بررسی تطبیقی مشروعیت حیل ربادرمذاهب اسلامی

ـ قرآن کریم

1. آهنگران، محمدرسول (1396). «بازپژوهی حیله‌های مشروع فرار از ربا با رویکرد فقه مقارن»، پژوهش‌نامۀ مطالعات تطبیقی مذاهب فقهی، سال اول، ش 2، ص 74-53.

2. ابن‌تیمیه، ابوالعباس ‌تقی‌الدین‌ احمد‌بن ‌عبد‌الحلیم (1408ق). الفتاوی ‌الکبری، ج 3، بیروت: دارالکتب العلمیه.

3. ابن رشد،‌‌‌‌ محمد (بی‌تا). بدایه‌ المجتهد و نهایه ‌المقتصد، ج 3، چ اول، استانبول: دارقهرمان.

4. ابن‌عابدین، محمدامین (1407ق). رد المختار علی‌ الدر المختار، ج 5، چ اول، بیروت: دارالفکر.

5. ‌‌ـــــــــــــــــــــ (1415ق). حاشیه‌ رد المختار‌ علی‌الدر ‌المختار: شرح‌ تنویر ‌الأبصار، ج 2، بیروت: دارالفکر.

6. ابن‌فارس،‌‌‌‌‌‌ ابوالحسین ‌احمد‌بن ‌ذکریا (1979م). معجم‌ مقاییس ‌اللغه، ج 4، بیروت: دارالفکر.

7. ابن‌قیم،‌ محمد‌‌ (1374ق). اعلام ‌الموقعین ‌عن ‌رب‌العالمین، ج 3، چ اول،‌ قاهره: مکتبه تجاری کبری.

8. ابن‌منظور، محمدبن مکرم (بی‌تا). لسان العرب، ج 1، چ اول، بیروت: دارصادر.

9. احمدی، اکبر(1385). بررسی مشروعیت راه‌های فرار از ربا، دانشگاه پردیس قم، پایان نامه کارشناسی ارشد.

10. اردبیلی، احمد‌ابن‌محمد(1403ق). مجمع الفائده و البرهان فی شرح ارشاد الأذهان، دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامه مدرسین حوزه علمیه قم، ج8، چ اول: قم – ایران.

11. ادریس،‌محمد (1995م). الجامع الصحیح، چ اول،بیروت: مکتبه الاستقامه و‌ دارالحکمه.

12. اطفیش، ‌محمدبن‌یوسف (1972م). شرح النیل و شفاء‌العلیل، ج8، چ دوم، جده: مکتبه الإرشاد.

13. امامی،‌سیدحسن(1370). حقوق مدنی، ج1، چ هشتم، تهران: کتابفروشی.

14. بحرانی،‌ یوسف‌بن‌احمد (1367). الحدائق ‌الناضره فی‌احکام العتره الطاهره، ج25، قم.

15. بحیری، محمد عبدالوهاب (1376). حیله‌های شرعی ناسازگار با فلسفۀ فقه، ترجمۀ حسین صابری، چ اول، مشهد: انتشارات آستان قدس رضوی.

16. بدوی، ابراهیم (بی‌تا). نظریه الربا المحرم فی الشریعه الاسلامیه، بغداد: المجلس الاعلی.

17. بهبودی، ‌محمدباقر (بی‌تا). احکام قرآن، ارث و ربا، معراجی، بی‌جا.

18. بهوتی،‌ منصور (1402ق). کشف القناع عن الاقناع، ج3، بیروت: دارالکتب العلمیه.

19. ــــــــــــ (1418ق). کشف‌القناع،  منشورات ‌محمدعلی ‌بیضون، 6جلد، چ اول، بیروت- لبنان.

20. بیات،‌ محمدحسین (1391). «قاعدۀ نفی ‌عسر و حرج با تکیه بر آیات و روایات»، فصلنامۀ سراج منیر، دورۀ 3، ش9، ص 44-30.

21. جمعی‌از نویسندگان (1381).  ربا، چ اول، قم: بوستان کتاب.

22. جصاص، ‌ابوبکر احمدبن‌ علی ‌الرازی (1405ق). احکام ‌القرآن،‌ تحقیق:‌ محمدالصادق قمحاوی، ج4، بیروت: دار احیاء التراث العربی.

23. حر عاملی، محمدبن ‌یوسف (1409ق). وسائل‌الشیعه، بی‌جا، 28 جلدی، ج18.

24. حسینی ‌عاملی، محمد‌جواد (بی‌تا). مفتاح‌الکرامه، ج 4و5، بیروت: دار احیاء التراث العربی.

25. حنفی‌ محمود، ‌محمود محمد‌(2010م). الاحکام ‌المتعلقهُ بالتورق فی المصارف الاسلامیه، چ اول، الاسکندریه: دارالفکر الجامعی.

26. خوئی، سید ابوالقاسم (1402ق). منهاج الصالحین، ج2، قم: مطبعه الاداب.

27. راغب ‌اصفهانی، حسین‌بن ‌محمد (بی‌تا). المفردات ‌فی ‌غریب ‌القرآن، یک‌جلدی، بیروت: دارالمعرفت.

28. زمخشری، ابوالقاسم‌ محمودبن‌ عمر (1389).‌‌‌‌‌‌‌ تفسیر کشّاف، ترجمۀ ‌مسعود انصاری، ج4، چ اول، تهران: ‌ققنوس.

29. ــــــــــــــــــــــــــــــــــ‌‌‌‌(بی‌تا). الکشاف ‌الحقایق ‌التنزیل ‌و‌ عیون ‌الأقاویل ‌فی‌ وجوه ‌التأویل، ج2، بیروت: داراحیاء التراث العربی.

30. سرخسی، ابوبکر محمدبن‌ أبی‌سهل ‌(1421ق). المبسوط، دراسه‌ و ‌التحقیق: خلیل‌محی‌الدین المیس، ج30، چ اول، بیروت: دارالفکر.

31. شاطبی، ابراهیم‌بن ‌موسی (1424ق). الموافقات ‌فی ‌اصول ‌الشریعه، ج 2، چ اول، بیروت: دار احیاء التراث العربی.

32. شهید‌ ثانی(1413ق). مسالک الافهام الی تنقیح شرائع الاسلام، ج 3، قم: انتشارات مؤسسة المعارف الاسلامیه.

33. شیخ‌طوسی (1414ق). الخلاف،  پنج‌جلدی، ج4، قم: مؤسسۀ نشر اسلامی.

34. صانعی، یوسف(1383). فقه و زندگی، ربای تولیدی، قم: انتشارات میثم تمار.

35. صحیح مسلم (بی‌تا). حدیث 7194. باب: حدیث توبه کعب بن مالک و صاحبَیهِ، ج8.

36. طبرسی (1418ق). تفسیر جوامع الجامع، ج2، چ اول، قم: موسسه نشر اسلامی.

37. طباطبایی، سید محمدحسین (بی‌تا). المیزان ‌فی ‌تفسیر ‌القرآن، بیست‌جلدی، ج14، چ سوم، تهران: دارالکتب الاسلامیه.

38. طباطبایی، سید محمدکاظم (بی‌تا). تکمله العروه الوثقی، ج1، قم: مکتبه الداوری.

39. عبدالله‌ قدامه ‌و ‌عبدالرحمن ‌بن‌قدامه (بی‌تا). المغنی، الشرح‌الکبیر، ج4، بیروت: دارالکتاب العربی.

40. عبدالمنعم، محمود عبدالرحمن (بی‌تا). معجم المصطلحات و الالفاظ الفقهیه، ج1، قاهره: دارالفضیله.

41. عثمانی،‌ محمدتقی (2033م). احکام ‌التورق‌ و تطبیقاته ‌المصرفیه، دورۀ 17، للمجمع الفقهی الاسلامی، مکه مکرمه.

42. عسقلانی، ابن‌حجر (1379ق). فتح الباری شرح صحیح البخاری، ج6و12، بیروت: دارالجیل.

43. علم‌الهدی، سید‌مرتضی(1410ق). المسائل ‌الناصریات (سلسله ‌الینابیع ‌الفقهیه)، ج16، چ اول، بیروت: فقه الشیعه و الدار الاسلامیهَ.

44. فخر‌المحققین، محمد‌بن‌حسن (1387). ایضاح الفوائد فی شرح اشکالات القواعد، ج2، چ اول، قم: مؤسسۀ اسماعلیان.

45. فیصلی‌نژاد، محمدجواد (1390). بررسی‌ حیل ‌ربا ‌از ‌دیدگاه فقهای ‌معاصر، دانشگاه سیستان و بلوچستان، پایان‌نامۀ ‌کارشناسی‌ارشد.

46. فیومی، احمدبن‌علی (بی‌تا). المصباح ‌المنیر ‌فی ‌غریب‌ الشرح ‌الکبیر، ج1، بیروت: المکتبه العلمیه.

47. قرطبی، ابوعبدالله ‌محمدبن ‌احمد (1964ق). الجامع ‌لإحکام القرآن، تحقیق: ابراهیم اطفیش واحمد البردونی، ج16، قاهره: دارالکتب المصریه.

48. کحلانی ‌صنعانی، محمدبن‌اسماعیل (1379ق). سبل السلام، ج3، چ چهارم، قاهره: شرکه مکتبه و مطبعه مصطفی‌.

49. محقق‌ حلی، جعفربن‌ حسن (1409ق). شرائع الاسلام ‌فی ‌مسائل‌ الحرام ‌و الحلال، ج1، تهران: چاپ صادق شیرازی.

50. محمدی‌ گلپایگانی، سید محمود (1384). «نقد و بررسی‌ ربای ‌تولیدی»، پژوهش‌های دینی، سال اول، ش 3، ص 141-117.

51. محمود، عبد‌الرحمان (بی‌تا). معجم ‌المصطلحات و الألفاظ الفقهیه، 3جلد، ج3.

52. مکارم‌ شیرازی، ناصر (1391). قاعدۀ لاضرر، چ دوم، انتشارات امام علی بن ابیطالب(ع).

53. مصری، رفیق یونس (1422ق). الجامع فی اصول الربا، ج 2، بیروت: دارالقلم.

54. ــــــــــــــــــ (1412ق). الجامع فی اصول الربا، بیروت: دارالشامیه.

55. مغربی، محمدبن محمد (1416ق). مواهب الجمیل لشرح مختصر خلیل، ج6، چ اول، بیروت: دارالکتب العلمیه.

56. نجفی، محمدحسن (1981ق). جواهر‌الکلام ‌فی شرح شرائع الاسلام، ج23و 29، بیروت.

57. ـــــــــــــــــــ (1404ق). جواهر‌الکلام‌ فی شرح شرائع الاسلام، ج 23 و 32، چ هفتم، بیروت: داراحیاء التراث العربی.

58. نراقی، مولی ‌احمدبن ‌محمد (1415ق). مستند‌الشیعه فی احکام‌الشریعه، ج 14، چ اول، قم: مؤسسۀ آل‌بیت(ع).

59. نورائی، یوسف (1390). «بررسی فقهی راه‌های فرار از ربا»، پژوهشنامۀ فقه اسلامی و مبانی حقوقی، ش 10و11، ص 122 -107.

60. نوری، یحیی‌بن ‌شرف (بی‌تا). روضه ‌الطالبین، ج3، بیروت: دارالکتب العلمیه.

61. ‌ نسائی، ‌احمدبن ‌شعیب ‌(1411ق). ‌السنن ‌الکبری،‌ ج14، چ اول، بیروت: دارالکتب ‌العلمیه.

62. یعقوبی، ‌جواد (1397). «کاوشی در زمینۀ تاریخی مستثنیات ربا»، فصلنامۀ پژوهش‌های فقه و حقوق اسلامی، ش 51، ص 174 -.149

63. https://www.islamquest.net

 

 References

-  Holy Quran

1. Abd al-monam, Mahmoud Abd al-rahman .(Bi Ta). Mojam al-mustalahat ve al-faz al-feqhiyeh, Vol.1, Cairo: Dar al- fazileh

2. Abdullah Qudameh and Abd al-rahman ibn Qudameh. (Bi Ta). Al-moqani, Al-sharh al-kabir, Vol. 4, Beirut: Dar al-ketab al-arabi

3. Adris M. (1995). Al-jame al-Sahih, Vol. 1, Beirut: Maktab al-esteqameh ve Dar al-hekmah

4. Ahangaran, M. (2017).” Reinvestigating the legitimate tricks of escaping from usury with the approach of concurrent Fiqh,” journal of adaptive studies of Fiqh religions.1(2), 74-53. [Persian]

5. Ahmadi, A. (2006). Examining the legitimacy of escape from usury, Qom Pardis university, MA thesis [Persian]

6. Alam al-hoda, M. (1410  AH). Al-masael al-naseriat (Selseleh alinabi al-feqhiyeh), Vol. 16, first edition, Beirut: Feqh al-shiah ve Dar al-eslamiyeh

7. Ardabili, A. (1403  AH). Majma al-Faedeh ve al-Borhan Fi Sharhe Ershad Al-azhan, Islamic publication department affiliated with society of Qom seminary teachers, Vol. 8, first edition, Qom- Iran. [Persian]

8. Asqalani, Ibn Hajar. (1379  AH). Fath al-bari Sharh hadis al-bokhari, Vol. 6, 12, Beirut: Dar al-jeil

9. Atfish, M. (1972). Sharh al-neil ve Shafa al-alil, Vol. 8, second edition. Jadih: Maktab al-ershad

10. Badavi, I. (Bi Ta). Theory of al-reba al-muharram fi Shariate al-islamiyeh, Baqdad, Al-majlis al-a'ala

11. Bahiri, M. (1997). Religious tricks inconsistent with philosophy of Feqh, translated by Hussein Saberi, first edition, Mashhad: Journal of Astan Quds Razavi

12. Bayat M. (2012).” Qaedeh Nafie Asar ve Haraj based on verses and hadiths”, Journal of Seraj Monir, 3(9), 30-44. [Persian]

13. Behbudi, M. (Bi Ta). Quran rules, heritage and usury, Meraji, Bi Ja [Persian]

14. Behuti M. (1402  AH). Kashf al-qena An al-qena, Vol. 3, Beirut, Dar al-ketab al-elmiyeh

15. _______. (1418  AH). Kashf al-qena, Manshurat Muhammad Ali Beizun, 6 Volumes, first edition, Beirut, Lebanon.

16. Bohrani , Y. (1988). Al-hadaeq al-nazereh fi Ahkam al-etreh al-tahereh, Vol. 25, Won

17. Emami H. (1991). Civil rights, Vol. 1, edition 8, Tehran, Nasher: Islamiyeh [Persian]

18. Fakhr al-muhaqeqin, M. (2008). Izah al-favaed fi Sharh Eshkalat al-qavaed, Vol. 2, first edition, Ismaeilian institution [Persian]

19. Fayumi, A. (Bi Ta). Al-mesbah al-monir fi Qarib al-sharh al-kabir, Vol.1, Beirut: Almaktab al-elmiyeh

20. Feisali Nejad M. (2011). Examining tricks of usury from the perspective of contemporary Foqaha, Sistan and Baluchestan university, MA thesis [Persian]

21. Few authors. (2002). Usury, first edition, Qom, Bustan Kitab [Persian]

22. Hanafi M., Mohammad M. (2010). Al-ahkam al-motaleqah Belturuq fi al-masarif al-islamiyeh, first edition, al-eskandariyeh: Dar al-fekr al-hamei

23. https://www.islamquest.net

24. Hur Ameli, M. (1409  AH). Vasae al-shieh, Bi Ja, 28 volumes, Vol. 18.

25. Husseini Ameli, M. (Bi Ta). Meftah al-keramah, Vol. 4 ,5, Beirut, Dar al-Ehia al-tarath al-arabi

26. Ibn Abedin, M. (1407  AH). Rad Al-Mokhtar Ala Al-Dar Al-Mokhtar, Vol. 5, first edition, Beirut: Dar Al-Fekr

27. ____________. (1415  AH). The sideline of Rad Al-Mokhtar Ala Al-Dar Al-Mokhtar: description of Tanvir Al-Absar, Vol. 2, Beirut, Dar Al-Fekr

28. Ibn Fars, A., Ahmad Ibn Zakaria .(1979). Mojem Maqais Al-Loqah, Vol. 4, Beirut, Dar Al-Fekr

29. Ibn Manzoor, M. (Bi Ta). Lesan al-Arab, Vol. 1, first edition, Beirut, Dar Al-Sader

30. Ibn Qayem, M. (1374  AH). Elam al-moqein An Rab Al-Alamin, Vol.3, first edition, Cairo: School of great business

31. Ibn Roshd, M .(Bi Ta). Badayeh Al-Mojtahed ve Nahayat Al-Moqtased, Vol. 3, first edition, Istanbul: Dar Al-Qahraman

32. Ibn Teymiyeh, A., Taqi Al-Din A. (1408  AH). Alfatavi Al-Kobra, Vol. 3, Beirut: Elmiyeh library.

33. Jasas, A. (1405  AH). Quran rules, research: Mohammad al-sadeq Qamhavi, Vol. 4, Beirut, Dar ehia al-taras al-arabi

34. Kahlani Sanani, M. (1379  AH). Sabl al-salam, Vol. 3, fourth edition, Cairo: Sherkat al-maktabah ve Mtba'h Mustafa

35. Khuei, A. (1402  AH). Menhaj al-salehin, Vol. 2, Qom: Matba al-adab

36. Mahmoud Abd al-rahman. (Bi Ta). Mojam al-mustalahat ve al-faz al-feqhiyeh, three volumes, Vol. 3.

37. Makarem Shirazi, N. (2012). Qaede lazarar, second edition, Imam Ali ibn Abitaleb (P.B.U.H) publication [Persian]

38. Maqrebi M. (1416  AH). Mavaheb al-jamil Lesharh Mokhtasar Khalil, Vol. 6, first edition, Beirut: Dar al-kotob al-elmiyeh

39. Mesri Rafiq Yunes. (1412  AH). Al-jame fi Osul al-reba, Beirut:Dar al-shamiyeh

40. _______________ .(1422). Al-jame fi Osul al-reba, Vol. 2, Beirut: Dar al-shamiyeh

41. Mohammadi Golpaiegani, M. (2005).” Examining the generated usury”, religious research, 1(3), 117-141. [Persian]

42. Muhaqeq Heli, J. (1409  AH). Sharae al-eslam fi Masael al-haram ve al-halal, Vol.1, Tehran, Sadeq Shirazi publication

43. Najafi M. (1404  AH). Javaher al-kalam fi Sharh Sharae al-eslam, Vol.23, 32, Seventh edition, Beirut, Dar Ehia al-tarath al-arabi

44. ________. (1981). Javaher al-kalam fi Sharh Sharae al-eslam, Vol.23, 29, Beirut

45. Naragi,A. (1415  AH). Mostanad al-shiah fi al-ahkam al-shariah, Vol. 14, first edition, Qom, Al-albeit institution

46. Nesaei A. (1411  AH). Al-sonan al-kobra, Vol. 14, first edition, Beirut: Dar al-kotob al-elmiyeh

47. Nuraei Y. (2011).” Fiqh examining ways of escaping from usury”, Islamic Fiqh and legal foundations journal, issue 10,11, 107-122

48. Nuri Y. (Bi Ta). Ruze al-talebin, Vol.3, Beirut: Dar al-kotob al-elmiyeh

49. Osmani, M. (2013). Ahkam al-turaq ve Tatbiqat al-masraphiyeh, first edition7, Leljam al-feqhi al-eslamiyeh, Meca

50. Qurtabi, Abu Abdullah M. (1964). Al-jame Ahkam al-quran, Tahqiq: Ibrahim Atfish ve Ahmad al-brudani, Vol.16, Cairo: Dar al-maktab al-mesriyeh

51. Raqib Esfahani, H. (Bi Ta). Al-mufradat fi Qarib al-Quran, single Volume, Beirut, Dar al-marefat

52. Sahih Moslem. (Bi Ta). Hadith 7194, Bab: hadith Tubeh Ka'ab bin Malek ve Sahebiyeh, Vol. 8

53. Sanei Y. (2004). Feqh and life, usury generating, Qom, Meisam Tammar publication [Persian]

54. Sarakhsi, A. (1421  AH). Al-mabsoot, derasa ve al-tahqiq: Khalil Mahi al-din al-mis, Vol. 30, first edition, Beirut, Dar al-fekr

55. Shahid Thani. (1413  AH). Masalek al-afham Ela Tanqih Sharae al-islam, Vol. 3, Qom, publication of al-ma'aref al-islamiyeh institution

56. Shatebi, I (1424  AH). Al-movafeqat fi osul al-shariah, Vol. 2, first edition, Beirut: Dar al-ahia al-terath al-arabi

57. Sheikh Tusi (1414). Al-khalaf, five volumes, Vol. 4, Qom: Nasher Eslami institution

58. Tabatabaei M. (Bi Ta). Takamleh al-orvat al-vosqa, Vol.1, Qom: Maktab al-davari [Persian]

59. Tabatabaei, M. (Bi Ta). Al-mizan fi Tafsir al-quran, 20 volumes, Vol.14, Third edition, Tehran, Dar al-kotob al-eslamiyeh

60. Tabrasi, A.(1418  AH). Tafsir Javameh al-javame, Vol. 2, first edition, Qom, Nashr Eslami institution.

61. Yaqubi, J. (2018).”An explore in the area of usury exceptions”, Fiqh and Islamic law journal, issue 51, 149-174 [Persian]

62. Zamakhshari, A. (2010). Tafsir Koshaf, translated by Masoud Ansari, Vol. 4, first edition, Tehran, Qoqnus

63. Zamakhshari, A. (Bi Ta). Alkashif al-Haqayeq al-tanzil ve oiun al-aqavil fi Vojuh al-tavil, Vol.