پیوندهای مفید
اخبار و اعلانات
آمار
| تعداد نشریات | 158 |
| تعداد شماره‌ها | 6,225 |
| تعداد مقالات | 67,685 |
| تعداد مشاهده مقاله | 114,980,147 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 89,652,471 |
حساسیت کرانه‌ای رودخانۀ حاجی‌عرب بویین‌زهرا به فرسایش و افزایش مخاطرات آن | ||
| مدیریت مخاطرات محیطی | ||
| دوره 8، شماره 2، شهریور 1400، صفحه 137-155 اصل مقاله (1.07 M) | ||
| نوع مقاله: پژوهشی کاربردی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22059/jhsci.2021.322479.646 | ||
| نویسندگان | ||
| فاطمه نجف زاده* 1؛ محمد مهدی حسین زاده2؛ سیاوش شایان3 | ||
| 1دانش‌آموختۀ کارشناسی ارشد، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران | ||
| 2دانشیار دانشکدۀ علوم زمین، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران | ||
| 3دانشیار دانشکدۀ علوم انسانی، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران | ||
| چکیده | ||
| عوامل انسانی و طبیعی سبب خروج رودخانه از حالت تعادل می‌شود. این موضوع، تغییرات فرسایش و رسوبگذاری را در پی دارد. یکی از شکل‌های فرسایش در رودخانه‌ها فرسایش کناره‌ای است که می‌تواند پلان و مورفومتری رودخانه را تغییر دهد و به‌واسطۀ این تغییرات، مخاطرات مختلفی از جمله تغییر مورفومتری کانال و تولید رسوب را در پی داشته باشد. هدف پژوهش حاضر، بررسی پایداری کرانه‌های رودخانۀ حاجی‌عرب در شهرستان بویین‌زهرا در استان قزوین است. بدین منظور از شاخص فرسایش بالقوۀ کرانۀ رود اکلاهما اوزارک OSEPI)) استفاده شده که یکی از شاخص‌های روش ارزیابی سریع ژئومورفیک (RGA) است. با توجه به مورفومتری مجرا و شرایط محیط رودخانه هشت بازه انتخاب شد. پارامترهای مؤثر در پایداری کرانه‌ها با توجه به شاخص OSEPI امتیازدهی شدند. بازه‌ها از نظر حساسیت به فرسایش طبقه‌بندی شدند. به‌منظور بررسی پراکندگی داده‌ها و میزان همبستگی آنها از تحلیل‌های آماری استفاده شد. این شاخص اولین بار در ایران روی رودخانۀ حاجی‌عرب به‌کار رفت و نتایج تحقیق نشان داد که ناپایدارترین بازه‌ها تحت تأثیر پارامتر درصد ارتفاع کرانه با زاویۀ بیش از 80 درجه و قوس رود بوده‌اند. همچنین پایداری بسیار زیاد برخی بازه‌ها تحت تأثیر پارامتر پوشش گیاهی و قوس رود است. با توجه به امتیاز نسبی، پوشش گیاهی چوبی حاشیۀ رود در هر دو کرانه، مؤثرترین عامل در پایداری کرانه‌هاست و سپس قوس رود در کرانۀ چپ و درصد ارتفاع کرانه، قوس رود و رسوبات منفصل به یک اندازه در کرانۀ راست تأثیرگذار بوده‌اند. به‌طور کلی می‌توان گفت در کرانه‌های رودخانۀ حاجی‌عرب وضعیت پایداری متوسط غالب است. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| بویین‌زهرا؛ پایداری کرانه؛ حساسیت کانال؛ رودخانۀ حاجی‌عرب؛ فرسایش رودخانه‌ای | ||
| عنوان مقاله [English] | ||
| Streambank Sensitivity of Haji arab River to Erosion and It's risks | ||
| نویسندگان [English] | ||
| Fatemeh Najafzadeh1؛ Mohammad Mehdi Hoseinzadeh2؛ Siavosh Shayan3 | ||
| 1Human and Science faculty of Tarbiat Modares University | ||
| 21 Associate Professor, School of Earth Sciences, Shahid Beheshti University, Tehran | ||
| 3Tarbiat Modares university | ||
| چکیده [English] | ||
| Human and natural factors cause the river to be out of equilibrium and this imbalance leads to changes in erosion and sedimentation. One of the forms of erosion in rivers is stream bank erosion which can change the plan and morphometry of the river and due to these changes, various hazards including : Change the morphometry of the channel and produce sediment may happen. Changing in river's pattern, longitudinal and transvers displacement of the river, occurrence of bank accretion, changing hydrological and geometric characteristics can be the results of change in river's sedimentation and erosion. Monitoring the variables affecting the stability of bank and stream characteristics can be effective in preserving human life and property also managing the natural environment. In this research the method of Rapid Geomorphic Assessment (RGA) has been used for investigate the stability and morphometric change in Haji Arab river that located in south of Qazvin province. For this purpose were chosen 8 reaches. Field studies and mapping were done from all reaches. The parameters of Oklahoma Ozark Streambank Erosion Potential Index (OSEPI) were scored during the field studies. In this research have been used statistical analyzes. Results show that the unstable stream banks belong to reaches of 1 in left side (down strem) and 7(up stream) in right side also the stable reaches are the reaches of 2(down stream) in left side and reach of 3 in right side. the most effective factor in stability of Haji Arab river's bank in both sides is riparian woody vegetation after that in left side stream curvature and in the right side Stream Curvature, Percentage of Bank Height with a Bank Angle Greater than 80 o, Unconsolidated Material equally are the most effective factor in stability. | ||
| کلیدواژه‌ها [English] | ||
| fluvial erosion, channel stability, channel sensitivity, Haji Arab River, Buin Zahra | ||
| مراجع | ||
|
[1] اطمینان، زهرا؛ رستمی، میلاد؛ و نصرتی، کاظم (1399). «بررسی پایداری کنارۀ رودخانۀ طالقان در برابر فرسایش و راهکارهای مدیریتی آن با استفاده از روش تنش برشی لین»، اکوهیدرولوژی، دورۀ 7، شمارۀ 1، ص 119-111.
[2] آقا نباتی، علی (1383). زمین‌شناسی ایران، سازمان زمین‌شناسی کشور.
[3] اسماعیلی، رضا؛ لرستانی، قاسم؛ و رجب‌پور، مریم (1395). «تغییرات بابل‌رود در محدودۀ شهر بابل، مخاطرات محیط طبیعی، سال پنجم، شمارۀ نهم.
[4] جلیلوند، رضا؛ حافظی مقدس، ناصر؛ و سلوکی، حمیدرضا (1390). مهندسی رودخانۀ سیستان براساس شاخص‌های ژئومورفیک از محل سد کهک تا دریاچۀ هامون هیرمند، دومین همایش علوم زمین و نکوداشت استاد پیشگام علم زمین‌شناسی ایران دکتر عبدالکریم قریب، آشتیان.
[5] حسین‌زاده، محمدمهدی؛ و غلامی، پروین (1397). «تحلیل هیدرولوژیک پایداری بستر رودخانۀ مسیل‌موچان آستانه- استان مرکزی»، اکوهیدرولوژی، شمارۀ 2، تابستان، ص 533-525.
[6] حسین‌زاده، محمدمهدی؛ و اسماعیلی، رضا (1397). «برآورد فرسایش کناره‌ای رودخانه با استفاده از مدل BSTEM»، زمین‌شناسی ایران، سال 11، شمارۀ 45، ص 70-53.
[7] حسین‌زاده، محمدمهدی؛ و اسماعیلی، رضا (1394). ژئومورفولوژی رودخانه‌ای: مفاهیم، فرم‌ها و فرایندها، تهران: انتشارات دانشگاه شهید بهشتی.
[8] خالقی، سمیه؛ حسین‌زاده، محمدمهدی؛ آتی‌کندی، فتح‌الله (1398). «طبقه‌بندی مورفولوژیکی و ناپایداری مجرای رودخانۀ کلیبرچای»، هیدروژئومورفولوژی، دورۀ 6، شمارۀ 21، شمارۀ پیاپی 21، ص 64-43.
[9] رضائی مقدم، محمدحسین؛ و پیروزی‌نژاد، نوشین (1393). «بررسی تغییرات مجرا و فرسایش کناره‌ای در رودخانۀ گاماسیاب از سال 1334 تا 1389»، جغرافیا و برنامه‌ریزی، سال 18، شمارۀ 47، بهار، ص 132-109.
[10] مقیمی، ابراهیم (1400). اکوژئومورفولوژی و حقوق رودخانه، چ دوم، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
[11] ولی‌پور، طاهر؛ حسین‌زاده، محمدمهدی؛ اسماعیلی، رضا؛ و متش بیرانوند، سعیده؛ (1399). «مطالعۀ فرسایش‌پذیری کناره و عوامل مؤثر بر آن در رودخانۀ لاویج (استان مازندران، چمستان)»، تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی (علوم جغرافیایی)، دورۀ 20، شمارۀ 59، ص 136-119.
[12] یمانی مجتبی؛ و ابراهیم‌خانی نرگس (1389). «ارزیابی فرسایش‌پذیری سازندها از طریق رسوب‌شناسی آبرفت‌های معرف (مطالعۀ موردی: حوضۀ حاجی‌عرب در استان قزوین)»، جغرافیا، دورۀ 8، شمارۀ 24، ص 86-69.
[13] Ali, M. R.; Ahmed, Z.; Islam, A. H.; & Rahman, M. M. (2021). “River Bank Erosion, Induced Population Migration and Adaptation Strategies in the Sirajganj Sadar Upazila, Bangladesh”, European Journal of Environment and Earth Sciences, 2(2),pp: 39-47. https://doi.org/10.24018/ejgeo.2021.2.2.131
[14] Bledsoe, B.P.; Stein, E.D.; Hawley, R.J.; & Booth, D. (2012). “Framework and Tool for Rapid Assessment of Stream Susceptibility to Hydromodification”, Journal of the American Water Resources Association, pp: 1-21, DOI: 10.1111 ⁄ j.1752-1688.2012.00653
[15] Bartholdy, J.; & Billi, P. (2002). Morphodynamics of pseudomeadering gravel bar reach
[16] Coryat, M. (2014). Analysis of the Bank Assessment for Non-point Source Consequences of Sediment (BANCS) Approach for the Prediction of Streambank Stability and Erosion along Stony Clove Creek in the Catskills. Master of Science Thesis, Syracuse University.
[17] De Rose, R.C.; & Basher, L.R. (2011). “Measurement of river bank and cliff erosion from sequential LIDAR and historical aerial photography”, Geomorphology, NO. 126, PP:132–147.
[18] Gray , D.H.; & Leiser, A.T. (1982). “Bio-Technical slope Protection and Erosion Control”, Van Nostrand Reinhold Company inc., New York
[19] Heeren, D.M.; Mittelstet, A.R.; Fox, G.A.; Storm, D .E.; Al -Madhhachi, A.T.; Midgley, T.L.; Stringer, A.F; Stunkel, K.B.; & Tejral, R.D. (2012). “Using rapid geomorphic assessments to assess stream bank stabililty in Okkahmoma Ozarak streams”, American Society of Agricultural and Biological Engineers,Vol.55(3), pp: 957-968.
[20] Hughes, A.O.; Huirama, M. K.; Owens, P. N.; & Petticrew, E. L. (2021). “Stream bank erosion as a source of sediment within New Zealand catchments”, New Zealand Journal of Marine and Freshwater Research, doi.org/10.1080/00288330.2021.1929352
[21] Janes, V.J.J.; Nicholas, A.P.; Collins, A.L.; & Quine, T.A. (2017). “Analysis of fundamental physical factors influencing channel bank erosion: results for contrasting catchments in England and Wales”, Environ Earth Sci . No. 76:307, DOI 10.1007/s12665-017-6593-x.
[22] Johnson, P.A.; Gleason, G.L. & Hey, R.D. (1999). “Rapid assessment of channel stability in Vivtiny of road crossing”, Journal of Hydraulic Engineering, Vol. 125, No. 6, pp: 645-651
[23] Jorge, D. Abad; Macelo H. Garcia (2006). “RVR Meander: A Toolbox for Re-meandering of Channelized Streams”, Computers & Geosciences, 32 pp: 92-101
[24] Knighton, D. (2014). Fluvial forms and processes: a new perspective, Routledge, New York, NY, pp: 400.
[25] Kwan, H; & Swanson, S. (2014). “Prediction of Annual Streambank Erosion for Sequoia National Forest”, California. JAWRA Journal of the American Water Resources Association, 50(6), pp: 1439–1447.
[26] Petersen M.S. (1986). River Engineering, Prentice-Hall.
[27] Simon, A.; & Klimetz, L.(2008). “Magnitude, frequency and duration relations for suspended sediment in stable (reference) southeastern streams”, Journal of the American Water Resources Association, Vol. 44, No. 5.
[28] Simon, A.; & Downs, P. W. ( 1995). “An interdisciplinary approach to evaluation of potential instability in alluvial channels”, Geomorphology, Vol. 12(3), pp:215-23.
[29] Thakur, P.K.; Laha, C. & Aggarwal, S.P. (2012). “River bank erosion hazard study of river Ganga. upstream of Farakka barrage using remote sensing and GIS”, Nat Hazards, No. 61, pp: 967–987.
[30] Zainal Abidin, R; Sulaiman, M.S. & Yusoff, N. (2017). “Erosion risk assessment: A case study of the Langat River bank in Malaysia”, International Soil and Water. | ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 223 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 191 |
||