions are put forward to correct three lines of Khaqani’s divan, and it is demonstrated that the word “khoshni” (meaning prostitute) is the result of the erroneous reading of “khonsa” (meaning bisexual) in a few lines of this divan. Unawareness of the meaning of “khonsa” and “mokhannas” is one of the main reasons that has prevented scholars from recognizing the original form of Khaqani’s manuscripts, while paying attention to the correspondences between the words and the phrases contained in the lines and the use of identical themes in the works of Khaqani could be one of the ways of correcting his poems. | ||
| کلیدواژه‌ها [English] | ||
| Correction, Divan, Khaqani, Khoshni, Khonsa, Mokhannas | ||
| مراجع | ||
|
استعلامی، محمد (1387)، نقد و شرح قصاید خاقانی براساس تقریرات استاد بدیعالزمان فروزانفر، تهران، زوّار. اسدی طوسی، ابومنصور (1365)، لغت فرس، به تصحیح فتح‌الله مجتبایی و علیاشرف صادقی، تهران، خوارزمی. انجوی شیرازی، میرجمال‌الدین حسین (1359)، فرهنگ جهانگیری، به اهتمام رحیم عفیفی، مشهد، دانشگاه فردوسی. انصاری شیرازی، علی بن حسن (1371)، اختیارات بدیعی، تهران، شرکت دارویی پخش رازی. انطاکی، داود بن عمر (1425ق)، بغیة‌المحتاج فی المجرّب من العلاج، بیروت، دارالفکر. انوری، علی بن محمد (1376)، دیوان، به اهتمام محمّدتقی مدرس رضوی، تهران، علمی و فرهنگی. انوری، حسن و همکاران (1390)، فرهنگ بزرگ سخن، تهران، سخن. برزگر خالقی، محمّدرضا (1387)، شرح دیوان خاقانی، تهران، زوّار. برهان، محمّدحسین بن خلف تبریزی (1376)، برهان قاطع، به اهتمام محمّد معین، تهران، امیرکبیر. جرجانی، اسماعیل بن حسن (1345)، الأغراض‌الطبیه و المباحث العلائیه، تهران، بنیاد فرهنگ ایران. خاقانی، افضل‌الدین بدیل (1316)، دیوان، تصحیح و تحشیه و تعلیقات علی عبدالرسولی، تهران، سعادت. ـــــــــــــ (1378)، دیوان، به کوشش ضیاءالدین سجّادی، تهران، زوّار. ـــــــــــــ (1375)، دیوان، به تصحیح میرجلالالدین کزازی، تهران، مرکز. خطیب‌رهبر، خلیل (1367)، دستور زبان فارسی؛ کتاب حروف اضافه و ربط، تهران، سعدی. خُمرکی، ابوالرجاء (1359)، روضة‌الفریقین، به تصحیح عبدالحیّ حبیبی، تهران، دانشگاه تهران. دهخدا، علیاکبر (1377)، لغت‌نامه، تهران، دانشگاه تهران. دنیسری، شمس‌الدین محمّد (1387)، نوادرالتبادر لتحفة البهادر، به کوشش محمّدتقی دانش‌پژوه و ایرج افشار، تهران، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی. رازی، ابوالفتوح (1371)، روض‌الجنان و روح‌الالجنان فی تفسیر القرآن، به تصحیح محمّدجعفر یاحقی و محمّدمهدی ناصح، مشهد، آستان قدس رضوی. رازی، امین‌احمد (بی‌تا)، هفت اقلیم، تصحیح جواد فاضل، تهران، علیاکبر علمی. رازی، شهمردان بن ابیالخیر (1362)، نزهت‌نامۀ علایی، تصحیح فرهنگ جهان‌پور، تهران، مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی. رازی، محمّدبن زکریا (1422ق)، الحاوی فی الطب، تصحیح هیثم خلیفه طعیمی، بیروت، دار الإحیاء التراث العربی. زرّین‌کوب، عبدالحسین (1341)، «دربارة لغتنویسی و دشواریهای آن (3)»، یغما، ش172، 346-350. ژنده‌پیل، احمد جام نامقی (1390)، انس‌التائبین، تصحیح و توضیح علی فاضل، تهران، توس. سجّادی، جعفر (1373)، فرهنگ معارف اسلامی، تهران، کومش. سجّادی، ضیاءالدین (1382)، فرهنگ لغات و تعبیرات خاقانی، تهران، زوّار. سعدی، مصلح‌الدین (1392)، گلستان، تصحیح و توضیح غلامحسین یوسفی، تهران، خوارزمی. ـــــــــــــ (1385)، کلیّات سعدی، تصحیح محمّدعلی فروغی، تهران، هرمس. سنایی، ابوالمجد (1385)، دیوان، به سعی و اهتمام مدرس رضوی، تهران، کتابخانۀ سنایی. ـــــــــــــ (1329)، حدیقة‌الحقیقه، تصحیح مدرس رضوی، تهران، سپهر. شفایی اصفهانی، شرفالدین حسن (136۲)، دیوان، تصحیح و کوشش لطفعلی بنان، تبریز، شفق تبریز. عبید زاکانی (1343)، کلیّات، به تصحیح پرویز اتابکی، تهران، زوّار. عطّار، فریدالدین (1386)، مصیبت‌نامه، مقدّمه و تصحیح محمّدرضا شفیعیکدکنی، تهران، سخن. قزوینی، محمّد (1354)، یادداشتهای قزوینی، به کوشش ایرج افشار، تهران، دانشگاه تهران. کزازی، میرجلالالدین (1389)، گزارش دشواریهای دیوان خاقانی، تهران، مرکز. کتبی، محمود (1364)، تاریخ آل مظفر، به اهتمام عبدالحسین نوایی، تهران، امیرکبیر. کرمینی، علی بن محمّد (1363)، تکملة‌الأصناف، به کوشش علی روّاقی و با همکاری زلیخا عظیمی، تهران، انجمن آثار و مفاخر فرهنگی. مدبّری، محمود (1370)، شرح احوال و اشعار شاعران بی‌دیوان، کرمان، پانوس. ملطیوی، محمّدغازی (1383)، روضة‌العقول، تصحیح و تحشیۀ محمّد روشن و ابوالقاسم جلیل‌پور، تهران، فرهنگستان زبان و ادب فارسی. منصوری، مجید (1391)، «چند واژه در فرهنگ‌های فارسی»، ادب‌پژوهی، ش۲۰، 155-167. ـــــــــــــ (1390)، «تحلیل دو واژه و ترکیب ساختگی در فرهنگ جهانگیری و برهان قاطع»، فنون ادبی، ش۱، پیاپی۴، 113- 122. ـــــــــــــ (1388)، «تأملی در برخی ترکیبات برهان قاطع»، ادب‌پژوهی، دورۀ ۳، ش۹، 173-196. مولوی، جلال‌الدین محمّد بلخی (1363)، مثنوی معنوی، به همّت رینولد الین نیکلسون، تهران، مولی. ـــــــــــــ (1386)، کلیّات شمس، براساس چاپ بدیعالزمان فروزانفر، تهران، هرمس. ـــــــــــــ (1362)، فیه‌مافیه، تصحیح و حواشی بدیعالزمان فروزانفر، تهران، امیرکبیر. نزاری قهستانی، سعدالدین (1371)، دیوان، تصحیح مظاهر مصفا، تهران، علمی. نظامی، ابومحمّد الیاس (1388)، شرفنامه، تصحیح و حواشی حسن وحید دستگردی، به کوشش سعید حمیدیان، تهران، قطره. هدایت، رضاقلی‌خان (بی‌تا)، فرهنگ انجمن آرای ناصری، تهران، کتابفروشی اسلامیه. | ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 452 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 444 |
||