پیوندهای مفید
اخبار و اعلانات
آمار
| تعداد نشریات | 158 |
| تعداد شماره‌ها | 6,225 |
| تعداد مقالات | 67,685 |
| تعداد مشاهده مقاله | 114,966,007 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 89,639,766 |
زیباشناسی تزئینات معماری در ادبیات دورۀ تیموری (مورد پژوهانه: شعر جامی) | ||
| پژوهش‌نامه نقد ادبی و بلاغت | ||
| دوره 10، شماره 4 - شماره پیاپی 24، اسفند 1400، صفحه 119-142 اصل مقاله (708.34 K) | ||
| نوع مقاله: علمی-پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22059/jlcr.2021.326043.1693 | ||
| نویسندگان | ||
| ناصر علیزاده خیاط1؛ احمد گلی1؛ زینب رشیدی* 2 | ||
| 1استاد گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه شهید مدنی آذربایجان، تبریز، ایران | ||
| 2دانش‌آموختۀ دکتری زبان و ادبیات فارسی دانشگاه شهید مدنی آذربایجان، تبریز، ایران | ||
| چکیده | ||
| معماری همانند ادبیات، با نماد و رمز، استعاره، مفاهیم عرفانی، اندیشه‌های فرهنگی، اجتماعی و... در پیوند است و همچون ادبیات از بارزترین جلوه‌های فرهنگ و اندیشۀ اقوام در ادوار مختلف به شمار می‌آید. درحقیقت، واژه‌ها، عناصر و اصطلاحات معماری ازجمله ابزارهای الهام‌بخش، هنرآفرین و آرایه‌ساز برای شعرا و نویسندگان به شمار می‌آید. کسب آگاهی و شناخت لازم در زمینۀ اصطلاحات خاص، عمومی و بومی معماری به‌یقین خواهد توانست به ادیبان و تحلیل‌گران متون ادبی کمک‌های چشمگیری نماید. استخراج، مطالعه و بررسی بناها و ساختمان‌هایی که در ضمن داستان‌های منظوم و منثور ادب فارسی در ادوار گوناگون به آن‌ها اشاره شده‌است، به شناخت شیوه‌های معماری در دوره‌های مختلف کمک می‌کند و قسمت‌های مبهم تاریخ معماری اسلامی و ایرانی را تا حدود زیادی آشکار می‌سازد. دورۀ مورد مطالعه در این مقاله، عصر تیموری است که مهم‌ترین مشخصۀ معماری در آن، مربوط به تزئین بناهاست و از این نظر، این دوره از ادوار مهم معماری اسلامی محسوب می‌شود. نتایج حاصل از این پژوهش، از سویی، بیانگر کاربرد تزئیناتی همچون «مقرنس‌کاری، گچ‌بری، نقش‌نگاری، خطاطی و کتیبه‌نگاری، طلاکاری، منبّت‌کاری و شمسه» در معماری دورۀ تیموری، و از سوی دیگر، گویای چگونگی و میزان کاربرد تزئینات مذکور در خلق آرایه‌های ادبی در شعر این دوره است. مقالۀ حاضر به روش کتابخانه‌ای و شیوۀ تفسیری و تحلیلی انجام گرفته‌است. به‌یقین آثار ادبی، یکی از مهم‌ترین منابع کشف و استخراج انواع تزئینات به‌کاررفته در معماری دوره‌های مختلف است و تزئینات معماری نیز ازجمله کاربردی‌ترین ابزارهای زیبایی‌آفرین در متون ادبی محسوب می‌شود. بنابراین، مطالعۀ آثار مهم نظم و نثر به‌جا‌مانده از عصر تیموریان، به‌ویژه شعر جامی از این جهات بسیار حائز اهمیت است. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| ادبیات؛ معماری؛ زیباشناسی؛ تزئین؛ دورۀ تیموری؛ جامی | ||
| عنوان مقاله [English] | ||
| Aesthetics of Architectural Decorations in the Literature of the Timurid Period Case Study of Jami Poetry | ||
| نویسندگان [English] | ||
| Nasser Alizadeh khayat1؛ Ahmad Goli1؛ Zeynab Rashidi2 | ||
| 1Professor of Persian Language and Literature, Shahid Madani Azarbayjan University, Tabriz, Iran | ||
| 2PhD Graduated of Persian Language and Literature, Shahid Madani Azarbayjan University, Tabriz, Iran | ||
| چکیده [English] | ||
| Like literature, architecture has a bond with symbols, mysteries, metaphors, mystical concepts, socio-cultural mentalities and etc. and like literature is considered one of the most outstanding displays of the culture and thoughts of nations in different periods. In fact, words, elements and idioms in architecture are considered as one of the inspiring, artistic and array making tools for poets and writers. Extracting, studying and assessing buildings that are mentioned in poetry and writings of Persian literature, helps to know the architectural styles of different periods and to illustrate the ambiguous parts of Islamic and Persian history of architecture to a large extent. The period under study in this article is the Timurid period which it's most important characteristic in its architecture, is related to the decoration of its buildings and in this view this period is considered to be one of the most important periods of Islamic architecture. On one hand results of this research are an indicator of the usage of decorations like “Muqarnas, plastering, engraving, calligraphy and inscription, goldsmithing, woodcarving and shamseh” in architecture in Timurid period, and on the other hand are an illustrator of the manner and amount of usage of these decorations in the creation of literary arrays in poetry of this period. This article is prepared using the library and interpretation and analyzation method. Surely literature is one of the most important resources of discovery and extraction of kinds of decoration used in architecture in different periods. and architectural decorations are also considered one of the most beautifying tools in literary texts. So, study of important works of poetry and writing remaining from the Timurid period, especially Jami's poetry is very important in this view. | ||
| کلیدواژه‌ها [English] | ||
| Literature, Architecture, Aesthetics, Decoration, Timurid Period, Jami | ||
| مراجع | ||
|
آژند، یعقوب (1389)، نگارگری ایران، تهران، سمت.
اهلی شیرازی، محمد بن یوسف (1369)، دیوان اشعار، چاپ دوم، تصحیح حامد ربّانی، تهران، کتابخانۀ سنائی.
پرغو، محمدعلی (1390)، «تأثیر متقابل نقاشی چینی و ایرانی در عصر مغول»، تاریخ نامۀ ایران بعد از اسلام، س 1، ش 2، 25ـ42.
پوررضایی، امیررضا (1395)، «معماری در شعر حافظ»، اطلاعات حکمت و معرفت، بهمن، س 11، ش 11، 41-43.
پیرنیا، محمدکریم (1398)، سبک‌شناسی معماری ایرانی، چ 21، تألیف غلامحسین معماریان، تهران، گلجام.
پیشوایی، حمیدرضا و مهرداد قیومی بیدهندی (1392)، «خاک و خِرَد تأمّلی در شأن معماری در مثنوی معنوی»، مطالعات معماری ایران، ش 3، بهار و تابستان، 17-35.
تشکّری، فاطمه (1390)، «نمادپردازی در هنر اسلام»، اطلاعات حکمت و معرفت، ش 66، 34ـ39.
جامی، عبدالرّحمن (1390)، دیوان، مقدمه و تصحیح محمد روشن، تهران، نگاه.
ــــــــــــــــ (1378)، هفت اورنگ، ج 2، تصحیح و تحقیق جابلقا دادعلیشاه، اصغر جانفدا و... ، مقدمۀ اعلاخان افصح‌زاده، تهران، مرکز مطالعات ایرانی.
جمشیدی کوهساری، معصومه (1389)، «وضعیت هنر معماری در دورۀ تیموریان»، فرهنگ پژوهش، ش 7، 85-104.
حافظ ابرو، شهاب‌الدّین (1372)، زبدة التّواریخ، ج 1، مقدمه، تصحیح و تعلیقات سیدکمال حاج‌سیدجوادی، تهران، نشر نی.
حجازی، مهرداد (1387)، «هندسۀ مقدس در طبیعت و معماری ایرانی»، تاریخ علم، ش 7، 15-36.
حسینی، سیدهاشم (1390)، «کاربرد تزئینی و مفهومی نقش شمسه در مجموعۀ شیخ صفی‌الدّین اردبیلی»، مطالعات هنر اسلامی، ش 14، 7-24.
حمیدیان، سعید (1394)، شرح شوق، ج 4، چاپ چهارم، تهران، قطره.
دانش‌دوست، یعقوب (1359)، «هنر معماری ایران در دورۀ تیموریان»، اثر، ش 1، 91ـ102.
دهخدا، علی‌اکبر (1377)، لغت‌نامه، تهران، دانشگاه تهران.
رئیس‌زاده، مهناز و حسن مفید (1360)، احیای هنرهای ازیادرفته، به روایت حسین لرزاده، تهران، مولی.
رفیعی، امیرتیمور و احترام اسفیتی فراهانی (1389)، «امیر علیشیر نوایی و نقش سیاسی و فرهنگی او در عصر تیموری»، پژوهشنامۀ تاریخ، ش 20، 88-113.
رمضانی، وحیده (1384)، «بررسی وضعیت معماری در ایران با تأکید بر مفهوم کاربری بناها (2)»، تاریخ‌پژوهی، س 7، ش 24 و 25، 13-43.
زُمَرشیدی، حسین (1393)، «هنرهای تزئینی و پدیده‌های شگرف گچ‌بری در معماری ایران»، مطالعات شهر ایرانی اسلامی، ش 17، 19-33.
سجادی، سیدجعفر (1370)، فرهنگ اصطلاحات و تعبیرات عرفانی، تهران، طهوری.
سمائی دستجردی، معصومه و همکاران (1395)، «بررسی جایگاه اجتماعی هنرمندان و صنعتگران در دورۀ تیموریان»، تاریخ اسلام و ایران دانشگاه الزهرا(س)، س 26، ش 29، 81-106.
شایسته‌فر، مهناز (1384)، «نقش تزئینی و پیام‌رسانی کتیبه در معماری اسلامی»، کتاب ماه هنر، ش 89 و 90، 94-108.
شراتو، اُمبرتو و ارنست گروبه (1391)، هنر ایلخانی و تیموری، ترجمه و تدوین یعقوب آژند، تهران، مولی.
شکفته، عاطفه و احمد صالحی کاخکی (1393)، «شیوه‌های اجرایی و سیر تحولات تزئینات گچی معماری ایران در قرون هفتم تا نُهم هجری»، نگره، ش 30، 63-82.
شمیسا، سیروس (1386)، بیان، تهران، میترا.
علی‌خانی، مهناز (1392)، «سیر تاریخی دیوارنگاری در ایران»، پژوهش هنر، س 1، ش 1، 51-60.
قربان‌زاده، مریم و عادله روحانی (1396)، «بررسی مفهومی نقش هندسی شمسۀ هشت‌پَر در معماری سنتی ایرانی و ارائۀ یک نمونۀ موردی کاربرد آن در معماری معاصر (سردرب ورودی دانشگاه بجنورد)»، مجموعه‌مقالات کنفرانس بین‌المللی معماری و ریاضیات، 43-52.
کیانی، محمدیوسف (1376)، تزئینات وابسته به معماری اسلامی، تهران، سازمان میراث فرهنگی کشور.
ــــــــــــــــ (1374)، تاریخ هنر معماری ایران، تهران، سمت.
گروتر، یورگ کورت (1390)، زیبایی شناسی در معماری، ترجمۀ جهان شاه پاکزاد و عبدالرضا همایون، چاپ هفتم، تهران، دانشگاه شهید بهشتی.
لعل شاطری، مصطفی (1397)، «فعالیت‌های عام‌المنفعۀ دربار سلطان‌حسین بایقرا در خراسان (875ـ911 ق.)»، تاریخ اسلام و ایران دانشگاه الزهرا(س)، س 28، ش 39، 65-86.
مغربی، محمدشیرین (1372)، دیوان، تصحیح لئونارد لوئیزان، تهران، موسسۀ مطالعات اسلامی دانشگاه تهران.
نژادابراهیمی، احد و زیبا سامی (1397)، «الگوشناسی تزئینات مقرنس در معماری ابنیۀ بازار تاریخی تبریز»، مطالعات شهر ایرانی اسلامی، س 8، ش 31، 5-17.
نصری اشرفی، جهانگیر و عباس شیرزادی آهودشتی (1388)، تاریخ هنر ایران، ج 2، تهران، آرون.
نصیری جامی، حسن (1385)، «سرآمد پیوند شعر و هنر در عصر تیموری»، فصل نامۀ تخصصی ادبیات فارسی، ش 11 و 12، 92-105.
نوایی، امیرعلیشیر (1342)، دیوان، به اهتمام رکن‌الدّین همایون‌فرّخ، تهران، کتابخانۀ ابن سینا. | ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 245 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 324 |
||