پیوندهای مفید
اخبار و اعلانات
آمار
| تعداد نشریات | 158 |
| تعداد شماره‌ها | 6,225 |
| تعداد مقالات | 67,685 |
| تعداد مشاهده مقاله | 114,997,604 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 89,671,409 |
منازعۀ غزالی و ابن‌رشد در مواجهۀ دین و عقل از منظر تاریخی | ||
| پژوهش‌های علوم تاریخی | ||
| مقاله 6، دوره 11، شماره 2 - شماره پیاپی 20، اسفند 1398، صفحه 83-102 اصل مقاله (475.6 K) | ||
| نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22059/jhss.2019.227055.472787 | ||
| نویسندگان | ||
| مجتبی زروانی* 1؛ رضا طاهری2 | ||
| 1دانشیار گروه ادیان و عرفان دانشگاه تهران | ||
| 2دانش‌آموختۀ کارشناسی ارشد ایران‌شناسی (گرایش تاریخ) دانشگاه شهید بهشتی | ||
| چکیده | ||
| کشمکش میان عقل و دین در تاریخ میانۀ ایران، جریانی دامنه‌دار و متأثر از انباشته‌های علمی و فکری مسلمانان در قرون نخستین اسلامی است. عقل و دین صرف‌نظر از اشتراکاتشان، عمدتاً دو نیروی متخالف شناخته می‌شوند؛ به‌طوری‌که استقرار و تداوم یکی از آ‌نها معمولاً اسباب ضعف و رکود دیگری را رقم می‌زند. علوم عقلی و علوم دینی، هرکدام تحت شرایط تاریخی خاصّ خود رو به رشد یا ضعف بوده‌اند. از نقطۀ آغازین اسلام و استحکام تدریجی آن، دستاورد عقول نیز به رشد فزاینده‌ای از تکامل رسیده است. این تکامل، نه به معنای مصالحه و توافق عقل و شرع و نه به معنای مخالفت مطلق و یک‌جانبه با یکدیگر است؛ بلکه به‌مثابۀ روندی برتری‌جویانه ناشی از شرایط تاریخی و وضعیت تکاملی عقلانیت و دیانت است. قرن‌های پنجم و ششم آکنده از کشمکش و منازعات دین و عقل است؛ به‌طوری‌که بازتاب آن در رساله‌های غزالی و ردیّه‌های ابن‌رشد بر او، گواه این موضوع است. بررسی منازعۀ ابن‌رشد و غزالی ورای موضوعات انتزاعی آن، به درک عمیق از شرایط تاریخی عقل و دین در تاریخ اسلام یاری می‌رساند. این معارضه درحقیقت محصول رشد نظام عقلانی به‌مثابۀ علل ساختاری آن است و شرایط اجتماعی و سیاسی نیز به‌منزلۀ علت فوری و مُعدۀ این نزاع تلقی می‌شود. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| شرایط تاریخی؛ معارضه؛ غزالی؛ ابن‌رشد؛ عقل؛ دین | ||
| عنوان مقاله [English] | ||
| An Investigation of Ghazali and Averroes’s Conflict Regarding the Relation between Religion and Reason from a Historical Point of View | ||
| نویسندگان [English] | ||
| Mojtaba Zurvani1؛ Reza taheri2 | ||
| 1Associate Professor of Comparative Religious Sufism, University of Tehran | ||
| 2MA. Graduate of Science in Iranian Studies (History), Shahid Beheshti University | ||
| چکیده [English] | ||
| The conflict between reason and religion in the Iranian medieval history is an issue affected by the scientific sources of Muslims from the early centuries of the Islamic Era. Regardless of their commonalities, reason and religion are generally known to be opposing forces, as the observance of one undermines the other. Rational knowledge and religious science have each been either declining or growing depending on the historical circumstances. Ever since the emergence of Islam and through the course of its solidification, intellectuality, too, underwent an evolutionary process. Such evolution, however, can be interpreted neither as concordance or compromise between reason and religion, nor as absolute disagreement. Rather, it is a course towards supremacy resulting from the historical circumstances. The eleventh and twelfth centuries witnessed continuous conflicts between religion and intellect, as it is reflected in Ghazali’s books and Averroes’s rebuttals to them. Regardless of the abstract issues involved, the conflicts between Averroes and Ghazali provide an in-depth understanding of the historical context of intellect and Sharia in the course of the Islamic history. This confrontation is in fact the result of the development of rationality and the socio-political circumstances. | ||
| کلیدواژه‌ها [English] | ||
| Historical context, Conflict, Ghazali, Averroes, Reason, Religion | ||
| مراجع | ||
|
آشتیانی، سید جلال‌الدین، نقدی بر تهافت الفلاسفۀ غزالی، چاپ سوم، قم، مؤسسه بوستان کتاب (مرکز چاپ و نشر دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم)، 1378. ابراهیمی دینانی، غلامحسین، درخشش ابن‌رشد در حکمت مشاء، تهران، نشر علم، 1389. ابن‌تیمیه، احمد بن عبدالحلیم، الرد علی المنطقیین، الطبعة الثالثة، لاهور، معارف، 1397ق. ابن‌خلدون، عبدالرحمن، مقدمۀ ابن‌خلدون، حقق نصوصه و خرّجَ احادیثه و علّق علیه عبدالرحمن محمد الدرویش، الجزء الثانی، دمشق، مکتبة الهدایة، 1425ق. ابن‌رشد، ابوالولید، فصل المقال فی ما بین الحکمة و الشریعة من الاتصال، ترجمۀ سیدجعفر سجادی، تهران، انجمن فلسفۀ ایران، 1358. ـــــــــــــ، فصل المقال و تقریر ما بین الشریعة و الحکمة من الاتصال، بیروت، دارالمشرق، 1986. ـــــــــــــ، تهافت التهافت، تحقیق سلیمان دنیا، تهران، شمس تبریزی، شرکت افست، 1382ق. ـــــــــــــ، الکشف عن مناهج الادلة فی عقائد الملة، مدخل و مقدمة تحلیلیه و شروح للمشرف علی المشروع محمد عابد الجابری، بیروت، مرکز دراسات الوحدة العربیة، 1998. ابن‌طفیل، حی بن یقظان، ترجمة بدیع‌الزمان فروزانفر، چاپ هفتم، تهران، علمی و فرهنگی، 1391. ابوریان، محمدعلی، تاریخ الفکر الفلسفی فی الاسلام، بیروت، دار النهضة العربیة، بی‌تا. باسورت، کلیفورد ادموند، تاریخ غزنویان، ترجمة حسن انوشه، جلد اول، چاپ هفتم، تهران، امیرکبیر، 1395. البغدادی، عبدالقاهر بن طاهر، الفرق بین الفرق، تحقیق محمد محی‌الدین عبدالحمید، القاهره، مکتبة الدار التراث، 1428ق. نصر، سید حسین، تاریخ ایران (دورۀ صفویان) از مجموعۀ تاریخ کمبریج، ترجمة یعقوب آژند، چاپ ششم، تهران، جامی، 1393. خواجه‌زاده، مولی، تهافت الفلاسفه، تصحیح ابراهیم حسن الفیومی الزرباوی، مصر، طبع علی نفقه مصطفی البابی الحلبی و اخویه، مطبعة العامرة الشریفة، 1321ق. رینان، ارنست، ابن‌رشد و الرشدیه، نقله الی العربیة عادل زعیتر، القاهرة، مکتبة الثقافة الدینیة، 1429ق. زرین‌کوب، عبدالحسین، فرار از مدرسه، دربارۀ زندگی و اندیشۀ ابوحامد غزالی، چاپ نهم، تهران، امیرکبیر، 1387. ــــــــــــــــــــــ، کارنامۀ اسلام، چاپ بیست‌وچهارم، تهران، امیرکبیر، 1396. السافی، نورالدین، نقد العقل؛ منزلة العقل النظری و العقل العملی فی فلسفة الغزالی، صفاقس، مکتبة علاءالدین، 2003. السیوطی، القول المشرق فی تحریم المنطق، تحقیق سیدمحمد سیدعبدالوهاب، القاهره، دارالحدیث، 1429ق. الشمالی، عبده، دراسات فی تاریخ الفلسفة العربیة الاسلامیة و آثار رجالها، الطبعة الخامسة، بیروت، دار صادر، 1399ق. الشهرستانی، ابوالفتح محمد بن عبدالکریم، الملل و النحل، صححه و علق علیه احمد فهیمی محمد، بیروت، دار الکتب العلمیة، 1410ق. علاءالدین طوسی، علی بن محمد، تهافت الفلاسفه («الذخیرة فی المحاکمة بین الغزالی والحکماء» یا «الذخیرة فی المحاکمة بین کتاب الغزالی و ابن‌رشد»)، حیدرآباد دکن ـ هند، مجلس دائرة المعارف النظامیه، 1916. العقاد، عباس محمود، نوابغ الفکر العربی ابن رشد، الطبعة السادسة، القاهرة، دارالمعارف، بی‌تا. الغزالی، ابوحامد، تهافت الفلاسفه، تحقیق سلیمان دنیا، الطبعة الثالثة، مصر، دارالمعارف، 1377ق. ـــــــــــــ، تهافت الفلاسفه یا تناقض‌گویی فیلسوفان، ترجمۀ علی‌اصغر حلبی، جامی، تهران، 1382. ـــــــــــــ، منحة ذی الجلال بشرح المنقذ من الضلال، شرح محمد المعتصم بالله البغدادی، طرابلس، دار الامام للطباعة، 1436ق. الفاخوری، حنا و خلیل الجر، تاریخ فلسفه در جهان اسلام، ترجمة عبدالمحمد آیتی، تهران، کتاب زمان با همکاری فرانکلین، 1354. کرمی، میثم، غزالی‌شناسی، تهران، حکمت، 1389. کوربن، هانری، تاریخ فلسفۀ اسلامی از آغاز تا درگذشت ابن‌رشد، با همکاری سید حسین نصر و عثمان یحیی، ترجمۀ سید اسدالله مبشری، چاپ ششم، تهران، امیرکبیر، 1393. مراکشی، ابومحمد عبدالواحد بن علی، المعجب، شرحه و اعتنی‌به صلاح‌الدین الهواری، بیروت، مکتبة العصریة، 1426. المقری التلمسانی، احمد ابن محمد، نفح الطیب من غصن الاندلس الرطیب، حققه احسان عباس، بیروت، دار صادر، 1408ق. النشار، علی سامی، نشأة الفکر الفلسفی فی الاسلام، الجزء الاول، الطبعة التاسعة، القاهرة، دارالمعارف، 1977. نفیسی، سعید، سرچشمۀ تصوف در ایران، چاپ پنجم، فروغی، تهران، 1343. Averroes. Long Commentary on the De Anima of Aristotle. Translated and with introduction and notes by Richard C. Taylor, London, Yale University press, 2009. | ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 299 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 294 |
||