پیوندهای مفید
اخبار و اعلانات
آمار
| تعداد نشریات | 161 |
| تعداد شماره‌ها | 6,573 |
| تعداد مقالات | 71,036 |
| تعداد مشاهده مقاله | 125,505,005 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 98,769,063 |
دانش اتنواکولوژی، مبانی تقسیم بندی و نامگذاری عرصه‌های مرتعی از دیدگاه بهره برداران | ||
| پژوهش‌های انسان‌شناسی ایران | ||
| مقاله 10، دوره 10، شماره 1 - شماره پیاپی 19، شهریور 1399، صفحه 233-256 اصل مقاله (747.27 K) | ||
| نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22059/ijar.2021.318410.459656 | ||
| نویسندگان | ||
| امیررضا امراللهی جلال آبادی1؛ محمد رحیم فروزه* 1؛ حسین بارانی2؛ حسن یگانه1 | ||
| 1دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان | ||
| 2دانشیار دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان | ||
| چکیده | ||
| دانش بومی دانشی است که از حوزة جغرافیایی خاصی سرچشمه گرفته است. این دانش به‌طور طبیعی تولید شده و شامل مجموعه‌ای از بهترین، سودمندترین و سازگارترین شیوه‌های بهره‌برداری و زندگی در محیط خاص خود است. اتنواکولوژی یکی از شاخه‌های این دانش و شیوه‌ای از بررسی ارتباط انسان‌ها با محیط پیرامون آن‌هاست که بر نقش شناخت و معرفت انسان را در تعامل منظم و قاعده‌مند وی با طبیعت تأکید می‌کند. این پژوهش با هدف بررسی دانش بومی بهره‌برداران منطقة گوغر دربارة مبانی تقسیم‌بندی و نامگذاری عرصه‌های مرتعی، خاک‌ها و همچنین تقویم محلی انجام شده است. ابزارهای گردآوری اطلاعات در این پژوهش شامل مصاحبة آزاد، مصاحبة نیمه‌ساختاریافته و مشاهدة مشارکتی بوده است. مصاحبه‌ها با استفاده از روش گلوله‌برفی از خبرگان محلی منطقه صورت گرفت. درنهایت از اطلاعات کسب‌شده از مصاحبه‌ها، فیش‌برداری و استخراج مفاهیم کلیدی از دانش بومی آن‌ها انجام شد. یافته‌های حاصل نشان می‌دهد که مردم محلی، محیط اطراف خود و اجزا و عناصر آن را کاملاً می‌شناسند؛ تا آنجا که قادرند عرصه‌های مرتعی را با توجه به عوامل مختلفی از قبیل اقلیم، آفتاب‌گیر و سایه‌گیربودن، عوارض و ناهمواری‌ها، جنس زمین، ارتفاع و دما، پوشش گیاهی، رطوبت، کاربری و غالب‌بودن یک عامل محیطی به طبقات مختلف تقسیم کرده و خاک‌ها را براساس جنس، رنگ و عمق از یکدیگر تفکیک کنند. همچنین آن‌ها در ارتباط با زمان نیز تقسیم‌بندی‌هایی درنظر دارند که هم یک سال و هم یک شبانه روز را شامل می‌شود و کارهای خود را مطابق با آن پیش می‌برند؛ بنابراین دانش جوامع محلی از محیط اطرف خود بسیار وسیع‌تر است و جنبه‌های مختلفی را در برمی‌گیرد. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| تقویم محلی؛ عشایر؛ کرمان؛ گوغر؛ مشاهدة مشارکتی | ||
| عنوان مقاله [English] | ||
| Ethnoecological Knowledge, Classification and Nomonization of Rangeland Areas from the View Point of Utilizers | ||
| نویسندگان [English] | ||
| Amirreza Amrollahi Jalalabadi1؛ Mohamad Rahim Forouzeh1؛ Hossein Barani2؛ Hassan Yeganeh1 | ||
| 1Gorgan University of Agricultural sciences & Natural Resources | ||
| 2Gorgan University of Agricultural sciences & Natural Resources | ||
| چکیده [English] | ||
| Ethnoecology, is a method of examining the relationship between human and their environment. The aim of this study was to investigate the indigenous knowledge of the farmers of Goghar region in the field of basics of division and naming of rangelands, soils as well as the local calendar. Data collection tools in this study included free interview, semi-structured interview and participatory observation. Interviews were conducted using snowball methods from local experts in the area. Finally, from the information obtained from the interviews, notes were extracted and key concepts were extracted from their native knowledge. The findings show that local people are fully aware of their surroundings and its components and elements; As they are able to divide rangelands into 9 categories according to various factors such as climate, sun and shade, features and unevenness, soil type, altitude and temperature, vegetation, humidity, land use and dominance of an environmental factor and separate soils based on material, color and depth. They also consider divisions in relation to time, which include both a year and a day, and carry out their work accordingly. Thus, it is clear that the knowledge of local communities from their surroundings is very wide and includes various aspects. | ||
| کلیدواژه‌ها [English] | ||
| Local calendar, Nomads, Kerman, Gughar, Participatory observation | ||
| مراجع | ||
|
منابع
ابراهیمی، پیام و سلیمی کوچی، جمیله (1396). «نقش دانش بومی در توسعة پایدار منابع آب و خاک روستایی (مطالعة موردی: روستای قصاب ذالکان شهرستان بابل)»، نشریة علمی-پژوهشی علوم و مهندسی آبخیزداری ایران، شمارة 39، صص 39-48.
اسدی، محمدعلی، شهابی‌نژاد، محمد، شجاعی، حسین، شهیدی‌نژاد، محمد و صبوحی، مجتبی (1388). سند توسعة منابع طبیعی و آبخیزداری در افق 1404 استان کرمان، تهران: پونه.
جمعه‌پور، محمود (1385). «کاریز (قنات) دستاورد دانش و فرهنگ بومی زیستگاه‌های کرانه‌های کویر و نظام‌های وابسته به آن در ایران و بهره‌برداری پایدار از آن (نمونه قنات‌های کاشان)»، فصلنامة علوم اجتماعی، شمارة 33، صص 27-64.
چمبرز. رابرت (1376). توسعة روستایی اولویت‌بخشی به فقرا (حمایت از اقشار آسیب‌پذیر)، ترجمة مصطفی ازکیا، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
حاج‌محمدی، صفی‌الله و رحیمی‌نژاد، معصومه (1395). گوغر و لاله‌های خونین، سیرجان: نشر وافی.
حاجی علی‌محمدی، هما، تقوی شیرازی، مریم و قربانی، عبدالباسط (1385). «اطلس مردم گیاه‌درمانی ایران»، فصلنامة علوم اجتماعی، شمارة 35-34، صص 175-198.
حسینی، مروارید و فروزه، محمدرحیم (1397). بررسی دانش بومی مهم‌ترین گونه‌های علوفه‌ای و غیرعلوفه‌ای منطقه زبرخان (استان خراسان رضوی)، پایان‌نامة کارشناسی ارشد رشتة مرتع‌داری، دانشکدۀ مرتع و آبخیزداری، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان.
خسروی مشیزی، اعظم، حشمتی، غلامعلی و فاریابی. نجمه (1393). «تأثیر آشفتگی‌های محیطی بر تعامل بین بوته و گونه‌های علفی مراتع نیمه‌خشک گوغر بافت در استان کرمان»، فصلنامة علمی-پژوهشی تحقیقات مرتع و بیابان ایران، شمارة 4، صص 571-579.
دیفرخش، سیده معصومه و بارانی، حسین (1391). بررسی دانش بومی مهم‌ترین گونه‌های غیرعلوفـه‌ای منطقـة دلی‌کما؛ استان کهگیلویه و بویراحمد، پایان‌نامة کارشناسی‌ارشد رشتة مرتـع‌داری، دانشکدۀ مرتع و آبخیزداری، دانـشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان.
راسخی، ساره، قربانی، مهدی، مهرابی، علی‌اکبر و جوادی، سید اکبر (1393). «بوم‌شناسی فرهنگی؛ تحلیل دانش بومی و انسجام اجتماعی در مدیریت شیر دام‌های چراکننده در مرتع (مطالعة موردی: روستای قصر یعقوب- خرم بید-استان فارس)»، نشریة مرتع و آبخیزداری، شمارة 2، صص 217-232.
رمضانیان، مریم و مینایی‌فر، امیرعباس (1395). «مطالعة اتنوبوتانی گیاهان دارویی شهرستان فسا»، مجلة طب سنتی اسلام و ایران، شمارة 2، صص 221-231.
سعادت‌پور، مسلم و فروزه، محمدرحیم (1396). بررسی دانش بومی (اتنوبوتانی و اتنواکولوژی) مهم‌ترین گونه‌های علوفه‌ای و غیرعلوفه‌ای (خوراکی، دارویی و صنعتی) منطقة سجاسرود (استان زنجان)، پایان‌نامة کارشناسی‌ارشد رشتة مرتع‌داری، دانشکدۀ مرتع و آبخیزداری، دانـشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان.
سعیدی گراغانی، حمیدرضا، ارزانی، حسین، قربانی، مهدی و جهانبخش گروهی، نسیم (1395). «تحلیل ساختار اجتماعی و دانش بومی ایل محمدی سلیمانی شهرستان جیرفت»، نشریة علمی-پژوهشی مرتع، شمارة 1، صص 109-123.
سلیمی‌پور، بهاره و حجتی، شهناز (1395). گوغرشناسی (فرهنگ، آداب و رسوم روستای گوغر شهرستان بافت، استان کرمان)، پایان‌نامة کارشناسی‌ارشد رشتة ایران‌شناسی، دانشکدۀ علوم انسانی، دانشگاه آیت‌الله حائری میبد.
شاه‌حسینی، علیرضا (1393). مستندسازی دانش بومی حوزة آبخیز حبله‌رود، تهران: انتشارات عمران.
صادقلو، طاهره و عزیزی دمیرچیلو، عبدالله (1394). «ارزیابی میزان تأثیرگذاری دانش بومی بـر پایداری توسعة کشاورزی (مطالعة موردی: روستاهای دهستان گوک‌تپة شهرستان بیله‌سوار)»، پژوهش‌های روستایی، شمارة 2، صص 389-410.
طباطبایی، سید محمود، جلالی، سید غلامعلی و امین، غلامرضا (1395). دانش بومی مردم محلی شمال شهرستان نایین در استفاده از گیاهان دارویی، پایان‌نامة کارشناسی‌ارشد رشتة جنگل‌شناسی و اکولوژی جنگل، دانشکدۀ منابع طبیعی، دانشگاه تربیت‌مدرس.
عربیون، ابوالقاسم (1381). «تجزیه و تحلیل شناخت و کاربرد دانش بومی روستائیان در مدیریت دام و مرتع»، نشریة علمی تحقیقات مرتع و بیابان ایران، شمارة 3، صص 1099-1128.
علیایی، محمدصادق و کریمیان، حبیب‌الله (1390). «بررسی رویکرد برنامه‌های توسعة روستایی در ایران با تأکید بر نقش و جایگاه دانش بومی»، مجلة مطالعات توسعة اجتماعی ایران، شمارة 3، صص 83-99.
عمادی، محمدحسین و عباسی، اسفندیار (1387). «دانش بومی و توسعة پایدار روستا: دیدگاهی دیرین در پهنه‌ای نوین»، فصلنامة علمی-پژوهشی روستا و توسعه، شمارة 1، صص 17-54.
فروزه، محمدرحیم و حشمتی، غلامعلی (1393). بررسی اتنوبوتانی و پیش‌بینی زیستگاه مطلوب برخی از گونه‌های مهم مرتعی (مطالعة موردی: مرتع دیلگان، استان کهگیلویه و بویراحمد)، پایان‌نامة کارشناسی‌ارشد رشتة علوم مرتع، دانشکدۀ مرتع و آبخیزداری، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان.
فروزه، محمدرحیم، حشمتی، غلامعلی و بارانی، حسین (1395). «بازشناسی الگوهای زمانی و مکانی در مرتع از دیدگاه دانش بومی عشایر کوچرو ایل بویراحمد»، نشریة مرتع و آبخیزداری (مجله منابع طبیعی)، شمارة 4، صص 999-1015.
فروزه، محمدرحیم، حشمتی، غلامعلی و بارانی، حسین (1396). «بررسی دانش بومی شناخت و طبقه‌بندی اجزای محیطی در جهت مدیریت بهینة مراتع (مطالعة موردی: عشایر دیلگان در استان کهگیلویه و بویراحمد)»، دوفصلنامة دانش‌های بومی ایران، شمارة 7، صص 33-72.
فرهادی، مرتضی (1374). «موزه‌هایی در باد: معرفی مجموعة عظیم سنگ‌نگاره‌های نویافتة تیمره»، فصلنامة علوم اجتماعی، شمارة 8-7، صص 13-61.
فرهادی، مرتضی (1394). «مردم‌نگاری دانش‌ها و فناوری‌های سنتی: «نان شب» مردم‌نگاران ایران»، دوفصلنامة دانش‌های بومی ایران، شمارة 2، صص 1-49.
کاظمی، موسی، حسینی‌نیا، غلامحسین و ثمری، داود (1385). «نظام دانش و فناوری بومی حفاظت خاک در حوزة آبخیز حبله‌رود بنیان مدیریت منابع طبیعی با مشارکت خبرگان بومی»، سمینار برنامه‌ریزی توسعة مشارکتی آب و خاک کشور، سمنان: وزارت جهاد کشاورزی سازمان جنگل ها، مراتع و آبخیزداری کشور، صص 16-1.
کریمیان، وحید، سپهری، عادل و بارانی، حسین (1395). «واکاوی دانش بومی پیرامون گیاه گَنَبو (آنغوزه) در مراتع زاگرسی (مطالعة موردی: تنگ‌سرخ، استان کهگیلویه و بویراحمد)»، دوفصلنامة دانش‌های بومی ایران، شمارة 6، صص 2-52.
کیاسی، یاسمن و فروزه، محمدرحیم (1398). مطالعة اتنوفارماکولوژیک و خصوصیات اکولوژیکی مهم‌ترین گونه‌های دارویی مرتع خوش‌ییلاق در استان گلستان، پایان‌نامة کارشناسی‌ارشد رشتة مرتع‌داری، دانشکدۀ مرتع و آبخیزداری، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان.
مسعودی‌فر، امید (1396). «ارزیابی خاک و آب براساس دانش بومی کهن مکتوب ایران»، نشریة نشاء علم، شمارة 2، صص 136-140.
نقوی، اکبر (1385). فرهنگ گویش گوغر بافت، کرمان: مرکز کرمان‌شناسی.
Feyssa, D. H., Njoka, J. T., Asfaw, Z., & Nyangito, M. M. (2011). Seasonal Availability and Consumption of Wild Edible Plants in Semiarid Ethiopia: Implications to Food Security and Climate Change Adaptation. Journal of Horticulture and Forestry, 3(5), 138-149.
Gerique, A. (2006). An Introduction to Ethnoecology and Ethnobotany Theory and Methods, Retrieved from, 21/01/2020 (https://www.academia.edu/29685653/).
Júnior, N. N, & Sato, M. (2005). Ethnoecology and Conservation in Protected Natural Areas: Incorporating Local Knowledge in Superagui National Park Management, Braz. Journal of Biology, 65(1), 17-127.
Khan, S. W., & Khatoon, S. (2008). Ethnobotanical Studies on Some Useful Herbs of Haramosh and Bugrote Valleys in Gilgit, Northern Areas of Pakistan. Pakistan Journal of Botany, 40(1), 43-58.
Nazarea, V. D. (2003). Ethnoechology Situated Knowledge/ Located Lives, Tucson: University of Arizona Press.
Panghal, M., Arya, V., Yadav, S., Kumar, S., & Yadav, J. P. (2010). Indigenous Knowledge of Medicinal Plants Used by Saperas Community of Khetawas, Jhajja District, Haryana, India. Journal of Ethnobiology and Ethnomedicine, 6(4), 1-11.
Qureshi, R., Bhatti, G., & Memon, R. (2010). Ethnomedicinal Uses of Herbs from Northern Part of Nara Desert, Pakistan. Pakistan Journal of Botany, 42(2), 839-851.
Rokaya, M. B., Shrestha, M. R., & Ghimir, S. K. (2005). Ethnoecology of Natural Environment in Trans-Himalyan Region of West Nepal. Journal of Forestry Information for Nepal, 15(2), 33-38.
| ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 334 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 262 |
||
سامانه مدیریت نشریات علمی. قدرت گرفته از سیناوب