تعداد نشریات | 161 |
تعداد شمارهها | 6,532 |
تعداد مقالات | 70,502 |
تعداد مشاهده مقاله | 124,117,278 |
تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 97,222,555 |
کارکرد دینی و سیاسی ایزدبانو اناهیتا در عصر ساسانی براساس نوشته های فارسی میانه | ||
مجله ادیان و عرفان | ||
دوره 53، شماره 1، شهریور 1399، صفحه 9-22 اصل مقاله (301.43 K) | ||
نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
شناسه دیجیتال (DOI): 10.22059/jrm.2020.302655.630065 | ||
نویسنده | ||
شیماء جعفری دهقی* | ||
استادیار زبانهای باستانی ایران، دانشگاه ولایت، ایرانشهر | ||
چکیده | ||
پژوهشهای بسیاری دربارۀ ایزدبانو اناهیتا انجام شده که بیشتر آنها بر اساس یافتههای باستانشناختی است و کمتر پژوهشی به تجلّی این ایزدبانو در نوشتههای فارسی میانه پرداخته است. هدف از این پژوهش، بررسی نقش و جایگاه اناهیتا در دین و شهریاری دورۀ ساسانی بر اساس نوشتههای فارسی میانه است. در این پژوهش، با روش توصیفی - تحلیلی، شواهد موجود دربارۀ اناهیتا در آثار فارسی میانه بررسی شد. یافتهها نشان داد که اناهیتا، بهعنوانِ تجسم آسمانی و زمینی آب در جهانبینی زردشتی از ایزدان برتر و بسیار مهم بوده و در نوشتههای فارسی ﻣﻴﺎﻧﻪ ﻫﻤﭽﻮن ﺑﻨﺪﻫﺶ و دﻳﻨﻜﺮد، اﻓﺰونﺑﺮ ﺗﻮﺻﻴﻒ زﻳﺒﺎﻳﻲ و ﻧﻴﺮوﻣﻨﺪی او، بر ﻧﻘﺶ او در ﺷﻜﻞﮔﻴﺮی روﻳﺪادﻫﺎی ﻣﻬﻢ اﺳﺎﻃﻴﺮی ﻫﻤﭽﻮن زﻧﺪﮔﻲ زردشت و تولد ﻣﻨﺠﻲﻫﺎی ﺟﻬﺎن (اوﺷﻴﺪر، اوﺷﻴﺪرﻣﺎه و ﺳﻮﺷﻴﺎﻧﺲ) تأکید شده است. در کتیبهها نیز نقش اناهیتا در امور سیاسی دورۀ ساسانی همچون گزینش کرتیر بهعنوانِ نگهبان و موبد ستایشگاههای اناهیتا بارز است. | ||
کلیدواژهها | ||
اَناهیتا؛ اَردویسور؛ بندهش؛ دینکرد؛ فارسی میانه؛ کتیبه | ||
عنوان مقاله [English] | ||
Religious and political function of the goddess Anahita in the Sassanid era Based on Middle Persian writings | ||
نویسندگان [English] | ||
shima Jaafari- Dehaghi | ||
Assistant Professor in Ancient Iranian Languages, (Corresponding Author), Velayat University, Iranshahr; | ||
چکیده [English] | ||
Many researches have been done about Anahita, the ancient Iranian goddess, most of which are based on archeological findings, and less research has been done on the manifestation of this goddess in Middle Persian writings. The aim of this study is to focus on the roles of Anāhitā according to Middle Persian writings. In this research, by descriptive-analytical method, the existing evidence about Anahita in Middle Persian works was examined. The findings showed that Anahita, as the celestial and terrestrial embodiment of water in the Zoroastrian worldview, was superior and very important to the gods. In addition to the description of her beauty and power, her role in the life of Zoroaster and the birth of three saviors (Ošidar, Ošidarmāh and Sōšyāns) is emphasized. The inscriptions also show the role of Anahita in the political affairs of the Sassanid period, such as the selection of Cartier as the guardian and priest of Anahita's temples. | ||
کلیدواژهها [English] | ||
Anāhitā, Ardwīsūr, Middle Persian, Inscription, Dēnkard, Bundahišn | ||
مراجع | ||
[1]. اسماعیلپور، ابوالقاسم و گلشن اسماعیلپور. (1393). «نقش خدایان ایلامی در شکلگیری تثلیث ایزدی هرمزد- میترا- اناهیتا»، جستارهای ادبی، تهران: شمارۀ 186، پاییز، صص 17- 28. [2]. اکبرزاده، داریوش. (1385). سنگنبشتههای کرتیر موبدان موبد، تهران: پازینه. [3]. آموزگار، ژاله. (1395). تاریخ اساطیری ایران، تهران: سمت. [4]. آموزگار، ژاله و احمد تفضلی. (1384). اسطورۀ زندگی زردشت، تهران، چشمه. [5]. بندهش، (1395). گزارنده مهرداد بهار، تهران: توس. [6]. بویس، مری. (1375). تاریخ کیش زرتشت، جلد دوم: هخامنشیان، ترجمۀ همایون صنعتیزاده، تهران: توس. [7]. تفضلی، احمد. (1397). تصحیح و ترجمۀ سُوتکرنَسک و وَرشت مانسَرنَسک از دینکرد 9، به کوشش ژاله آموزگار، تهران: مرکز دایرهالمعارف بزرگ اسلامی. [8]. ــــــــــــــ (1393). تاریخ ادبیات ایران پیش از اسلام، تهران: سخن. [9]. ــــــــــــــ (1384). «کرتیر و سیاست اتحاد دین و دولت در دورۀ ساسانی»، بدعتگرایی و زندقه در ایران عهد ساسانی، به کوشش ملیحه کرباسیان و محمد کریمی زنجانی اصل، تهران: اختران، صص 31-46. [10]. جم، پدرام. (1398). «آیا ساسانیان روحانی تبار بودند؟»، پژوهشهای علوم تاریخی، تهران: دورۀ 11، شمارۀ 2، پاییز و زمستان، صص 43-62. [11]. دینکرد هفتم. (1389). ترجمۀ محمدتقی راشدمحصل، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی. [12]. رجبی، پرویز. (1350). «کرتیر و سنگنبشتۀ او در کعبۀ زردشت»، مجله بررسیهای تاریخی، سال ششم، شمارۀ ویژه، مهرماه، صص 1-68. [13]. روایت پهلوی، (1390). گزارنده مهشید میرفخرایی، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی. [14]. شاپورشهبازی، علیرضا. (1357). شرح مصور نقش رستم فارس، شیراز: بنداد. [15]. شامون، ماری لوییز. (1381)، «آناهید کیش و پراکنش او»، ترجمۀ مریم اردستانی، نامه انجمن، تهران: شمارۀ 6، تابستان، صص 132-139. [16]. عریان، سعید. (1392). راهنمای کتیبههای ایرانی میانه (پهلوی- پارتی)، تهران: نشر علمی. [17]. فرای، ریچارد نلسون. (1373). میراث باستانی ایران، ترجمۀ مسعود رجبنیا، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی. [18]. کریستنسن، آرتور. (1395). ایران در زمان ساسانیان، ویراستۀ حسن رضایی باغبیدی، تهران: صدای معاصر. [19]. کومون، فرانتز. (1389). «آناهیتا ایزدبانوی آیین مزدیسنا»، ترجمۀ عبدالبشیر محمد فومشی، چیستا، تهران: سال 2.(28)، شمارۀ 276، آبان، صص 5-7. [20]. گیرشمن، رمان. (1370). هنر ایران در دوران پارتی و ساسانی، ترجمۀ بهرام فرهوشی، تهران: علمی و فرهنگی. [21]. گویری، سوزان، (1393). آناهیتا در اسطورههای ایرانی، تهران: ققنوس. [22]. مزداپور، کتایون. (1378). بررسی دستنویس م.او.29: داستان گرشاسب، تهمورس، جمشید، گِلشاه و متنهای دیگر، تهران: آگاه. [23]. ﻣﻘﺪم، ﻣﺤﻤﺪ. (1388). ﺟﺴﺘﺎری درﺑﺎرۀ ﻧﺎﻫﻴﺪ و ﻣﻬﺮ، ﭼﺎپ ﺳﻮم، ﺗﻬﺮان: ﻫﻴﺮﻣﻨﺪ. [24]. مولایی، چنگیز. (1392). آبانیشت: (سرود اوستایی در ستایش اردویسوراناهید)، تهران: مرکز دائرهالمعارف بزرگ اسلامی. میرفخرایی ← روایت پهلوی [25]. هرتسفلد، ارنست. (1381). ایران در شرق باستان، ترجمۀ همایون صنعتی زاده، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی. [26]. هرمان، جورحینا. (1373). تجدید حیات هنر و تمدن در ایران باستان، ترجمۀ مهرداد وحدتی، تهران: مرکز نشر دانشگاهی. [27]. Bartholomae, Ch., (1961). Altiranisches Wörterbuch, Walter de Gruyter, Berlin [28]. Benveniste, E., (1929). The Persian Religion According to the Chief Greek Texts, Paris: P. Geuthner [29]. Boyce, M., (2011). “Anāhīd”, Encyclopedia Iranica, Vol. I, Fasc. 9, pp. 1003-1011 [30]. ---------- (1982). A History of Zoroastrianism, vol. II, Under the Achaemenians, Brill, Leiden/ Köln [31]. Chaumont, M.L, (1985). “Anāhīd”, (III. The Cult and its Diffusion), Encyclopedia Iranica, vol. 1, London, Boston and Henley [32]. Christensen, A., (1928). Etudes sur le Zoroastrisme de la Perse antique, Kobenhavn, A. F.Host [33]. Cumont, F, (1908). Anāhitā, Encyclopedia of Religion and Ethics, vol. 1, ed. by J. Hastings, New York [34]. De Jong, A., (1997). Traditions of the Magi: Zoroastrianism in Greek and Latin Literature, Leiden: Brill [35]. Geiger, W., (1882). Ostiranische Kultur im Alterum, Erlangen: Deichert [36]. Gignoux, Ph., (1991). Les Quatre Inscriptions du Mage Kirdīr (Textes et Concordances), L’Association pour L’avancement des Etudes Iraniennes, Paris [37]. ---------- (1972). Glossaire des Inscriptions Pehlevies et Parthes, Corpus Inscriptionum Iranicarum, London [38]. ---------- (1968). “L’inscription de Kartir a Sar Mašhad”, Journal Asiatique 256, pp.387-418 [39]. Gnoli, G., (1974). “Politique religieuse et conception de la royaute sous les Achemenides,” Acta Iranica 2, Leiden: Brill, pp. 117-90 [40]. Gray, L.H., (1929). The Foundation of the Iranian Religion, Bombay: K.R. Cama Oriental Institute [41]. Grenet, F, (1990). “Observations sur les titres de Kirdīr”, Studia Iranica 19, pp. 87-94 [42]. Herzfeld, E, (1924). Paikuli, Berlin [43]. Hintze, A, (2009). “Avestan Literature”, in Ronald E. Emmerick and Maria Mauch, eds., The Literature of Pre-Islamic Iran, London: I. B. Tauris, pp. 1-71 [44]. Humbach, H and Skjaervo, P.O, (1978-1983). The Sassanian Inscription of Paikuli, 3vols, Wiesbaden [45]. Kellens, J., (2002-03). “Le probleme avec Anāhitā,” Orientalia Suecana 51-2, pp. 317-26 [46]. Kent, R.G, (1950). Old Persian, Grammar, Texts, Lexicon, American Oriental Society, New Haven, Connecticut [47]. Lommel, H., (1954). “Anahita-Sarasvati,” Asiatica: Festschrift fur Friedrich Weller Zum 65, Leipzig: Harrassowitz, pp. 405-13 [48]. Malandra, W., (2013). “Anāhitā: What’s in a Name?” in Jamsheed K. Choksy and Jennifer Dubeansky, eds., Gifts to a Magus: Indo-Iranian Studies Honoring Firoze Kotwal, New York: Peter Lang, pp. 104-111 [49]. ----------, (1983). An Introduction to Ancient Iranian Religion, Minneapolis: University of Minnesota Press [50]. Nöldeke, Th. (1887). Aufsätze zur persischen Geschichte, Leipzig, Weigel [51]. Nyberg, H. S., (1938). Die Religionen des alten Iran, Leipzig: J. C. Hinrichs [52]. Pakzad, F, (2005). Bundahišn Zoroastrische Kosmogonie und Kosmologie, Band I, Kritische Edition, Tehran [53]. Panaino, A., (2000). “The Mesopotamian Heritage of Achaemenian Kingship,” in Sanno Aro and R. M. Whiting, eds., The Heirs of Assyria: Proceedings of the Opening Symposium of the Assyrian and Babylonian Heritage Project, Helsinki: The Neo-Assyrian Text Corpus Project, pp.35-49 [54]. Skjaervo, P.O, (1983). The Sassanian Inscription of Paikuli, Part 3.1 (Restored Text and Translation), Munich, Germany [55]. Widengren, G., (1965). Die Religionen Irans, Stuttgart: Kohlhammer [56]. Williams, A. (1990). The Pahlavi Rivāyat Accompanying the Dādēstān ī Dēnīg, Transliteration, Transcription and Glossary, Copenhagen | ||
آمار تعداد مشاهده مقاله: 580 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 602 |