پیوندهای مفید
اخبار و اعلانات
آمار
| تعداد نشریات | 158 |
| تعداد شماره‌ها | 6,244 |
| تعداد مقالات | 67,920 |
| تعداد مشاهده مقاله | 115,607,255 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 90,380,516 |
جداسازی و شناسایی انگلهای ماهی سفید رودخانه ای (Squalius cephalus Linnaeus, 1758) رودخانه سیاهرود، استان مازندران | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| مجله تحقیقات دامپزشکی (Journal of Veterinary Research) | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| مقاله 5، دوره 74، شماره 4، دی 1398، صفحه 484-492 اصل مقاله (619.7 K) | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| نوع مقاله: بهداشت و بیماری های آبزیان | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22059/jvr.2018.241840.2701 | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| نویسندگان | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| مهرنوش معینی جزنی1؛ حسینعلی ابراهیم زاده موسوی* 1؛ هومن رحمتی هولاسو1؛ علی طاهری میرقائد1؛ عباس بزرگنیا2 | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| 1گروه بهداشت و بیماری‌های آبزیان، دانشکده دامپزشکی دانشگاه تهران، تهران، ایران | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| 2گروه شیلات و آبزیان، دانشکده منابع طبیعی دانشگاه آزاد اسلامی واحد قائم شهر، قائم شهر، ایران | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| چکیده | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| زمینۀ مطالعه: ماهی سفید رودخانه‌ایی (Squalius cephalus) یکی از اعضاء خانواده کپور ماهیان است که جزء ماهیان آب شیرین است و به صورت دسته جمعی در رودخانههایی که دارای جریان سریع هستند زندگی می‌کند. سیاهرود یکی از رودخانه‌های بخش جنوب شرقی حوزه آبریز دریای خزر است. هدف: در این مطالعه هدف بررسی و جداسازی انگلهای ماهی سفید رودخانه‌ایی رودخانه سیاه رود استان مازندران است. روش‌کار: در مطالعه حاضر مجموعآً 96 نمونه ماهی با میانگین وزنی 3 ± 42 گرم و میانگین طولی 1 ± 15 سانتی‌متر در طی فصول زمستان 1393 و بهار، تابستان و پاییز 1394 از رودخانه سیاهرود جمع آوری شده و سریعاً درون کیسههای پلاستیکی حاوی اکسیژن به آزمایشگاه انگل شناسی منتقل گردیده و درون اکواریوم نگهداری شدند. نمونه برداری از پوست، باله‌ها، آبشش و چشم ماهیان انجام شد و پس از تهیه لام مرطوب به کمک میکروسکوپ نوری بررسی شدند. نمونه‌های انگلی تثبت شده و با استفاده از مشخصات بیومتری و کلیدهای شناسایی موجود، تا حد جنس و گونه تشخیص داده شدند. نتایج: در بررسی حاضر 6 گونه انگل داخلی و خارجی از اندامهای مختلف ماهی سفید رودخانه‌ایی سیاهرود جدا شدند که شامل؛ 2 گونه تک یاخته Ichthyophthirius multifiliis و Trichodina sp. از آبشش به ترتیب با بیشترین نمونه مثبت جدا شده در تابستان و بهار، 1 گونه میکسوزوآ،Myxobolus muelleri از روده با بیشترین نمونه مثبت جدا شده در زمستان، 3 گونه مونوژن Dactylogyrus vistulaeوDiplozoon paradoxum از آبشش به ترتیب با بیشترین نمونه‌های مثبت جدا شده در پائیز و تابستان و Gyrodactylus mutabilitas از پوست و آبشش با بیشترین نمونه‌های مثبت در تابستان بوده‌اند. نتیجه‌گیری نهایی: به نظر می‌رسد بخش عمده‌ای از دلایل حضور متفاوت انگلهای جدا شده در فصول مختلف، تغییرات اکولوژیک و محیط رودخانه در طی فصول مختلف و همچنین تأثیرات این تغییرات بر فیزیولوژی بدن ماهیان و چرخه زندگی انگلها است. | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| کلیدواژه‌ها | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| ماهی سفید رودخانه‌ایی؛ انگل داخلی؛ انگل خارجی؛ سیاه رود؛ Ichthyophthirius multifiliis | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| عنوان مقاله [English] | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Isolation and Identification of Siahrood European Chub (Squalius cephalus Linnaeus, 1758) Parasites, Mazandaran Province | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| نویسندگان [English] | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Mehrnoush Moeini Jazani1؛ HosseinAli Ebrahimzadeh Mousavi1؛ Hooman Rahmati-Holasoo1؛ Ali Taheri Mirghaed1؛ Abbas Bozorgnia2 | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| 1Department of Aquatic Animal Health, Faculty of Veterinary Medicine, University of Tehran, Tehran, Iran | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| 2Department of Fisheries, Faculty of Natural Resources, Islamic Azad University Qhaemshahr Branch, Quaemshahr, Iran | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| چکیده [English] | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| BACKGROUND: European chub (Squalius cephalus) is a member of Cyprinidae family and is classified as fresh water fishes which live in a group in roaring rivers. Siahrood runs from the south east to the Caspian Sea. OBJECTIVES: The main objective of this study was determination and identification of parasites of European chub in the Siahrood river. METHODS: In the current study, a total number of 96 fishes with average weight of 42 ± 3 gr and average length of 15 ± 1 cm were collected during winter, spring, summer and autumn 2015. The collected fishes were transported to parasitology lab with oxygenated plastic bags and were kept in aquarium till examination. Sample collection was conducted from skin, gills, fins and eyes and prepared wet mount was studied with optical microscope. Samples which are positive for presence of parasite were fixed and identified at the level of genus or species by biometric characterization and identification keys. RESULTS: In the present study, 6 species of endo parasites and ecto parasites were detected from different organs of Siahrood’s European chubs that included: 2 protozoan species from gills, Ichthyophthirius multifiliis with the highest positive samples in summer; Trichodina sp. with the highest positive samples in spring; 1 Myxozoa species from the intestine, Myxobolus muelleri with the highest positive samples in winter; 3 Monogenea species, Dactylogyrus vistulae and Diplozoon paradoxum from the gills with highest positive samples at autumn and summer respectively; Gyrodactylus mutabilitas from the gills and the skin with the highest positive samples in summer. CONCLUSIONS: It seems the major factors affecting the variable presence of parasites in different seasons are ecological and environmental variation of the river in different seasons and the effects of these changes on fishes physiology and parasites life cycle. | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| کلیدواژه‌ها [English] | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Squalius cephalus, Endoparasite, Ectoparasite, Siahrood, Ichthyophthirius multifiliis | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| اصل مقاله | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
مقدمهسیاهرود یکی از رودخانه‌های بخش جنوب شرقی حوزه آبریز دریای خزر است که جزئی از منطقه جغرافیایی سارماتیان بوده و بین دو حوزه آبریز تالار (در غرب) و تجن (در شرق) واقع شده است. آب این رودخانه از طریق رودخانه‌های فرعی، آب‌های زیر زمینی و نزولات جوی تأمین شده، اما شاخه اصلی رودخانه سیاهرود از روستای پرچینک شروع شده که پس از الحاق با رودخانه‌های فرعی در حوالی صیدگاه لاریم به دریای خزر می‌ریزد. در ارتفاعات، رودخانه کم عمق، شفاف، پر پیچ و خم با بستری قلوه سنگی میشود و میزان اکسیژن محلول آن زیاد بوده و در نواحی نزدیک به دشت با ورود انواع آلاینده‌های شهری مثل فاضلاب‌ها و آلاینده‌های صنعتی ناشی از کارخانجات، برداشت بیش از حد آب رودخانه جهت مصارف کشاورزی، ایجاد سدهای متعدد خاکی در مسیر آن و صید بی رویه کیفیت فیزیکوشیمیایی آب دچار تغییر شده و در پی آن تنوع و پراکنش آبزیان رودخانه را تحت تأثیر قرار گرفته است. گیاهان آبزی رودخانه را اغلب گیاهان حاشیه‌ای و غوطه ور تشکیل می‌دهند و به ندرت گیاهان برگ شناور مشاهده میشوند (35). از ماهیان ساکن رودخانه میتوان به ماهی سفید رودخانه‌ایی (Squalius cephalus) یکی از اعضاء خانواده کپور ماهیان اشاره نمود. این ماهی جزء ماهیان آب شیرین می‌باشد که به صورت دسته جمعی در رودخانههایی که دارای جریان سریع هستند زندگی می‌کند. در آب‌های ساکن، بچه ماهیان به صورت گله‌ای در نزدیک ساحل زندگی کرده و ماهیان بالغ در سطح آب دیده میشوند. ماهیان سفید رودخانه‌ایی در دوران لاروی از زئوپلانکتون‌ها تغذیه نموده (37) و بچه ماهیان از کرم‌‌ها، سخت‌پوستان کوچک، لارو حشرات، حشرات غیر آبزی، نرم‌تنان و گیاهان آبزی تغذیه می کنند. با افزایش سن ماهیان، رژیم غذایی آن‌ها معطوف به تخم سایر ماهیان، بچه ماهیان، میگو‌ها، قورباغه‌ها و حتی رویش‌های گیاهان آبزی می شود (9). زمان تخم ریزی ماهی سفید رودخانه‌ایی برحسب دمای آب در ماه‌های فروردین تا خرداد است، تخم‌ها به گیاهان آبزی و سنگ‌ها می‌چسبند و دوره انکوباسیون تخم‌ها حدود یک هفته است (1). این ماهی از جزایر بریتانیا به سوی شرق گسترش داشته و تا ترکیه و عراق و نیمه شمالی ایران، کل حوزه دریای خزر و زهکش‌های دریای آرال گزارش شده است. در ایران نیز این ماهی از رودخانه‌های جنوبی سواحل دریای خزر، مرداب انزلی، حوزه دریاچه نمک، حوزه ارومیه، دریاچه زریوار، حوزه اصفهان، حوزه فرات، رودخانه‌های اترک، کرج، شور، ابهر، قره چای و قم، مارون، بالادست کارون، میانه خرسان، دز، میانه و بالادست کرخه، سیمره، کشکان و گاماسیاب یافت میشود. ماهی سفید رودخانه‌ایی در لیست ماهیان با ارزش اقتصادی در بسیاری کشورها نظیر ترکیه قرار دارد. در ایران نیز در برخی مناطق کشور من الجلمه استان کردستان مصرف غذایی دارد (3،33). تاکنون مطالعات متعددی بر روی انگلهای ماهیان آب شیرین ایران از جمله ماهی سفید رودخانه‌ایی انجام شده و نتایج آن‌ها در مقالات علمی و گزارشات معتبر ارائه شده‌اند. اولین بار Molnar و Jalali در سال 1992 مونوژن Dactylogyrus vistulaeرا از آبشش ماهی مذکور در سفید رود جدا سازی نموده و Shamsi و همکاران در سال 1997 نیز آلودگی ماهیان سفید رودخانه‌ایی شیرود را به دیژن Clinostomum complanatum گزارش کردند (36، 26). سپس Jalali در سال 1998 در طی بررسی انگلها و بیماری‌های انگلی ماهیان آب شیرین ایران، انگل مونوژن Dactylogyrus microcanthus را از آبشش این ماهی گزارش نمود (20). در همین زمان Masumian و Pazooki در سال 1998 آلودگی به میکسوزوآ را در چند گونه از ماهیان مازندران و گیلان بررسی نموده و موفق به جداسازی Myxobolus minutusاز عضله و آبشش و Myxobolus muelleri از عضلات این ماهی شدند (23). پس از آن Pazooki در سال 2000 طی بررسی انگلهای نماتود برخی ماهیان آب‌های شیرین استآن‌های گیلان و مازندران نماتود Rhabdochona denudateرا از روده ماهیان سفید رودخانه‌ایی تجن یافتند (31). Mirhasheminasab و Pazooki در سال 2002 آلودگی‌های انگلی ماهیان سد مهاباد را مورد بررسی قرار داده و سخت پوستان انگل خارجی Ergasilus peregrinus، Tracheliastes polycolpusو Lernaea cyprinaceaرا به ترتیب از سطح بدن و آبشش ماهیان سفید رودخانه‌ایی جداسازی نمودند (25). Jalili و همکاران در سال 2004 نیز در بررسی انگلهای مونوژن آبشش ماهیان رودخانه زاینده رود تک یاخته مژهدار Ichthyophthirius multifiliisرا بر روی آبشش این ماهی یافتند (19). Pazooki و همکاران در سال 2005 انگلهای Lamproglena compacta وErgasilus peregrnus و Lernaea cyprinacea را از آبشش ماهیان سفید رودخانه‌ایی در برخی منابع آبی استان زنجان گزارش نمودند (30). Jalali و Barzegar در سال 2005 نیز در بررسی انگلهای آبشش ماهیان معرفی شده و بومی دریاچه سد وحدت کردستان یک گونه ناشناخته از جنس Trichodina را از آبشش ماهی سفید رودخانه‌ایی این دریاچه یافتند (18). سپس Miar و همکاران در سال 2007 در بررسی آلودگی انگلی ماهیان دریاچه ولشت و رودخانه چالوس انگل تک یاخته Chilodonella hexasitica را بروی پوست ماهی سفید رودخانه‌ایی گزارش نموده (24). Daghigh Roohi و همکاران در سال 2015 اولین مورد از آلودگی ماهی سفید رودخانه‌ایی به انگل Pomphorhynchus laevis را از رودخانه گم آسیاب استان همدان جدا نمودند (6). از آنجایی که انگل ها، بیانگر بسیاری از جنبه‌های زیستی میزبان خود از جمله نحوۀ تغذیه، مهاجرت و فیلوژنی آن بوده و شاخص مستقیمی از چگونگی کیفیت محیط می‌باشند، شناسایی و بررسی میزان آلودگی انگلی آن‌ها از جنبه بوم سازگانی و زیست محیطی حائز اهمیت است. بنابراین با توجه اهمیت بوم سازگان رودخانه سیاهرود در استان مازندران در این تحقیق اقدام به شناسایی فون انگلی ماهیان سفید رودخانه‌ایی سیاهرود در استان مازندران می‌گردد. مواد و روشکارجمع آوری ماهیان: در مجموع 96 نمونه ماهی با میانگین وزنی 3±42 گرم و میانگین طولی 1±15 سانتی متر در طی فصول زمستان 1393 و بهار، تابستان و پاییز 1394 از رودخانه سیاهرود به وسیله تور پره صید شده و سریعاً درون کیسههای پلاستیکی پر از آب محل صید و حاوی اکسیژن در جعبه‌های حمل نمونه عایق به آزمایشگاه گروه بهداشت و بیماری‌های آبزیان دانشکده دامپزشکی دانشگاه تهران منتقل شدند. نمونه‌های منتقل شده در همان روز انتقال، تحت بررسی قرار گرفتند. شناسایی گونههای ماهیان براساس کلیدهای شناسایی Coad در سال 1998 انجام گردید (5). بررسی انگل ها: پس از بیهوش کردن ماهیان به روش انسانی (روش ضربه سر) ابتدا نسبت به بیومتری (طول استاندارد، وزن، سن، جنسیت) و ارزیابی رفتارها و علائم غیر طبیعی آن‌ها اقدام گردید. ضایعات ماکروسکوپی، به منظور بررسی حضور انگلهای ماکروسکوپی نظیر زالو، لرنهآ یا شپشک ها، پوست، باله‌ها و آبشش ماهیان به وسیله ذره بین (بزرگنمایی 4-2 برابر) بررسی شده و در مرحله بعد، با نمونه برداری و تهیه لام مرطوب از پوست، باله‌ها، آبشش و چشم ماهیان بررسی های میکروسکوپی صورت پذیرفته و نمونهها به کمک میکروسکوپ نوری با بزرگنمایی 4 تا 10 برابر شیئی جستجو گردیدند. به علاوه بررسی‌های انگل شناسی بر روی محوطه بطنی و دستگاه گوارش نیز انجام گردید، برای این منظور ابتدا محتویات روده ماهیان به طور جداگانه درون الک 100 میکرومتر تخلیه و پس از شستشو در داخل یک پلت بوسیله استرئومیکروسکوپ مورد بررسی قرار گرفتند. اطلاعات بیومتری و بررسی‌های انگل شناسی ماهیان در فرمهای تهیه شده ثبت گردیدند. تثبیت نمونه‌های انگلی با استفاده از دستورالعمل‌های Fernando و همکاران در سال 1972 و Gussev در سال 1983 انجام شده (15، 11) و عکسبرداری از انگلها توسط دوربین دیجیتال (Sony, SSC-DC80P- microscope digital camera) نصب شده بر روی میکروسکوپ (LABOVAL 4) با بزرگنماییهای 10، 40 و 100 انجام و اندازه گیری متغیرهای تشخیصی بر روی تصاویر ثبت شده توسط دوربین دیجیتال، با استفاده از نرمافزار Axiovision صورت گرفت. شناسایی انگلها با مقایسه اندازه‌های به دست آمده از متغیرهای تشخیصی نمونه‌های انگلی با کلید های شناسایی انگلی Gussev در سال 1985، Pavlovskaya-Bychovskaya در سال 1962، Yamaguti در سال 1961،Lom وDykova در سال 1992، Woo در سال 1999 و Jalali در سال 1998 انجام شد (13،14،20،22،32،38،39). نتایجدر بررسی حاضر 6 گونه انگل داخلی و خارجی از اندامهای مختلف ماهیان سفید رودخانه‌ایی سیاهرود جدا و با استفاده از مشخصات بیومتری اندازه گیری شده توسط نرم افزار Axiovision و کلیدهای شناسایی انگلی مورد اشاره تا حد جنس و گونه شناسایی گردیدند که شامل؛ 2 گونه تک یاخته Ichthyophthirius multifiliis و Trichodina sp. از آبشش، 1 گونه میکسوزوآ، Myxobolus muelleri از روده، 3 گونه مونوژن Dactylogyrus vistulaeوDiplozoon paradoxum از آبشش و Gyrodactylus mutabilitas از پوست و آبشش بوده اند (جداول 2 ،1).
جدول 1. انگلهای جداسازی شده به همراه محل جداسازی.
جدول 2. درصد آلودگی انگلی ماهی سفید رودخانه‌ای در فصول مختلف.
تصویر 1. Ichthyophthirius multifiliisجدا شده از آبشش ماهی سفید رودخانه‌ای.
تصویر 2. Trichodina sp. جدا شده از آبشش ماهی سفید رودخانه‌ای. تصویر 3. Myxobolus muelleriجدا شده از دیواره روده ماهی سفید رودخانه‌ای.
تصویر 4. Dactylogyrus vistulae جدا شده از آبشش ماهی سفید رودخانه‌ای.
تصویر 5. Gyrodactylus mutabilitasجدا شده از آبشش ماهی سفید رودخانه‌ای.
تصویر 6. Diplozoon paradoxumجدا شده از آبشش ماهی سفید رودخانه‌ای.
بحث در بررسی حاضر دو گونه تک یاخته Ichthyophthirius multifiliisو Trichodina sp. ازآبشش ماهیان سفید رودخانه‌ایی سیاهرود یافت شدند. Ichthyophthirius multifiliis یکی از معمول‌ترین انگلهای مژه دار است که دارای انتشار جهانی بوده و فاقد ویژگی میزبانی است و از گونههای زیادی از ماهیان آب شیرین ایران گزارش شده است (20). این انگل نه تنها فاقد ویژگی میزبانی است بلکه به منطقه خاصی از سطوح خارجی بدن (نقاط مختلف پوست، باله‌ها و آبشش) نیز تمایل ندارد (19). Ichthyophthirius multifiliisدر عفونت‌های شدید میتواند باعث بروز اختلالات تنفسی گردد. علاوه بر این با تولید آنزیم هیالورونیداز و تخریب سلول‌های بافت پوششی سطح بدن باعث ایجاد زخم شده که در نهایت منجر به تهاجم عوامل بیماری زای ثانویه قارچی و یا باکتریایی به میزبان میشود (29). میزبان اصلیIchthyophthirius multifiliisماهی کپور معمولی است، لذا با توجه به حضور تعداد زیادی مزارع پرورشی در منطقه، این احتمال وجود دارد که انگل مذکور در جریان ورود پساب این مزارع به رودخانه، به ماهیان سفید رودخانه‌ایی در بررسی حاضر انتقال یافته باشد. بیشترین درصد نمونه‌های مثبت آلوده به تروفونت‌های این انگلدر فصول تابستان (35 درصد) و بهار (8/25 درصد) دیده شده و آلودگی محدود به آبشش‌ها بوده است (جدول 2). چرخه زیستی انگل تابعی از شرایط زیست محیطی به ویژه درجه حرارت آب است. در دمای 25 درجه سانتی گراد حدود 3 تا 4 روز طول می‌کشد تا ترونتها به تروفونت تبدیل شوند (20). در این زمان تروفونت‌ها فعالانه میزبان را ترک کرده و در محل مناسبی بر روی پوشش‌های گیاهی مستقر شده و تحت نام تومونت خوانده میشوند. Gholami و همکاران در سال 2009 بیشترین شیوع انگل Ichthyophthirius multifiliis را در ماهیان سفید رودخانه‌ایی نکا رود در فصل تابستان گزارش نمودند (12) که با نتایج حاصل از این تحقیق همخوانی دارد. Trichodina نیز همانند Ichthyophthirius multifiliisفاقد ویژگی میزبانی است و به منطقه خاصی از سطوح خارجی بدن تمایل نداشته و گونههای مختلف این انگل از تعداد زیادی از ماهی‌های آب شیرین ایران گزارش شده است(2،10،18،20،30). بیشترین درصد نمونه‌های مثبت آلوده به Trichodinaدر آبشش ماهی سفید رودخانه‌ایی سیاهرود مربوط به فصل بهار (93/41 درصد) می‌باشد (جدول 2). در شرایط طبیعی رودخانه تعداد کم انگل مشکل خاصی را ایجاد نمی نماید. اما ادامه روند تغییرات مستمر در محیط زیست رودخانه سیاهرود نظیر ورود آلاینده‌های آلی ناشی از شیرابه زباله‌های شهری و روستایی میتواند باعث برهم خوردن تعادل میزبان و انگل و در نتیجه بیماری ماهی شده که نهایتاً منجر به مرگ ماهی میشود (16،22). به نظر می‌رسد در زمستان و ابتدای بهار شرایط برای رشد بی رویه توده باکتریایی موجود در آب و به دنبال آن شرایط برای رشد و تکثیر تریکودیناها فراهم می‌باشد. از طرفی دیگر در این بازه زمانی منابع غذایی ماهی سفید رودخانه‌ایی کاهش یافته و در پی آن استرس ایجاد شده، بر کفایت سیستم ایمنی ماهی تاثیر می‌گذارد. بنابراین میتوان بیان نمود که این دو فاکتور اساسی یاد شده، به عنوان دلایل اصلی در جداسازی نمونه‌های آلوده مثبت بیشتر با این انگل در این فصول مطرح می‌باشند. Palm و Dobberstein در سال 1999 هم فراوانی شیوع انگل تریکودینا در فصل زمستان گزارش نمودند (28) که با نتایج این تحقیق همخوانی دارد. از میکسوزوآ تنها گونه Myxobolus muelleriاز روده ماهیان سفید رودخانه‌ایی سیاهرود جدا سازی شده است. هم زیستی مستمر انگلهای میکسوزوآ با میزبانان خود، باعث به حداقل رسیدن ضایعات حاصله از سوی انگل شده و بنابراین واکنش‌های دفاعی میزبان در برابر عفونت میکسوزوآن‌ها بسیار کم است. به هر حال شدت آسیبهای وارده به بافت‌ها و اندام ها، مربوط به گونه انگل و مرحله‌ای از چرخه زیستی آن در بافت است. این آسیب‌ها از مقادیر جزئی که به سختی قابل تشخیص هستند تا ضایعاتی که باعث تلفات میزبان میگردند، متفاوت هستند (38). آلودگی به این گروه انگلی در ماهیان سفید رودخانه‌ایی سیاهرود تنها در فصل زمستان مشاهده شده و درصد نمونه‌های مثبت، (38/15درصد) بوده است (جدول 2). دلیل اصلی جداسازی نمونه‌های مثبت بیشتر در فصل زمستان را میتوان با دمای محیط ارتباط داد؛ زیرا این انگل در دمای 15 درجه سانتی گراد بیشترین رشد و بالغ شدن را از خود نشان می‌دهد (8). نفوذ و انتشار تعداد زیادی از مراحل مختلف انگلی میتواند باعث تحریک بافت روده گردد. این انگل قبلاً از عضلات ماهی سفید رودخانه‌ایی رودخانه تجن گزارش شده است (23) و مطالعه حاضر اولین گزارش حضور انگل Myxobolus muelleriدر روده ماهی سفید رودخانه‌ایی در ایران است. کرم‌های الیگوکتمیزبانان واسط میکسوزوآ هستند و حضور گونههای مختلف الیگوکت‌ها شاخصی از کیفیت آب به شمار آمده (34) و این مهم نیازمند توجه ویژه و بررسی‌های جداگانه می‌باشد. 3 گونه مونوژن Dactylogyrus vistulaeبا بیشترین نمونه مثبت (8/36 درصد) در فصل پائیز،Diplozoon paradoxum با بیشترین نمونه مثبت (45 درصد) در فصل تابستان از آبشش و Gyrodactylus mutabilitas با بیشترین نمونه مثبت (40 درصد) در فصل تابستاناز پوست و آبشش ماهیان سفید رودخانه‌ایی سیاهرود جدا شده اند (جدول 2). انگل Gyrodactylus mutabilitasبیشترین فعالیت را در محدوده دمایی 20 تا 28 درجه سانتی گراد دارد(4). یافته‌های این تحقیق با نتایج پژوهش Biswasو همکاران در سال 2016 هم خوانی دارد. در ارتباط با انگل Dactylogyrus vistulae بیشترین درصد نمونه‌های مثبت در فصل پائیز بوده است که Ozturk و Altunel در سال 2006 نیز نتایج مشابهی را ثبت نموده‌اند. دلیل شیوع در این فصل را میتوان به اکوسیستم مناسب دمایی برای رشد این انگل اشاره نمود (27). انگلهای مونوژن در خصوص متغیرهای بوم شناسی، اختصاصی بودن نسبت به میزبان و سن، دارای درجه بیماریزایی متفاوتی هستند. این گروه، انگل پوست و آبشش می‌باشند و به ندرت گونههایی از آن‌ها در اندامهای دیگر یافت میشوند. برخی از مونوژن‌ها علاوه بر داشتن ویژگی میزبانی، تمایل به اندام خاصی از بدن میزبان دارند، به عبارت دیگر شدت ویژگی میزبانی و ویژگی اندامی در گونههای مختلف مونوژن متفاوت است. اصولاً سازگاری هر موجود زنده با محیط خودش وجه مشخص آن موجود زنده است و در مورد بعضی از انگلهای مونوژن این سازگاری به حدی وجود دارد که امکان زیست انگل در روی میزبانی متفاوت از نظر زیست شناسی و بوم شناسی با میزبان اصلی را غیر ممکن می‌سازد. این سازگاری ممکن است مربوط به سازش انگل به ساختار شیمیایی و فیزیولوژیک میزبان و یا عنصری از میزبان از یک سو و سازگاری با شرایط محیطی میزبان (در مورد انگلهای خارجی) از سوی دیگر باشد و به طور معمول اختصاص یک انگل به یک میزبان نشان دهندۀ رابطه قدیمی آن‌هاست (20). هر 3 گونه مونوژن جدا شده از ماهی سفید رودخانه‌ایی سیاهرود از ویژگی میزبانی کمی برخوردار بوده و قبلاً از میزبانان دیگری متعلق به جنس‌های مختلف گزارش شده‌اند. Diplozoon paradoxumواجد ویژگی میزبانی کم است و قبلاً در برخی ماهیان ایران گزارش شده است که از آن جمله میتوان به ماش ماهی، کپور معمولی، ماهی سفید به ترتیب از تالاب هوراعظیم، تالاب انزلی، سفید رود اشاره نمود (26). دقیق روحی و همکاران در سال 2014 فراوانی آلودگی به ترماتودهای مونوژن در برخی از ماهیان رودخانهی گاماسیاب همدان را بررسی کرده و مونوژنهای Dactylogyrus vistulae را از آبشش و .Gyrodactylus spرا از پوست ماهی سفید رودخانه‌ایی به ترتیب با درصد شیوع 40 و 2/7 درصد جداسازی کردند (7). دلیل افزایش نمونه‌های مثبت آلوده به این انگل در فصل تابستان را میتوان به ارتباط مستقیم دما و فاکتورهای محیطی آب بر فعالیت تولید مثلی این انگل مونوژن مرتبط دانست. همچنین از دیگر عوامل شیوع این انگل در فصول گرم، میتوان به افزایش جمعیت میزبان نیز اشاره نمود. در آب‌های جاری انگلهای غالب مونوژنه آ و میسکوزوآن‌ها هستند در حالی که در آب‌هایی که ساکن هستند انگلهای خاص آب‌های ساکن غالبیت دارند. تک یاختگانی مثل Trichodina و Ichthyophthirius نیز که حالتی بینابین دارند، در رودخانه هایی که سرعت جریان آب نسبتاً زیاد است امکان شکل گیری یک همه گیری را نمی یابند (19). در مجموع 6 گونه انگل داخلی و خارجی شامل؛ دو گونه تک یاخته Ichthyophthirius multifiliisوTrichodina sp.، یک گونه میکسوزوآ، Myxobolus muelleri، سه گونه مونوژن Dactylogyrus vistulae و Diplozoon paradoxumو Gyrodactylus mutabilitasاز اندامهای مختلف سفید ماهیان رودخانه‌ایی سیاهرود در بررسی حاضر جدا و تا حد جنس و گونه شناسایی گردیدند. همانطور که مشاهده میشود ترکیب گونه‌ای انگلهای این ماهی در سیاهرود، خاص آب‌های جاری است. بررسی انگل شناسی ماهی سفید رودخانه‌ایی در سیاهرود نشان می‌دهد که درصد نمونه‌های مثبت آلوده به گروه‌های مختلف انگلی تک یاخته و مونوژنهای آبشش ماهیان به مراتب بیشتر از پوست آن‌ها بوده است. آبشش‌ها به دلیل وظیفه خطیر خود در امر تنفس و تغذیه و دفع مواد زائد و بالاخره حفظ تعادل اسمزی از ساختار ظریفی برخوردار بوده و از طرف دیگر عضو اصلی برای ورود جریان آب به داخل بدن ماهیان آب شیرین بوده و برای انگلهای مختلف، اعم از دارای ویژگی میزبانی و یا فاقد ویژگی میزبان جذابیت خاصی دارند. آبشش ماهی قادر به واکنش دفاعی مؤثری علیه عوامل زیانآور خارجی نیست. بنابراین با کمترین صدمه به وسیله هر عامل غیر طبیعی به شدت آسیب می‌بینند (21) و آسیبهای پی در پی در نهایت باعث صدمه به فعالیت تنفسی و تعادل اسمزی ماهی شده و در صورت شدت به مرگ ماهی منجر شود. Gholami و همکاران در سال 2009 درصد و شدت آلودگی انگلی ماهی سفید رودخانه‌ایی را در نکارود بررسی نمودند. آن‌ها جداسازی انگل Ichthyophthirius multifiliis و انگلهای پریاخته نظیر Dactylogyrus sp. و Diplozoon sp. را از آبشش و گونه Gyrodactylus sp. از پوست و نماتود Raphidascaris acus را از روده ماهی یاد شده جدا نمودند (12) که یافته‌های این محقیقن بجز در مورد نماتود با یافته‌های مطالعه حاضر هم خوانی دارد. Hoseinifard و همکاران در سال 2013 فون انگلی ماهیان رودخانه گرم رود شهرستان آمل را در تابستان 1390 بررسی نمودند. در بررسی‌های انگلی که در این تحقیق انجام شد، انگلهای مونوژن Dactylgyrus sp. و Diplozoon sp. ، نماتودهای Cuculanus sp.، Contracaecum sp.، Rhabdochona sp. و ترماتود Pronoprymna sp. و سستود Bothriocephlus sp. از ماهیان آلوده جدا شد. بیشترین درصد آلودگی در ماهی سفید رودخانه‌ایی و سیاه ماهی مشاهده شد (17) که نتایج تحقیق حاضر نیز حضور انگلهای مونوژن Dactylgyrus sp. و Diplozoon sp.را تأیید می‌نماید و این تشابه را میتوان به وضعیت اقلیمی مشابه رودخانه‌های استان مازندران نسبت داد که اظهار نظر دقیق تر نیازمند بررسی‌های میدانی بیشتر می‌باشد. ماهی سفید رودخانه‌ای اگرچه یک ماهی با ارزش خوراکی بالا در ایران محسوب نمیشود، ولی از آنجایی که انگل ها، بیانگر بسیاری از جنبه‌های زیستی میزبان خود از جمله نحوه تغذیه، مهاجرت و فیلوژنی میزبان خود بوده و شاخص مستقیمی از چگونگی کیفیت محیط خود هستند، لذا شناسایی و پایش دوره‌ای انگلهای اختصاصی این گونه از جنبه زیست محیطی و جهت اتخاد روش‌های مبارزه و کنترل زیستی با آن‌ها، امری ضروری و با اهمیت است. سپاسگزارینویسندگان لازم می‌دانند از حمایت‌های مالی معاونت پژوهشی دانشکده دامپزشکی دانشگاه تهران در قالب پایان نامه دکترای تخصصی قدردانی نمایند. تعارض منافعبین نویسندگان تعارض در منافع گزارش نشده است. | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| مراجع | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 1,912 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 390 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
