تعداد نشریات | 161 |
تعداد شمارهها | 6,572 |
تعداد مقالات | 71,031 |
تعداد مشاهده مقاله | 125,501,044 |
تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 98,764,262 |
بینش و روش در تاریخ نگاری فرصت الدوله شیرازی | ||
پژوهش های ایران شناسی | ||
دوره 10، شماره 1، شهریور 1399، صفحه 189-210 اصل مقاله (384.91 K) | ||
نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
شناسه دیجیتال (DOI): 10.22059/jis.2020.275263.635 | ||
نویسندگان | ||
محمد کشاورز بیضایی* 1؛ رضا معینی رودبالی2 | ||
1دانش آموخته دکتری تاریخ ایران دورۀ اسلامی دانشگاه تبریز، ایران. | ||
2استادیار گروه آموزش الهیات و معارف اسلامی دانشگاه فرهنگیان، ایران. | ||
چکیده | ||
تاریخ آثارعجم اثر فرصتالدوله شیرازی، مورّخ، ادیب، شاعر، نقّاش، موسیقیدان و دانشمند برجسته و نوگرای اواخر دورۀ قاجار است که نویسنده در تدوین آن از بسیاری اصول نوین دانش تاریخ بهره برده است. این جستار با روشی توصیفی ـ روایی و تحلیلی، بینش و روش حاکم بر تاریخنگاری فرصتالدوله شیرازی را در کانون توجه خود قرار داده است. یافتههای این پژوهش نشان میدهند که فرصت در دو حوزۀ بینش و روش، به مبانی و ویژگیهای تاریخنگاری علمی و نوین واقف بوده و به رعایت آن در آثارعجم همت گماشته است. این ویژگیها عبارتاند از: روش کاربست تحلیل در ریشهیابی علّی پدیدهها و رویدادها، استعانت از کار گروهی، بهرهگیری از علوم و منابع جدید، روش میدانی و مشاهدهای و بهکارگیری نقشه، جغرافیا، ریاضی، نقّاشی و اندازهگیری در امر تحقیق، توجّه به دانش خطوط باستانی، پیشینۀ شهرها، اماکن و بناهای تاریخی، اجتناب از رویدادنگاری، مشیّتگرایی، تعصب و زودباوری و بهکارگیری سبک و نثری ساده. همچنین حاصل این پژوهش نشان میدهد که نویسنده با وجود وفاداری به برخی شاخصههای تاریخنگاری سنتی، چون: استعمال اشعار عربی و فارسی در جایجای متن کتاب، از حیث توجه به اصول علمی تاریخنگاری، طرحی نو درانداخته و تاریخی نوگرا در عرصۀ تاریخنگاری محلی ایران به رشتۀ تحریر درآورده است. | ||
کلیدواژهها | ||
فرصتالدوله شیرازی؛ روش؛ بینش؛ تاریخنگاری محلی؛ آثارعجم | ||
عنوان مقاله [English] | ||
Method and Insight in Historiography of Forsat-od-DowlehShirazi | ||
نویسندگان [English] | ||
mohammad keshavarz beyzai1؛ Reza moeini Roodbali2 | ||
1Ph.D. Graduate in Iran of History, University of Tabriz, Iran. | ||
2Assistant Professor Training Islamic Theology and Education Farhangian University | ||
چکیده [English] | ||
Forsat-od-Dowleh Shirazi, a historian, scholar, poet, painter, musician and modernist artist, wrote The Works of Ajam at the end of the Qajar dynasty. He employed so many of the principles of modern historiography in his book. This research concentrates on the method and insight of Forsat-od-Dowleh Shirazi in his historiography. The article demonstrates that he was familiar with the principles of the knowledge of modern historiography and observed them in his book. These principles include analysis of events, teamwork, knowledge of ancient scripts, and simplicity in writing style. The article argues that although the author followed some traditional principles of historiography, such as quoting Arabic and Persian poems, he provided a model for modernist historiography in Iran. | ||
کلیدواژهها [English] | ||
Forsat-od-Dowleh Shirazi, Method, Insight, Regional history, The Works of Ajam | ||
مراجع | ||
اسدآبادی، جمالالدین، 1379، تاریخ اجمالی ایران و تتمهالبیان فی تاریخالافغان والبیان فی الانجلیز و الافغان، اعداد و تقویم هادی خسروشاهی، تهران، کلبۀ شروق، قم، مرکز بررسیهای اسلامی. آژند، یعقوب، 1380، تاریخنگاری در ایران، تهران، گستره. امداد، حسن، 1372، انجمنهای ادبی شیراز، تهران، ما. بامداد، مهدی، 1351، شرح رجال ایران در قرن 12 و 13 و 14 هجری قمری، ج 6، تهران، زوّار. بهار، محمدتقی، 2535، سبکشناسی، ج1، تهران، امیرکبیر. پاکباز، رویین، 1386، دائرةالمعارف هنر، تهران، فرهنگ معاصر. حقدار، علیاصغر،1387، «تاریخنگاری فریدون آدمیت»، بخارا، شمارۀ 65، فروردین و اردیبهشت 1387، شمارۀ 65، ص 289- 282. چیتسازان، الهام، 1388، «تحقیق میدانی و روش اجرای آن»، مجله رشد آموزش علوم اجتماعی، شمارۀ 43، تابستان 88، ص 49- 42. رحیملو، یوسف؛ سالاریشادی، علی، 1384، «سیر تاریخنگاری محلی ایالت فارس»، دانشکدۀ علوم و ادبیات انسانی دانشگاه اصفهان، شمارۀ 40، بهار 84، ص 12- 1. رجائی، عبدالمهدی، چلونگر، محمدعلی؛ و مرتضی نورائی،1390، «تاریخنگاری عصر قاجار و مؤلفههای آن»، تاریخ و فرهنگ، سال چهل و سوم، شمارۀ 4/86، بهار و تابستان 1390، ص 52- 29. فرصتالدوله شیرازی، 1337، دیوان فرصت، مقدمه و تصحیح و حواشی و فهرست از علی زرین قلم، تهران، کتابفروشی سیروس. ـــــــــــــــــــــ، 1377 ش، آثار عجم، تصحیح و تحشیه از منصور رستگار فسائی، تهران، امیرکبیر. ـــــــــــــــــــــ، 1353 ﻫ.ق، آثار عجم، بمبئی، چاپ مطبعه نادری. ـــــــــــــــــــــ، 1333 ﻫ.ق، دبستان الفرصه، بمبئی، مطبع سپهر. ـــــــــــــــــــــ، 1322 ﻫ.ق، نحو صرف خط آریا و مختصر جغرافی هندوستان، بمبئی، مطبع سپهر. شعاع شیرازی «شعاع الملک»، محمدحسین،1380، تذکرۀ شعاعیه، مقدمه و تصحیح: محمود طاووسی، شیراز، بنیاد فارسشناسی. صدرهاشمی، محمد، 1364، تاریخ جراید و مجلّات ایران، اصفهان: کمال. رجائی، عبدالمهدی؛ چلونگر، محمدعلی و مرتضی نورائی، 1390، «تاریخنگاری عصر قاجار و مؤلفههای آن»، مطالعات اسلامی: تاریخ و فرهنگ، سال چهل و سوم، شمارۀ پیاپی، 4/86، بهار و تابستان 1390، ص 29- 52. رستمی، فاطمه، 1386، «شاخصهای تاریخنگاری محلی در ایران»، نامه انجمن تاریخ، شمارۀ 28، زمستان 1386، ص 68- 59. روزنتال، فرانتس، 1365، تاریخ تاریخنگاری در اسلام، ترجمۀ اسدالله آزاد، تهران: آستان قدس رضوی. رینگر، مونیکا ، ام، 1381، دین و گفتمان اصلاح فرهنگی در دوران قاجار، ترجمۀ مهدی حقیقتخواه تهران، ققنوس. قاسمپور، صدیقه، 1395، «بررسی آثار مهم مورخان فارس در عصر ناصری»، تحقیقات جدید در علوم انسانی، سال دوم، شمارۀ سه، بهار 1395، ص 12- 1. قدیمی قیداری، عباس، 1390، «سید جمالالدین اسدآبادی و رویکردهای تازهتر به تاریخ و تاریخنویسی»، پژوهشنامۀ تاریخ اسلام، فصلنامۀ علمی- پژوهشی، سال اول، شمارۀ چهارم، زمستان1390،152-133. ـــــــــــــــــــ، 1392، تداوم و تحول تاریخنویسی در ایران عصر قاجار، تهران، پژوهشکدۀ تاریخ اسلام. ـــــــــــــــــــ، 1396، تاریخنویسی در ایران: نقد و بررسی منابع برگزیده (ازابوعلی بلعمی تا میرزا آقاخان کرمانی)، تهران، سمت. قلیزاده، محمدرضا، 1362، «پژوهش در تحول تاریخنگاری محلی فارس از سنت به تجدد؛ نگاهی به آثارعجم»، کتاب ماه تاریخ و جغرافیا، شمارۀ 44 و 45، خرداد و تیرماه 1380، ص 148- 145. قنوات، عبدالرحیم، 1393، تاریخنگاری محلی ایران در دورۀ اسلامی (تا سدۀ هفتم هجری)، تهران، سمت. کاظمی، محسن، 1387، «نگاهی به دو اثر؛ آثارعجم و مهمانخانه بزرگ قزوین»، کتاب ماه هنر، شمارۀ 120، ص 117- 112. کشاورز بیضایی، محمد 1396. «زمینههای و پیامدهای مهاجرت نخبگان ایالت فارس؛1324-1310 ﻫ.ق.، 1906- 1795م.»، استاد راهنما: عباس قدیمیقیداری، دانشگاه تبریز، دانشکدۀ حقوق و علوم اجتماعی، گروه تاریخ، رساله دکتری، شهریور 1396. محبوبی اردکانی، حسین، 2535، مقدمهای در باب آشنایی ایران با مظاهر تمدن غربی، تهران دفترمطالعات و برنامهریزی فرهنگی، وزارت فرهنگ و هنر. معلم حبیبآبادی، میرزا محمدعلی، 1352، مکارم الاثار، در احوال رجال دو قرن 13 و 14 ﻫ .ق، ج 4، اصفهان، انجمن کتابخانههای عمومی اصفهان وابسته به ادارۀ فرهنگ و هنر استان اصفهان. منصوربخت، قباد؛ عبادی جامخانه، رضا؛ شعبانی، رضا، 1397، «بررسی شاخصههای نوین تاریخنگاری محلی در آثار اعتمادالسلطنه»، پژوهشنامه تاریخهای محلی، شمارۀ 12، بهار و تابستان 1397، صص 252- 229. نجفقلی میرزا، 1362، دُرّۀ نجفی، به تصحیح و توضیح حسین آهی، تهران،کتابفروشی فروغی. نورائی، مرتضی؛ رجائی، عبدالمهدی، 1390، «تنوع موضوعات در تاریخنگاری محلی؛ دورۀ تحقیق قاجار، 1344- 1210 ق/ 1926- 1796 م»، پژوهشهای تاریخی، شمارۀ 12، زمستان 1390، ص 57- 51. ورهرام، غلامرضا، 1367، نظام سیاسی و سازمانهای اجتماعی ایران در عصر قاجار، تهران، معین. هدایت، مخبرالسلطنه، 1385، خاطرات و خطرات، تهران، زوّار. | ||
آمار تعداد مشاهده مقاله: 816 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 503 |