پیوندهای مفید
اخبار و اعلانات
آمار
| تعداد نشریات | 158 |
| تعداد شماره‌ها | 6,223 |
| تعداد مقالات | 67,680 |
| تعداد مشاهده مقاله | 114,882,970 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 89,554,919 |
مطالعه‌ی باستان شناختی منشاء تولید سفالهای زرینفام مجموعه دستکند زیرزمینی تپه قلعه خمین با استفاده از روش آنالیز پیکسی | ||
| مطالعات باستان شناسی | ||
| دوره 12، شماره 2 - شماره پیاپی 22، شهریور 1399، صفحه 205-224 اصل مقاله (735.43 K) | ||
| نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22059/jarcs.2020.288850.142778 | ||
| نویسندگان | ||
| مجید منتظر ظهوری* 1؛ محمد ترکیهای اصفهانی2؛ حسام طاهری3 | ||
| 1استادیار گروه باستان شناسی، دانشگاه تهران | ||
| 2استادیار گروه فیزیک، دانشگاه کاشان | ||
| 3دانش آموخته کارشناسی ارشد فیزیک، دانشگاه کاشان | ||
| چکیده | ||
| تحلیل عنصری مواد تشکیل دهنده اشیاء باستانی اطلاعات بسیار ارزشمندی در مورد مواد اولیه و تکنیک ساخت آن‌ها به‌دست میدهد. آنالیز با باریکه یونی یک روش غیرمخرب، سریع و بس‌عنصری میباشد که برای شناخت هویت و ماهیت اشیاء باستانی همانند سفال در کنار سایر روشهای باستانسنجی توصیه میشود. فعالیتهای باستانشناسی در مجموعه دستکند زیرزمینی تپه قلعه رباط آغاج در شهرستان خمین، منجر به شناسایی تعداد زیادی قطعات سفال زرینفام گردید که شناخت پیرامون چیستی ماهیت و تجزیه عنصری آن‌ها و همچنین تشخیص منشأ تولید این سفالها از سوالات این پروژه پژوهشی است. در راستای پاسخگویی به این سوالات، در این تحقیق آنالیز پیکسی (PIXE) تعداد 25 نمونه سفال زرینفام یافت شده در این مجموعه دستکند زیرزمینی انجام گردید. از شتاب دهنده واندوگراف با باریکه پروتون 2MeV برای بمباران نمونه ها استفاده شد. آشکارساز دقت بالایSi(Li) با قدرت تفکیک 170KeV برای جمع آوری پروتون های پس پراکنده شده در زاویه 135 درجه نسبت به باریکه فرودی به کار برده شد. نمونهها، باریکه پروتون و آشکارساز در محفظه برهم کنش با خلا 10-5Torr قرار گرفتند. در ابتدا با مقایسه با کاشیهای زرینفام مناطق دیگر ماهیت عنصری نمونهها بررسی و سپس نتایج بدست آمده با مقادیر عنصری کاشیهای مناطق کاشان، ری و تخت‌سلیمان مقایسه شدند که بیشترین تطابق با نمونههای تولیدی کاشان مشاهده گردید. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| دستکند زیرزمینی؛ تپه قلعه خمین؛ سفال زرینفام؛ آنالیز پیکسی؛ کاشان | ||
| عنوان مقاله [English] | ||
| Archaeological/Archaeometric study by Using PIXE-Analyses on the Provenance and Production of the Luster Wares from the Underground Complex of Tappeh Ghaleh, Khomein, Iran | ||
| نویسندگان [English] | ||
| majid montazer zohouri1؛ mohammad torkiha2؛ hesam taheri3 | ||
| 1university of tehran | ||
| 2kashan university | ||
| 3kashan | ||
| چکیده [English] | ||
| Archaeologically, analytical research of chemical elements on ancient objects gives important information on the raw materials and the production techniques. PIXE analysis is one of the non-destructive methods which is common for analytical researches on archaeological objects, especially on ceramics. Archaeological investigation at the ancient underground complex of Tappeh Ghaleh Aghaj in the Khomein county led to discovering some pieces of so-called luster ware. In the present study, a collection of luster potteries were selected to be analyzed to identify the nature, components and especially their provenance. To achieve our aims, a total number of twenty-five pieces of luster ware recovered from the site were analyzed by using PIXE method. Van De Graaf accelerator with 2MeV proton beam used to sample bombardment and High precision Si(Li) detector with 170KeV energy resolution chose to collected proton back scattered in 135 degree form incident beam. The sample, proton beam and detector were placed in 10-5Torr vacuum chamber. The analysis results were compared with the studied samples from other regions such as Kashan, Rey in central Iran and Takht-e Soleyman in North-West of Iran. The study showed that our samples present most similarity with the Kashan wares so it is evident that they were produced locally. | ||
| کلیدواژه‌ها [English] | ||
| Tappeh Ghaleh, underground complex, luster ware, PIXE analysis | ||
| مراجع | ||
|
آقاعلی گل, داود؛ محمد محسنیان؛ پروین اولیائی و علی باقی زاده، (۱۳۸۵)، مطالعه منشاء تولید سفالینههای زرین فام ایرانی با استفاده از روش آنالیز پیکسی، کنفرانس فیزیک ایران ، شاهرود، دانشگاه صنعتی شاهرود. جیمز ویلسن، آلن، (1383)، موسسه سفالگری اسلامی، ترجمه: مهناز شایسته فر، مطالعات هنر اسلامی، تهران. جوهری نیشابوری، محمد بن ابی البرکات، (1383)، جواهرنامه نظامی، به کوشش ایرج افشار، میراث مکتوب، تهران. سالنامه آماری استان مرکزی سال (1389-1390)، استانداری مرکزی(معاونت برنامه ریزی و دفتر آمار و اطلاعات). عابداصفهانی عباس, هلاکویی پرویز، (1385)، بررسی عملی تکنیک ایجاد تزیینات زرین فام بر روی لعاب های دوران اسلامی، مطالعات هنر اسلامی، دوره 3 , شماره 5، صفحه 155-169. قصایی، حســین و حمیدرضا رضایی و آزاده شمس، (1386)، ساخت و بررسی تاثیر دما و اتمســفر بر لعاب زرین فام با هدف یافتن دمای بهینه و شرایط احیای مناســب، ششمین کنگره سرامیک ایران، تهران، پژوهشگاه مواد و انرژی، انجمن سرامیک ایران. قدیری، مرجان، مرضیه غلامی، سعیده وطن خواه، محمد ترکیهای اصفهانی، محسن جاوری، وحید فتح اللهی، امید رضا کاکویی، (1390)، «آنالیز عنصری نمونه‌هایی از سفالهای دوره پیش از تاریخ استان اصفهان»، نخستین همایش علم مواد و حفاظت آثار فرهنگی-تاریخی، پژوهشکده حفاظت و مرمت آثار تاریخی- فرهنگی و پژوهشگاه مواد و انرژی، کرج، ایران. کاشانی، ابوالقاسم عبدالله، (1386)، عریس الجواهر و نفایس الاطایب، به کوشش ایرج افشار، انتشارات المعی، تهران. لامعی، محمد؛ پروین اولیایی؛ فرح شکوهی؛ جواد رحیقی، (1376)، «مروری بر فعالیتهای باستان سنجی در آزمایشگاه واندوگراف»، مجموعه مقالات دومین همایش سالانه حفاظت و مرمت اشیاء تاریخی-فرهنگی و تزیینات وابسته به معماری، تهران. محسنیان، محمد، 1383، بررسی سفالهای زرینفام قرون 6-7ه.ق ایران به کمک روشهای تجزیه دستگاهی، پایاننامه کارشناسی ارشد باستانشناسی دانشگاه تربیت مدرس، منتشر نشده. منتظر ظهوری، مجید، (1395)، گزارش فصل اول کاوش دستکندهای زیر زمینی تپه قلعه (رباط آغاج)، پژوهشکده باستان شناسی، چاپ نشده. میرشفیعی، سید محمد، (1390)، بررسی و احیاء لعاب زرین فام خاندان ابو طاهر کاشانی، پایان نامه چاپ نشده، دانشگاه هنر اسلامی، تبریز. میرشفیعی، سید محمد، محمد مهدی زاده، (1394)، ساخت لعاب زرین فام ایرانی بر اساس کتاب »جواهرنامه نظامی»، نشریه هنرهای زیبا - هنرهای تجسمی دوره 20، شماره 1، صفحه 59-66. نیستانی، جواد؛ روحفر، زهره، (1389)، ساخت لعاب زرین فام در ایران بر اساس مطالعات تاریخی و پژوهشهای آزمایشگاهی، تهران: آرمانشهر. ودیعی، کاظم، (1348)، اداره و تقسیمات کشوری ایران، مجلّه بررسیهای تاریخی، ش20-21، صص 233 – 254. Allan, J.W., 1991. Islamic Ceramic, Oxford.
Allan, J.W., 1973. Abul-Qasims Treatise on Ceramics Iran, The British Institute of Persian Studies, London.
Arkadiusz, Sołtysiak., Majid, Montazerzohouri., Javad, Hosseinzadeh., 2017. Human remains from Robat Aghaj, Iran, 2017, Bioarchaeology of the Near East, 11:96–100 (2017).
Caiger-Smith, Alan., 1985. lustre pottery, The Herbert press.
Demortier, G., 1991. Review of the recent applications of high energy microprobes in arts and archaeology, Nuclear Instruments and Methods in Physics Research, Volume 54, Issues 1–3, Pages 334-345.Ghadiri, M., M. Torkiha, O. R. Kakuee, V. Fathollahi., 2015. Combination Of Particle-Induced X-Ray Emission (PIXE) Spectrometry And Proton-Induced Gamma-Ray Emission (PIGE) Spectrometry For Analysis Of Azure Color In Tile. Journal Of Nuclear Science And Technology, (70), 19-24.
Kakuee, O.R., V, Fathollahi., D, Agha-Aligol., M, Farmahini-Farahani., P, Oliaiy., M, Lamehi-Rachti., 2008. Development of a novel reaction chamber for ion beam analysis of large samples, Nucl. Instr. and Meth. B 266, 1132–1136.
Mason, Robert., 2004. Shine Like the Sun : Lustre Painted and Associated Pottery from the Meval Middle East, Mazda Publisher, London.
Nikbakht, T., O, Kakuee., M, Montazerzohouri., M, Lamehi-Rachti., M, Torkiha., 2019. Ionoluminescence investigation of medieval Iranian luster glazed ceramics, Journal of Luminescence. 215 (2019) 116592.
Porter, V., 1995. Islamic Ceramic, Oxford.
Torkiha, M., M, Lamehi-Rachti., O,R. Kakuee., V, Fathollahi., 2010. An external sub-milliprobe optimized for PIXE analysis of archaeological samples, Nuclear Instruments and Methods in Physics Research. Section B 2689, 1517-1522.
Watson, O., 1985. Persian Luster, London, Boston. | ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 492 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 382 |
||