پیوندهای مفید
اخبار و اعلانات
آمار
| تعداد نشریات | 161 |
| تعداد شماره‌ها | 6,532 |
| تعداد مقالات | 70,504 |
| تعداد مشاهده مقاله | 124,121,941 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 97,229,717 |
نقش عوامل محیطی در مکان‌گزینی و تکوین محوطه‌های اشکانی شمال خراسان (بخش میانی کریدور کپه‌داغ- آلاداغ) | ||
| مطالعات باستان شناسی | ||
| مقاله 14، دوره 12، شماره 3 - شماره پیاپی 23، آذر 1399، صفحه 327-347 اصل مقاله (1.6 M) | ||
| نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22059/jarcs.2020.255365.142550 | ||
| نویسندگان | ||
| آزیتا میرزایی* 1؛ رضا مهرآفرین2؛ سید رسول موسوی حاجی2 | ||
| 1دانش‌آموخته دکتری باستان‌شناسی، دانشگاه مازندران | ||
| 2استاد گروه باستان‌شناسی، دانشگاه مازندران | ||
| چکیده | ||
| ویژگی‌های بستر جغرافیایی و محیطی یک منطقه، نقش بنیادین در نحوه‌ی شکل‌گیری استقرارهای انسانی و تداوم حضور آنان در یک منطقۀ جغرافیایی دارد. طبیعت امکاناتی را در اختیار انسان قرار می‌دهد و انسان براساس شناخت خود از آن امکانات در راستای اهدافش بهره‌برداری می‌کند و بدینسان رابطۀ متقابل انسان و طبیعت شکل می‌گیرد. میزان کیفیت و نحوۀ شکل‌گیری استقرارهای انسانی و نوع کاربری آنها بر حسب ویژگی‌های محیطی، شکل‌دهندۀ مبحث بوم‌شناسی با هدف شناخت میزان رابطۀ متقابل انسان و محیط است. مقاله پیش رو حاصل پژوهش‌های میدانی در خصوص شناسایی محوطه‌های اشکانی، بررسی مؤلفه‌های زیست محیطی مؤثر در روند شکل‌گیری و گسترش استقرارگاه‌های اشکانی در بخش میانی کریدور کپه‌داغ/آلاداغ است. این بستر جغرافیایی منطبق بر درۀ ساختمانی اترک ـ کشف‌رود می‌باشد. در این پژوهش، محوطه‌های اشکانی از طریق بررسی‌های میدانی، مقایسه گونه‌شناختی سفالینه‌های سطحی و شرایط زیست‌بوم مورد مطالعه و تحلیل باستان‌شناختی قرار گرفته‌اند. هدف از این بررسی‌ها، شناخت و درک چگونگی رابطه‌ی زیست‌بوم منطقه با سکونتگاه‌های اشکانی بوده است. برای نیل به این مقصود، نتایج یافته‌های باستان‌شناسی این پژوهش همراه با اطلاعات جغرافیایی و آماری در محیط نرم‌افزاریGIS پردازش گردید تا بتوان نسبت به چرایی شکل‌گیری این محوطه‌ها در بستر تاریخی دورۀ اشکانی در بخش میانی کریدور کپه‌داغ/آلاداغ آگاهی یافت. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| اشکانیان؛ شمال خراسان؛ بررسی‌های باستان‌شناسی؛ زیست‌بوم؛ GIS | ||
| عنوان مقاله [English] | ||
| The role of Environmental Factors in the Location and Genesis of Parthian Sites in North Khorasan (Central Kopeh dagh-Aladagh Corridor) | ||
| نویسندگان [English] | ||
| Azita Mirzaye1؛ Reza Mehrafarin2؛ Seyed Rasoul Mosavi Haji2 | ||
| 1Ph. D in Archaeology, University of Mazandaran | ||
| 2Associate Professor, Department of Archaeology, University of Mazandaran | ||
| چکیده [English] | ||
| Geographic and environmental attributes of a given region assume a pivotal role in the formation and persistence of human settlements. Nature confers possibilities and resources on human, who, as per his understanding of them, employs them in pursuit of his goals, hence the rise of human–nature interaction. The frequency of and the ways in which human settlements are established and the type of functions they serve with regard to environmental characteristics give rise to the ecology, which aims to grasp the scope of the interrelationships between humans and the environment. The present paper examines the scope of human-environment interactions in the Parthian period over the geographic extent of the central part of the Kopeh dagh-Aladagh corridor. The paper seeks to ascertain the local environment’s influence on the formation and evolution of Parthian settlements and to find out the pertinent settlement patterns in northern Khorasan. Given the environmental potentialities, what were the Parthians’ criteria for site location when establishing their settlements? How did these priorities affect the distribution of sites and their settlement pattern in the study area? The present paper represents a multifaceted research drawing upon archaeological survey, ecological studies, information processing in GIS, examining the relationships between natural and cultural variables and their impact on the formation of the contemporaneous settlements, and finally archaeological analysis. The study adopts an ecological and economical approach. In this context, ecological data on the relation between soil type, geology, flora, fauna, and water table or “biosorption analysis” have been used. Processual archaeologists use ecological systems as their basic model for observing the adaptive transformations humans in response to environmental circumstances as even small environmental alterations will have the potential to affect cultural structures. The Kopeh dagh-Aladagh corridor stretches from Garmab in western North Khorasan to the Mashhad plain to the east. For the purposes of this study, the corridor is divided into the following three separate parts based on geographic features that someway affect cultural aspects: a) Western part: extending from the beginning of the village of Garmab to the border of Shirvan County (Reza Abad), this part is characterized by a mountainous terrain with narrow passes such as Badranlu; b) Central part: in this part, defined by the beginning of Shirvan County (Reza Abad) and the end of Quchan County, the plains grow wider as the mountains begin to sit back; c) Eastern part: Chenaran County and the Mashhad plain mark the extreme boundaries of this part. The focus of the present work is on the central corridor, viz. the stretch delineated by the counties of Shirvan, Farooj and Quchan (Figure: 1). Geographically, the study area encompasses the structural valley of Atrak-Kashafrud, an expanse that is bounded by the mountains of Kopeh Dagh/Hezar Masjed to the north and the Aladagh/Binalud mountains to the south (Figure:2). This plain geomorphological unit exhibits a fairly wide and flat landform, and is principally affected by the sedimentary process of the flowing water bodies of the Kashafrud and Atrak rivers and their tributaries. Geomorphology, it consists of three main units of plain, foothills, and mountains. Its northern and southern sectors are mountainous, its slopes are characterized by foothills, and its central part consists of plain. Indeed, the mountainous quarters comprise small, narrow intermontane plains, which fall in the plain sub-class. The regional heights follow the northwest-southeast trend dictated by the general orientation of the Kopeh dagh zone. The Atrak and Kashafrud rivers rise from the regional mountains, forming two drainage basins. The archeological survey of the concerned area recorded more than 500 archaeological mounds and sites spanning the Chalcolithic to the Islamic period. Based on a comparative analysis of the surface pottery, 20 Parthian sites are distinguishable. It is notable that due to the lack of adequate knowledge of common Parthian pottery forms in the region, due caution has been exercised in the identification of these sites. These Parthian sites are divided between 16 examples lying in the northern half of the plain on the southern slopes of Kopeh dagh/Hezar Masjed and 4 instances that occur in the southern half on the northern slopes of Aladagh. As stated, a main objective of this study is to pin down the influential factors of the region's ecology in the formation of Parthian sites and their distribution in the geographic setting of the central Kopeh dagh-Aladagh corridor. To this end, such components as geology, altitude, slope gradient and aspect, climate, water resources and soil are explored. Finally, the results of the study reveal a close and direct correlation between the site location and the environmental factors (Figures: 3-10). The central Kopeh dagh/Hezar Masjed corridor on the north and Aladagh/Binalud on the south form an upland district hemmed in by mountains. Due to its mountain geomorphology, the area is generally dominated by cold, dry climate. In mountainous regions, slopes and valleys generally offer more advantageous conditions for settlement as the altitude variable prompts reduced temperature and increased humidity. Dropped temperature in warm seasons results in lowered evaporation of water resources, making water resources more easily accessible throughout the year. The choice of appropriate altitude as an influential factor in human activities has thus led to the concentration of Parthian settlements on the slopes dominating the plain. Choosing slopes provided the local populations with access to montane pastures, but also enabled them to exploit alluvial and fertile plains. The same strategy is still operative in the region, where, save for the cities that lie in the plain, rural settlements mostly sit on the slopes overlooking the plain. The distribution of the sites in reference to the slope gradient and aspect shows that, with the exception of F 0026, the Parthian sites lie in proper points of terrain ruggedness and slope gradient spectra, and their dominant slope aspect indicates the maximum use of solar heat in this cold region, with advantageous impacts on agricultural production and pastures. Given their location on slopes, the hitherto identified Parthian sites mostly occur on the spring-fed influent streams that flow into the Atrak, with no instances recognized along the latter. In light of the results from environmental studies, the altitude, slope gradient, easy access to water resources, and fertile soil served as the foremost factors governing the distribution of Parthian sites in the region as they were directly linked with subsistence. It is notable that while our environmental studies drew on the present-day landscape, the survey of the study area produced about 500 sites dating between the Chalcolithic to the Islamic period, and presence of this huge number of sites over this protracted timespan testifies to the fact that advantageous environmental conditions did prevail in the past. | ||
| کلیدواژه‌ها [English] | ||
| Parthian Settlements, Ecology, Archaeological Survey, North of Khorasan, GIS | ||
|
سایر فایل های مرتبط با مقاله
|
||
| مراجع | ||
|
بزی، خدا رحم، خسروی، سمیه، جوادی، معصومه، حسین نژاد، مجتبی، (1389)، "بحران آب در خاورمیانه (چالشها و راهکارها)"، مجموعه مقالات چهارمین کنگره بین‌المللی جغرافیدانان جهان اسلام، صص. 2-15. جعفری، محمدجواد، (1394). "نتایج لایهنگاری تپه ریوی"، خلاصه مقالات دومین همایش باستانشناسان جوان، تهران، پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری. دانا، محسن، (1391)، "گمانه زنی به منظور لایهنگاری و تعیین عرصه و حریم تپه دوین"، گزارش چهاردهمین گردهمایی سالانۀ باستان‌شناسی کشور، به کوشش حمیده چوبک، تهران، پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری. دانا، محسن، هژبری، علی، رحمتی، مسعود، (1397)، "کهنه کند بجنورد، محوطه اشکانی با ویژگی‌های بومی در شمال خراسان"، مجموعه مقالات همایش بین‌المللی باستانشناسان جوان، به کوشش محمد حسین عزیزی خرانقی، مرتضی خانی‌پور و رضا ناصری، تهران، بنیاد ایرانشناسی، جلد دوم، صص 795- 834. دبواز، نیلسون، (1342)، تاریخ سیاسی پارت(اشکانیان)، ترجمه علی‌اصغر حکمت، تهران، ابن سینا. شیپمان، کلاوس، (1384)، مبانی تاریخ پارتیان، ترجمه هوشنگ صادقی، چاپ اول، تهران، نشر و پژوهش فرزان روز. عزیزی، قاسم، ملکی، سحر، کریمی، مصطفی، رستمی، هما، (1396)، "تغییرات اقلیم و پوشش گیاهی هولوسن در ایران"، فصلنامه کواترنری ایران، دوره 3، شماره 3، پاییز، صص 205- 229. عطایی، محمد تقی، زارع، شهرام، (1388)، بررسی باستان‌شناسی شهرستان مانه و سملقان، تهران، پژوهشکده باستان‌شناسی پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری[منتشر نشده]. قاسمی، فرخ، (1383)، نقشه زمین شناسی یک صد هزار قوچان، سازمان زمین شناسی کشور. گاراژیان، عمران، (1387). فرایند گذار از فرهنگ‌های مس و سنگی به دورۀ برنز در شرق شمالی ایران، رسالۀ دکترا، دکتر حسن طلایی(استاد راهنما)، دانشگاه تهران، دانشکده ادبیات و علوم انسانی[منتشر نشده]. گاراژیان، عمران، جعفری، جواد، هژبری، علی، (1389)، "گزارش پژوهش‌های باستان‌شناسی به منظور مستندسازی ساختارهای معماری تپه قلعه‌خان با تأکید بر دورۀ تاریخی"، پژوهش‌های باستان‌شناسی مدرس، سال 2، شمارۀ 3، بهار و تابستان، صص 161-200. میرزایی، آزیتا، ( الف 1388)، نتایج مقدماتی بررسی و شناسایی شهرستان شیروان، تهران: پژوهشکده باستان‌شناسی پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری [منتشر نشده]. میرزایی، آزیتا، (ب 1388)، نتایج مقدماتی بررسی و شناسایی شهرستان فاروج، تهران، پژوهشکده باستان‌شناسی پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری [منتشر نشده]. میرزایی، آزیتا، (1395)، "گزارش مقدماتی بررسی باستان‌شناختی شهرستان قوچان"، گزارش شانزدهمین گردهمایی سالانۀباستان‌شناسی (مجموعه مقالات کوتاه 1395)، به کوشش روح‌الله شیرازی. جلد اول، تهران، پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری، صص: 416-421. میرزایی، آزیتا، (1397)، "محوطۀ تاریخی تاس‌تپه"، گزارش شانزدهمین گردهمایی سالانۀ باستان‌شناسی (مجموعه مقالات کوتاه 1396)، به کوشش روح‌الله شیرازی، جلد اول، تهران، پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری ، صص 480-482. نگهبان، عزت‌الله، سرافراز، علی اکبر، کوثری، یحیی، (1347)، گزارش بررسی‌های شمال‌شرق ایران، مرکز اسناد پژوهشگاه میراث فرهنگی[منتشر نشده]. هریسون، ج.و، (1384)، زمین‌شناسی، در سرزمین ایران از مجموعه تاریخ کمبریج، به سرپرستی ویلیام بین فیشر، ترجمه مرتضی ثاقبفر، جلد اول، چاپ نخست، تهران، جامی. هرینگ، ارنی، (1376)، سفال ایران در دوران اشکانی، ترجمۀ حمیده چوبک، تهران، سازمان میراث فرهنگی کشور(پژوهشگاه).
Ataiee, M. T. Zare, Sh. 2009. Archaeological Survey of Maneh and Samalghan, Tehran: ICAR Documentation Center [Unpublished] [In Persian].
Azizi, Q. Maleki, S. Karimi, M. Rostami, H. 2017. "Climate Change and Holocene Vegetation in Iran", Quaternary Quarterly of Iran, Volume 3, Number 3, Autumn, pp. 205- 229, [In Persian].
Bezi, Kh. Khosravi, S. Javadi, M. Hosseinnejad, M. 2010. “Water Crisis in the Middle East (Challenges and Solutions)”, Proceedings of the Fourth International Congress of Geographers of the Islamic World (ICIWG 2010), 14-16 April, Iran- Zahedan. pp. 2-15, [In Persian].
Bickerman, E. 1983. The Seleucid Period, The Cambridge History of Iran.
Bracken, L.J. Kirkby, M.J. 2005. “Differents in hillslope runoff and sediment transport rates within two semi-arid catchments in southeast Spain”. Geomorphology, 68(3), 183-200.
Dana, M. 2012. “Excavation for Stratigraphy and Boundarise at Tape Devin”, 14th Annual Symposium Iranian Archaeology, ed. By H. Chubak, Tehran: ICAR. PP. 175-178, [In Persian].
Dana, M. Hejbari, A. & Rahmati, M. 2018. "Kohneh Kand Bojnourd, Parthian Site with Indigenous Features in North Khorasan", Proceedings of the International Conference of Young Archaeologists, by M. H. Azizi Kharanghi, M. Khanipour & R. Naseri, Tehran: Iranology Foundation, 11-13 October, 2015, Volume II. PP.795-84, [In Persian].
Debuaz, N. 1963. Political History of Parthia (Parthians), translated by Ali Asghar Hekmat, Tehran: IbneSina, [In Persian].
Frye, R.N. 2004.6, “Parthians in the East”, Parthica, pp. 129-131.
Garajian, O. 2008. The Process of Transition from Chalcolithic Cultures to the Bronze Age in Northeastern Iran, PhD Thesis, Department of Archaeology, University of Tehran [Unpublished] [In Persian].
Garajian, O. Jafari, J. Hojbari, A. 2010. “Archaeological research report to document the architectural structures of Qala-e-Khan Tape; With emphasis on the historical period.” Modarres Archaeological Research, Second Year, No. 3, Spring and Summer. PP. 200-161. [In Persian].
Harrison, J.W. 2005. Geology, in the Land of Iran from the Cambridge History Collection, under the supervision of W. B. Fisher, translated by M. Saqebfar, Tehran: Jami, first edition. Volume 1, [In Persian].
Hauser, Stefan R. 2013. “The Arsacids (Parthians)”, In The Oxford Handbook of ANCIENT IRAN, Potts, D.T., (eds), p.p. 728- 750, Oxford.
Herring, E. 1997. Iranian pottery during the Parthian period, translated by H. Chubak, Tehran: Cultural Heritage Organization (Research Institute), [In Persian].
Jafari, M. J. 2018. "Results of Rivi Tape Stratigraphy", Abstracts of the Parthian Site with Indigenous Features in North Khorasan", Proceedings of the International Conference of Young Archaeologists, by M. H. Azizi Kharanghi, M. Khanipour & R. Naseri, Tehran: Iranology Foundation, 11-13 October, 2015, [In Persian].
Keall, E. J. 1994. How many Kings did the Parthian King of Kings rule? Iranica antiqua, 29. pp.253- 272.
Mirzaye, A. 2009a. Preliminary Report of Archaeological Survey of Shirvan, Tehran: ICAR Documentation Center [Unpublished] [In Persian].
Mirzaye, A. 2009b. Preliminary Report of Archaeological Survey of Farooj, Tehran: ICAR Documentation Center [Unpublished] [In Persian].
Mirzaye, A. 2018. " Tãs Tape historical site", Report of the 16th Annual Archaeological Conference (Collection of Short Articles 2017), by R. Shirazi, Vol. 1, ICAR, pp. 422-427, [In Persian].
Mirzaye, A. 2018. "Preliminary Report of the Archaeological Survey of Quchan", Report of the 16th Annual Archaeological Conference (Collection of Short Articles 2016), by R. Shirazi, Vol. 1, ICAR, pp. 421-416., [In Persian].
Negahban, E. Yahya, K. & Sarfaraz, A.A. 1966. Northeastern Iran Survey Report, Tehran: Cultural Heritage Research Institute Documentation Center [Unpublished] [In Persian].
Qasemi, F. 2004. Geological map of one hundred thousand Quchan, Organization Geology Iran, [In Persian].
Sauer, Eberhard W. Omrani Rekavandi, H. Tony, J. Wilkinson & Nokandeh, J. 2012. Persias Imperial Power in Late Antiquity, Oxbow Books, Oxford, UK.
Shipman, K. 2005. Basics of Parthian history, translated by H. Sadeghi, Tehran: Farzan Rooz Publishing and Research, first edition, [In Persian].
Techalenko, J.S. 1975. “Seismicity and Structure of the Kopeh Dagh” (Iran, USSR), Londen, A.G.B.D.A.,278(1275), pp. 1-28.
Venco Ricciardi, R. 1980. “Archaeological Survey in Upper Atrek Valley (Khorassan, Iran), Preliminary Report”, Mesopotamia, vol. 15, pp. 51- 72.
Wilkinson, T.J. 2003. Archaeological landscapes of the near east, the University of Arizona press Tucson. | ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 815 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 423 |
||
