استادیار، پژوهشکده خرما و میوه های گرمسیری، مؤسسه تحقیقات علوم باغبانی، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، اهواز
چکیده
خرما یکی از مهمترین محصولات باغبانی در ایران است. در این پژوهش پس از اندازه‌گیری میزان تبخیر-تعرق خرما توسط لایسیمتر در سال های اول تا سوم رشد گیاه که به ترتیب معادل 3/274، 7/402 و 2/597 میلی‌متر بود، مقادیر نیاز آبی برآورد شده با روش های پنمن-مانتیث فائو، بلانی-کریدل فائو، تشت تبخیر فائو، جنسن-هیز اصلاح شده و هارگریوز-سامانی مورد ارزیابی قرار گرفتند. بررسی آماری رگرسیون خطی معادلات تبخیر-تعرق نسبت به روش لایسیمتری نشان داد که تمام معادلات در سطح یک درصد معنی‌دار بودند. ضریب تعیین تعدیل شده (R2adj) بین 94/0 و 97/0 به ترتیب برای معادلات تشت تبخیر فائو و بلانی-کریدل فائو در نوسان بود، در حالی که کارایی مدل سازی (EF) از 93/0 در معادله پنمن-مانتیث فائو تا 95/0 در معادله بلانی-کریدل فائو متغیر بود. کمترین و بیشترین مقدار بیشینه خطای نسبی (ME) به ترتیب به معادله هارگریوز-سامانی و تشت تبخیر فائو و حداقل و حداکثر تفاوت نسبی بین مقادیر برآورد شده و اندازه‌گیری شده (nRMSE) به ترتیب به معادله بلانی-کریدل فائو و پنمن-مانتیث فائو تعلق یافت. کمترین و بیشترین ضریب جرم باقی‌مانده (CRM) نیز در معادلات بلانی-کریدل فائو و جنسن-هیز اصلاح شده وجود داشت. مقایسه معادلات تبخیر-تعرق نشان داد که معادله بلانی-کریدل فائو، دارای بیشترین دقت برازش در شهرستان اهواز بود. البته روش‌های پنمن-مانتیث فائو و تشت تبخیر فائو نیز دقت خوبی داشتند.
Comparison of Lysimetric and Computational Methods for Determining Water Requirement of Juvenile Date Palm
نویسندگان [English]
Majid Alihouri
Assistant Professor, Date Palm and Tropical Fruits Research Center, Horticultural Sciences Research Institute, Agricultural Research,
Education and Extension Organization (AREEO), Ahvaz
چکیده [English]
Date palm is an important horticultural crop in Iran. In this research, after measuring the amount of plant evapotranspiration during first to third years by lysimeter, equal 274.3, 402.7 and 597.2 mm, respectively, plant evapotranspiration was estimated by five methods of FAO Penman-Monteith, FAO Blaney-Criddle, FAO pan evaporation, corrected Jensen-Heise and Hargreaves-Samani. Statistical analysis of linear regression of evapotranspiration equations compared to lysimeter showed that all equations were significant at 1% level of probability. The adjusted coefficient of determination (R2adj) was between 0.94 (FAO pan evaporation) and 0.97 (FAO Blaney-Criddle), while modeling efficiency (EF) varied from 0.93 (FAO Penman-Monteith) to 0.95 (FAO Blaney-Criddle). Minimum and maximum of maximum error (ME) were related to Hargreaves-Samani and FAO pan evaporation equations, respectively. Minimum and maximum of normalized root mean square error (nRMSE) were in FAO Blaney-Criddle and FAO Penman-Monteith equations, respectively. Also maximum and minimum of coefficient of residual mass (CRM) were in FAO Blaney-Criddle and corrected Jensen-Heise equations, respectively. The FAO Blaney-Criddle equation had the most fitting accuracy in Ahvaz region. However, the methods of FAO Penman-Monteith and FAO evaporation pan had also well accurate.
کلیدواژه‌ها [English]
Coefficient of determination, Evapotranspiration, FAO Penman-Monteith, Irrigation, Regression
مراجع
ابراهیمی پاک، ن.ع. و غالبی، س. (1393). تعیین تبخیر- تعرق و ضریب گیاهی (kc) چغندرقند با استفاده از لایسیمتر و مقایسه آن با روش‌های تجربی در شهر کرد. چغندرقند. 30(1):41-58.
احمدی، ک.، قلی‌زاده، ح.، عبادزاده، ح.، حاتمی، ف.، حسین‌پور، ر.، عبدشاه، ه.، رضایی، م. و فضلی استبرق، م. (1396). آمارنامه کشاورزی سال 1395، جلد سوم: محصولات باغبانی. انتشارات وزارت جهاد کشاورزی، معاونت برنامه‌ریزی و اقتصادی، مرکز فناوری اطلاعات و ارتباطات. تهران. 231 صفحه.
اسدزاده شرفه، ح.، رئوف، م. و محمودی فرد گرمی، ز. (1394). مقایسه روش‌های مختلف تخمین تبخیر و تعرق گیاه مرجع در دشت اردبیل. دومین همایش ملی صیانت از منابع طبیعی و محیط زیست، دانشگاه محقق اردبیلی، ایران.
بابامیری، ا. و دین‌پژوه، ی. (1393). مقایسه چهار روش تخمین تبخیر و تعرق گیاه مرجع مبتنی بر درجه حرارت هوا در حوضه آبریز دریاچه ارومیه. علوم و مهندسی آبیاری. 37(1): 43-54.
رحیمیان، م.ح. و عباسپور، ا. (1382). مقایسه و تعیین همبستگی نتایج تبخیر و تعرق چند محصول زراعی به روش لایسیمتر و روش پنمن مانتیث در مشهد. اولین سمینار سراسری لایسیمتر، دانشگاه شهید باهنر کرمان، ایران.
رضایی، ع.، بختیاری، ب.، هوشیاری پور، ف. و دهقانی اناری، م. (1386). ارزیابی روش‌های مختلف برآورد تیخیر- تعرق با داده‌های لایسیمتری در منطقه کرمان. نهمین سمینار سراسری آبیاری و کاهش تبخیر، دانشگاه شهید باهنر کرمان، ایران.
شایان نژاد، م. (1382). تعیین بهترین معادله جهت محاسبه تبخیر و تعرق گیاه مرجع در شهرستان همدان با استفاده از داده‌های لایسیمتری. اولین سمینار سراسری لایسیمتر، دانشگاه شهید باهنر کرمان، ایران.
شریفان، ح.، قهرمان، ب.، علیزاده، ا. و میرلطیفی، م. (1385). مقایسه برآورد تبخیر و تعرق مرجع (ترکیبی و دمایی) با روش استاندارد و بررسی اثرات خشکی هوا بر آن. علوم خاک و آب. 19(2): 280-290.
شیرمحمدی علی اکبر خانی، ز.، انصاری، ح. و علیزاده، ا. (1390). مقایسه تبخیر-تعرق مرجع پنمن مانتیث ASCE و پنمن مانتیث فائو-56 در بازه زمانی ساعتی در ایستگاه هواشناسی فریمان. آب و خاک. 25(3): 472-484.
عابدی کوپایی، ج.، اسلامیان، س. و امیری، م.ج. (1387). مقایسه چهار روش تخمین تبخیر و تعرق سطح مرجع با داده‌های میکرولایسیمتری در منطقه اصفهان. دومین همایش ملی مدیریت شبکه‌های آبیاری و زهکشی، دانشگاه شهید چمران اهواز، ایران.
علی‌حوری، م. (1396). دور و عمق مناسب آبیاری در مرحله رشد رویشی خرمای رقم برحی. مدیریت آب در کشاورزی. 4(1): 21-28.
علی‌حوری، م. (1396). تعیین نیاز آبی و ضریب گیاهی خرما در مرحله رشد رویشی با استفاده از لایسیمتر. نشریه پژوهش آب در کشاورزی. 31(3): 329-340.
علی‌حوری، م.، علی‌حوری، ح. و محبی، و. (1389). مقایسه روش‌های مختلف برآورد نیاز آبی نخل خرما در مرحله استقرار و رشد رویشی. سومین همایش ملی مدیریت شبکه‌های آبیاری و زهکشی، دانشگاه شهید چمران اهواز، ایران.
علی‌حوری، م. و تراهی، ع. (1389). اثرات دور و میزان آبیاری بر گیرایی و رشد رویشی پاجوش‌های نخل خرما. سومین همایش ملی مدیریت شبکه‌های آبیاری و زهکشی، دانشگاه شهید چمران اهواز، ایران.
علیزاده، ا. (1393). رابطه آب، خاک و گیاه. انتشارات دانشگاه صنعتی سجاد. مشهد. 728 صفحه.
علیزاده، ا.، کمالی، غ.، خانجانی، م.ج. و رهنورد، م. (1383). ارزیابی روش‌های برآورد تبخیر-تعرق در مناطق خشک ایران. تحقیقات جغرافیایی. 73: 97-105.
غفاری‌نژاد، ع. (1380). تعیین بهترین دور و عمق آبیاری نخل مضافتی به روش قطرهای. گزارش پروژه تحقیقاتی. انتشارات مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان کرمان. بم. 23 صفحه.
فرشی، ع.ا.، شریعتی، م.ر.، جاراللهی، ر.، قائمی، م.ر.، شهابی‌فر، م. و تولایی، م.م. (1376). برآورد آب مورد نیاز گیاهان عمده زراعی و باغی کشور. جلد دوم. انتشارات آموزش کشاورزی. کرج. 629 صفحه.
قمرنیا، ه، رضوانی، و. و فتحی، پ. (1391). ارزیابی و واسنجی مدلهای تبخیر و تعرق گیاه مرجع باتوجه به اثر دوره محاسباتی برای اقلیم نیمه خشک سرد. مدیریت آب و آبیاری. 2(2): 25-37.
قمرنیا، ه و لرستانی، م. (1397). بررسی کارآیی روش‌های تجربی برآورد تبخیر-تعرق مرجع (بر پایه درجه حرارت) در اقلیم‌های مختلف (مطالعه موردی ایران). مدیریت آب و آبیاری. 8(2): 303-319.
قمرنیا، ه و یوسفوند، م. (1397). مقایسه روش های مختلف برآورد تبخیر و تعرق مرجع براساس روش های تابش خورشیدی در اقلیم های مختلف ایران. مدیریت آب و آبیاری. 8(2): 237-251.
مستعان، ا.، لطیفیان، م.، تراهی، ع.، امانی، م.، محبی، ع. و علی‌حوری، م. (1396). راهنمای فنی کاشت، داشت و برداشت خرما. انتشارات آموزش کشاورزی. تهران. 282 صفحه.
میرزایی اصل شیرکوهی، ف. و لیاقت، ع. (1382). اندازه‌گیری تبخیر و تعرق گیاه مرجع (چمن) با استفاده از لایسیمتر وزنی و ارزیابی روش پنمن مانتیث و تعیین ضریب تشت تبخیر. اولین سمینار سراسری لایسیمتر، کرمان، دانشگاه شهید باهنر کرمان، ایران.
نامداریان، ک.، ناصری، ع.، ایزدپناه، ز. و ملکی، ع. (1392). مقایسه روش فائو پنمن مانتیث و تشت تبخیر کلاس A با داده‌های لایسیمتری در برآورد تبخیر و تعرق گیاه نخود در منطقه خرم آباد. چهارمین همایش ملی مدیریت شبکه های آبیاری و زهکشی، دانشگاه شهید چمران اهواز، ایران.
نوری، ح.، بادیه‌نشین، ع. و محمدی محمدآبادی، ا. (1395). ارزیابی روش‌های محاسباتی تبخیر تعرق گیاه مرجع و تعیین تبخیر تعرق گیاه پسته در رفسنجان. هواشناسی کشاورزی. 4(2): 77-81.
نیشابوری، م.ر.، مرادی دالینی، ا.، جعفرزاده، ع.ا. و صادقی، س. (1384). ارزیابی روش‌های پیشنهادی FAO برای برآورد تبخیر و تعرق گیاه مرجع در منطقه کرکج تبریز. دانش کشاورزی. 15(4): 26-35.
وحیدی، ع. (1388). ارزیابی روش‌های مختلف تخمین تبخیر-تعرق گیاه مرجع (چمن) با استفاده از سنجش‌های لایسیمتر وزنی. دهمین سمینار سراسری آبیاری و کاهش تبخیر، کرمان، دانشگاه شهید باهنر کرمان، ایران.
Allen, R. G., Pereira, L. S., Raes, D. & Smith, M. (1998). Crop evapotranspiration: Guidelines for computing crop water requirements. FAO Irrigation and Drainage Paper 56. Rome, Food and Agriculture Organization of the United Nations.
Bhantana, P. & Lazarovitch, N. (2010). Evapotranspiration, crop coefficient and growth of two young pomegranate (Punica granatum L.) varieties under salt stress. Agricultural Water Management, 97, 715-722.
Loague, K. & Green, R. E. (1991). Statistical and graphical methods for evaluating solute transport models: overview and application. Contaminant Hydrology, 7, 51-73.
