1دانشجوی دکترای حقوق کیفری و جرم‌شناسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران شمال
2استادیار دانشکدۀ حقوق دانشکدگان فارابی دانشگاه تهران
3استادیار دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران شمال
4استادیار دانشکدۀ حقوق دانشگاه تربیت مدرس
چکیده
معاملۀ اتهام سازشی سودانگارانه در راستای حق متهم، شاکی و جامعه است. در این شیوه که برآمده از نظام حقوقی کامن‌لاست، متهم و مقام تعقیب بر سر موضوع اتهام با هم وارد معامله می‌شوند و در نهایت در یک ساختار و با چارچوب‌های مشخصی به توافق می‌رسند. این شیوه از رسیدگی، برای تحقق مسائلی همچون سرعت بخشیدن به روند رسیدگی، کاهش هزینه‌ها و جلوگیری از آسیب‌ها و خسارت‌های بیشتر مورد توجه نظام‌های حقوقی قرار گرفته است. جرائم اقتصادی نیز با توجه به ماهیت خطرناک رفتار، پیامدهای فراگیر در سطح جامعه و ویژگی‌های مرتکب، اقتضای رویکرد کیفری سختگیرانه دارند. آنچه در بیشتر نظام‌های حقوقی دنیا در خصوص جرائم اقتصادی قابل مشاهده است، موضوع بازپس‌گیری اموال است. همین مسئله سبب شده است در کشورهایی مانند آمریکا، فرانسه و ژاپن معاملۀ اتهام جایگاه بسیار مهمی در مواجهه با جرائم اقتصادی داشته باشد. امروزه چنین تأسیسی در نظام حقوقی ایران موجود نیست، ولی به‌دلیل بحران ناشی از کندی دادرسی و حجم رو به رشد پروندههای اقتصادی، به‌نظر می‌رسد پردازش و سنجش کارایی این نهاد در قبال جرائم اقتصادی بتواند به تصمیم‌گیری مناسب در رویارویی با این جرائم بینجامد. در این پژوهش، به دنبال آنیم که پس از بررسی مفهوم معاملۀ اتهام در فرایند کیفری، به این پرسش پاسخ دهیم که اساساً امکان استفاده از معاملۀ اتهام در جرائم اقتصادی وجود دارد یا خیر؟ نتیجۀ این نوشتار نشان می‌دهد که اگرچه از دید نظم قانونی کنونی به‌صراحت نمی‌توان چارچوبی در این زمینه تدارک دید، از حیث تقنینی می‌توان راهکار معاملۀ اتهام را برای سامان رساندن پروندههای جرائم اقتصادی و برگرداندن دارایی‌ها به بیت‌المال مدنظر قرار داد.
1PhD in Criminal Law, Islamic Azad University, Science Branch
2Assistant Professor, Department of Criminal Law and Criminology, University of Tehran
3Assistant Professor, Faculty member of Islamic Azad University, North Tehran Branch
4Assistant Professor, Faculty of Law, Tarbiat Modares University, Tehran
چکیده [English]
Plea bargaining can be considered as one of the compromise-based methods in criminal cases. This approach, which originates from Commonwealth legal system, deals with the accused and the prosecution on the subject of the charge, and eventually reaches a certain structure and agreement. This approach has been taken into consideration by legal systems to address issues such as speeding up the process, reducing costs, and preventing further harm. Economic crimes also require a rigorous criminal approach, given the dangerous nature of the behavior, the pervasive consequences at the community level and the characteristics of the perpetrator. What is visible in most legal systems in the world regarding economic crimes is the subject of property restitution. This has given the plea bargaining a very important place in the economic crimes in countries such as the US, France and Japan. Today, such instrument is not available in the Iranian legal system. However, due to the crisis stemming from the slow pace of litigation and the growing volume of economic cases, it seems that processing and measuring plea bargaining’s effectiveness against economic crimes can lead to an appropriate decision-making in dealing with crimes of such nature. In this study, we seek to address the question of possibility of using a plea bargain in economic crimes and the impact of it in the Iranian criminal legal system.
کلیدواژه‌ها [English]
Charges trading, economic crimes, compensation, Kamnella's rights
مراجع
آشوری، محمد (۱۳۹۷). آییندادرسیکیفری، جلد 1، چ هشتم، تهران: سمت.
آقایی، بهمن (۱۳۹۸). فرهنگ حقوقی بهمن، چ اول، تهران: گنج دانش.
اردبیلی، محمدعلی (1370). «شکنجه»، فصلنامۀ علمی پژوهشی تحقیقات حقوقی دانشگاه شهید بهشتی تهران. ش 9.
پیتر، استین (1387). «تفسیر و استدلال‌های حقوقی در حقوق رم»، ترجمۀ رحیم فروغی نیک، فصلنامۀ حقوقی و قضایی دادگستری، سال هفتادودوم، دورۀ جدید، ش 62 و 63 .
جانی‌پور، مجتبی (1396). معاملۀ اتهام، دانشنامۀ علوم جنایی اقتصادی، به کوشش امیرحسن نیازپور، تهران: میزان.
جی. آر. اسپنسر (1384). آیین دادرسی کیفری در انگلستان، ترجمۀ محمدرضا گودرزی و لیلا مقـدادی، چ اول، تهران: جنگل.
حیدری، الهام (1395). «معاملۀ اتهام در حقوق کامن‌لا و نهادهای نزدیک به آن در دادرسی کیفری ایران»، مجلۀ مطالعات حقوق کیفری و جرم‌شناسی، ش 6، ص 62-41.
رضائی، غلامحسین (1389). راهبردهای تعلیق و تعویق در فرایندهای کیفری، تهران: میزان.
رمضانی نوری، محمود (۱۳۸۴). فرهنگ حقوقی مدین، چ سوم، تهران: مدین.
روشن قنبری، عطاءالله. (1389). نگاهی به معاملۀ اتهام در حقوق ایالات متحدۀ آمریکا»، ماهنامۀ کانون، ش 103.
زهر، هوارد (1383). کتاب کوچک عدالت ترمیمی، ترجمۀ حسین غلامی، تهران: مجد.
ساقیان، محمدمهدی. استاد دانشگاه تهران، گفتگو حضوری در مورد معاملۀ اتهام در جرائم اقتصادی: 12/04/1398.
شاملو، باقر؛ عبداللهی، افشین (1394). «دستاوردهای مدیرتی جرم‌شناسی در آیین دادرسی کیفری»، پژوهشنامۀ حقوق کیفری، سال ششم، ش 2، ص 128-99.
شیروی، عبدالحسین (۱۳۹۸). حقوق تطبیقی، چ دوم، تهران: سمت.
عالی‌پور حسن؛ عباسیان، عطیه (1394). «ظرفیت‌های تعمیم نهاد معاملۀ اتهام به نظام کیفری ایران»، مجلۀ مطالعات حقوق تطبیقی، دورۀ 6، ش 2، پاییز و زمستان، ص 724- 699.
عباسی، مجتبی (1382). افق‌های نوین عدالت ترمیمی در میانجی‌گری کیفری، چ اول، تهران: دانشور.
قاسمی، قاسم (1398). یادداشتی دربارۀ جایگاه معاملۀ اتهام در حقوق آلمان، عضو هیأت علمی دانشگاه آزاد واحد علوم تحقیقات.
کوهپایه‌زاده، رسول. گفت‌وگو با خبرگزاری ایلنا. 13/5/1397.
گفت‌وگو با دکتر حسن عالی‌پور، دانشکدۀ حقوق دانشگاه آزاد واحد علوم و تحقیقات. 15/12/1397.
گلدوزیان، ایرج (۱۳۹۹). محشای قانون مجازات اسلامی. چ سیزدهم. تهران: مجد.
مقیمی، مهدی (1386). «دام‌گستری در کشف جرم»، فصلنامۀ علمی-پژوهشی دانش انتظامی، سال نهم، ش 3.
نجفی ابرندآبادی، علی‌حسین (1382). از عدالت کیفری کلاسیک تا عدالت ترمیمی»، مجلۀ دانشکدۀ علوم اسلامی رضوی، ش 9 و 10، سال دوم.
نجفی ابرندآبادی، علی‌حسین (1383-1382). تقریرات درس جرم‌شناسی (عدالت ترمیمی)، دورۀ کارشناسی ارشد حقوق جزا و جرم‌شناسی، دانشگاه تربیت مدرس.
نجفی توانا، علی (1384). «استنطاق متهم در پرتو اصول حقوقی و علمی»، فصلنامۀکانونوکلا، ش 188 و 189
نعمتی، لیلا (1390). معاملۀ اتهام آمریکایی و خیانت به قربانیان. روزنامۀ رسالت. سال بیست‌وششم، ش 7261، 20 اردیبهشت‌ماه.
نیازپور، امیرحسن (1390). توافقی شدن آیین دادرسی کیفری، چ اول، تهران: میزان.
جزئیات محکومیت مدیرعامل مؤسسۀ ثامن‌الحجج/15 سال حبس ابوالفضل میرعلی تأیید شد. سایت رویداد 24. سال 1397، 16 دی.
نجفی ابرندآبادی، علی حسین(1397). «سیاست جنایی در برابر بزهکاری اقتصادی»، در کتاب سیاست جنایی در برابر بزهکاری اقتصادی، به کوشش امیرحسن نیازپور، تهران: میزان.
Alschuler, Albert W. (1979). “Plea bargaining and its history, Law and soc”, Rew, No.13
Bibas, Stephanos (2004). “Plea bargaining outside the shadow of trial”, Harv.L.Rev, No.117, pp.2463-2547.
Bjerk, David (2005). making the crime fit the penalty: the role of prosecutorial discretion under mandatory minimum sentencing, J.L. & Econ., No.48, pp.591-625.
Boyum, K.O & Mather, L.M, Plea Bargaining or Trial?: The Process of Criminal-Case Disposition, Lexington, Mass Publication, 1979
Brown, Darryl K, The Reverse Effects of Efficiency in Criminal Process, Virginia Law Review, Vol 100:183, 2014
