تعداد نشریات | 161 |
تعداد شمارهها | 6,572 |
تعداد مقالات | 71,028 |
تعداد مشاهده مقاله | 125,499,285 |
تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 98,761,736 |
نشانهشناسی رمزگان درخت در روایتهای عامّه | ||
پژوهش های ایران شناسی | ||
دوره 12، شماره 1، اردیبهشت 1401، صفحه 68-88 اصل مقاله (432.86 K) | ||
نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
شناسه دیجیتال (DOI): 10.22059/jis.2022.340684.1101 | ||
نویسنده | ||
هادی دهقانی یزدلی* | ||
استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی. دانشگاه فرهنگیان. تهران | ||
چکیده | ||
نشانهشناسی، دانش و مهارت مطالعه و تفسیر و بازتفسیر نشانههاست. در این نوع مطالعه، نشانهها براساس افق همنشینی و جانشینی عناصر و گزارههای متنی و نظر به تمامیت متن خود، بازخوانی میشوند. بازخوانیها نیز فرایند تفسیرها را بنیان مینهند و تفسیرها براساس بافت و زمینه و مخاطبان متنها، خود را آشکار میسازند. این تفسیرها، اساسیترین محمل برای تداوم و ماندگاری متنها و اندیشههای نهفتۀ آنها در جهانهای گونهگون فرهنگی و اندیشگی و اجتماعی آدمی است. از میان رهیافتهای نشانهشناسی، رویکرد نشانهشناسی چالرز سندرس پیرس از جمله منظرگاههایی است که به زمینه و بافت متن و تفسیر و بازتفسیر نشانهها تکیه میکند. از میان ابزارهای زبانی و اندیشگی، روایتها، بهویژه نوع قصهگون آن، یکی از کهنترین و شایعترین ابزارها برای آشکارگی دلالتها و نمود معنایی نشانهها تلقی میشود. ازآنجاکه روایتهای عامه، محمل اندیشهها و نمودهای فرهنگی و آیینی گونهگونی است که در بافت و زمینه و نشانگان متفاوت و مختلفی ساخته و پرداخته میشوند، نوشتار حاضر براساس رویکرد نشانهشناسی یادشده به بررسی یکی از بنیانیترین نشانههای روایتهای عامه ـ یعنی درخت ـ و دلالتهای گونهگون آن میپردازد. این پژوهش با روشی توصیفی و تحلیلی ـ تفسیری با هدف آشکار کردن درونمایهها و دلالتهای مختلف و مشترک نشانگان درخت در روایتها و اندیشههای راویان آنها، کارکرد این نشانگان را در ساختار و روساخت روایتها میکاود. براساس این جستار و واکاوی، درخت جزو پدیدارهای طبیعی و تأثیرگذار در ذهنیت بشری است که نظام نشانهای ویژهای را در روایتهای عامه بنیان مینهد که دلالت بر درونمایههای گونهگونی دارد. از جملۀ این درونمایهها، قداست و جاودانگی و تابو و مرکزاندیشی است. چنین درونمایههایی همراه با ساختار نشانگانی و دلالتی ویژۀ خود، جهان روایتهای عامه را نظامبندی میکنند. چنین درونمایههایی به قدمت عمر و زیست بشری، کهن و ریشهدار مینماید، اما هنوز جزو نیازهای اساسی جهان و زیست امروزی بشری در تعامل با طبیعت و جامعه و اخلاق و افقهای معنوی است. | ||
کلیدواژهها | ||
نشانهشناسی؛ روایت عامه؛ درخت؛ تابو؛ جاودانگی | ||
عنوان مقاله [English] | ||
The semiotics of tree coding in folklores narratives | ||
نویسندگان [English] | ||
Hadi Dehghani Yazdeli | ||
Assistant Professor ;Department of Persian Language and Literature Farhangian University. Tehran. Iran | ||
چکیده [English] | ||
Semiotics is the knowledge and skill of studying, interpreting, and reinterpreting signs. In this type of study, signs are reread based on the horizon of coexistence and substitution of textual elements and propositions and considering the integrity of the text itself. Re-readings also establish the process of interpretations and interpretations reveal themselves based on the context, context and audience of the texts. These interpretations are the most essential means for the continuity and permanence of the texts and their hidden ideas in the diverse worlds of human culture and thought and society. Among the semiotic approaches, Charles Sanders Peirce's semiotic approach is one of the viewpoints that relies on context, text context, interpretation and reinterpretation of signs. Among the language and thought tools, narratives, especially the story-like type, are considered one of the oldest and most common tools for revealing the meanings and the semantic expression of signs. Since popular narratives carry different cultural and ritual ideas and expressions that are made and discussed in different contexts, contexts and symptoms. This article is based on the mentioned semiotic approach to investigate one of the most basic signs of popular narratives; It means the tree and its various meanings. This research, with a descriptive and analytical-interpretive method, with the aim of revealing the different and common themes and meanings of tree symptoms in the narratives and thoughts of their narrators, explores the function of these symptoms in the structure and superstructure of the narratives. Based on this research and analysis, the tree is one of the natural and influential phenomena in the human mentality that establishes a special sign system in popular narratives that implies various themes. Among these themes are holiness, immortality, taboo and centrism. Such themes, along with their special symptomatic and denotative structure, systematize the world of popular narratives. Although such themes are as old and rooted as human life; But it is still one of the basic needs of the world and modern human life in interaction with nature, society, ethics and spiritual horizons.. | ||
کلیدواژهها [English] | ||
semiotics, folklore narrative, tree, taboo, immortality | ||
مراجع | ||
منابع
قرآن کریم
ابنبطوطه، 1348، سفرنامۀ ابنبطوطه (2 جلد)، ترجمۀ محمدعلی موحد، تهران، بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
ابوت، اچ. پورتر، 1397، سواد روایت، ترجمۀ رؤیا پورآذر و نیما م. اشرفی، چاپ 2، تهران، اطراف.
اپلی، ارنست، 1395، رؤیا و تعبیر رؤیا، ترجمۀ دلآرا قهرمان، چاپ 2، تهران، میترا.
اشو، 1380، خلاقیت؛ آزادسازی نیروهای درون، ترجمۀ مرجان فرجی، چاپ 2، تهران، فردوس.
الیاده، میرچا، 1381، اسطوره، رؤیا، راز، ترجمۀ رؤیا منجم، تهران، علم.
ــــ، 1392، آیینها و نمادهای تشرف، ترجمۀ مانی صالحی علامه، تهران، نیلوفر.
بابکمعین، مرتضی، 1396، ابعاد گمشدۀ معنا در نشانهشناسی روایی کلاسیک؛ نظام معنایی تطبیق یا رقص در تعامل، تهران، علمی و فرهنگی.
بینیاز، فتحالله، 1393، درآمدی بر داستاننویسی و روایتشناسی؛ با اشارهای موجز به آسیبشناسی رمان و داستان کوتاه ایران، چاپ 5، تهران، افراز.
پورآذر، منیره، 1395، «مطالعۀ تطبیقی نماد درخت در ایران باستان با اسلام و نمود آن در آثار هنری»، همایش بینالمللی شرقشناسی و مطالعات ایرانی در علیگر هند، دورۀ 2، صص 1ـ30.
حدادکار قوی، لیدا، 1388، «نماد درخت در افسانههای محلی ایران»، پایاننامۀ کارشناسیارشد دانشگاه پیامنور رشت.
چندلر، دانیل، 1387، مبانی نشانهشناسی، ترجمۀ مهدی پارسا، چاپ 3، تهران، سورۀ مهر.
رضازادۀ شفق، صادق، 1387، گزیدۀ اوپهنیشدها؛ با مقدمه و حواشی و فهرست لغات (ترجمه)، چاپ 3، تهران، علمی و فرهنگی.
زرینکوب، عبدالحسین، 1390، جستجو در تصوف ایران، چاپ 12، تهران، امیرکبیر.
زمردی، حمیرا، 1381 الف، «نمادهای تمثیلی و اساطیری گیاه و درخت در مثنوی مولوی»، دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی (تهران)، دورۀ 4، شمارۀ 6ـ7ـ8 (ضمیمه)، تابستان، پاییز و زمستان، صص 109ـ126.
ــــــــــ، 1381 ب، «تجلیات قدسی درخت»، دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی (تهران)، زمستان و بهار، صص 197ـ209.
ستاری، جلال، 1386، مدخلی بر رمزشناسی عرفانی، چاپ 3، تهران، مرکز.
سجودی، فرزان، 1378، نشانهشناسی کاربردی، تهران، علم.
ـــــــ، 1388، نشانهشناسی؛ نظریه و عمل، تهران، علم.
سرکاراتی، بهمن، 1350، جابهجایی اساطیر شاهنامه، در سخنرانیهای دومین دورۀ جلسات سخنرانی و بحث دربارۀ شاهنامهی فردوسی، تهران، سازمان انتشارات و چاپ دانشگاه تهران. صص 89ـ99.
شمس، زهرا (مترجم)، 1399، در آرنت، هانا، آیشمن در اورشلیم؛ گزارشی در باب ابتذال شر، چاپ 3، تهران، برج.
شهرستانی، محمد بن عبدالکریم، 1998، الملل والنحل، بیروت، بینا.
عابدی جیقه، محمدرضا و حسین شهبازی و احمد فرشبافیان نیازمند و محمد مهدیپور، 1397، «بررسی تطبیقی نماد درخت عرفانی در قبالا و تصوف»، معرفت ادیان، سال 9، شمارۀ 3، پیاپی 30، تابستان، صص 89ـ107.
محمد بن جریر طبری، 1380، تاریخنامۀ طبری، ترجمۀ ابوعلی بلعمی، ویرایش محمد روشن، چاپ 3، جلد 1، تهران، سروش.
فریزر، جیمز جرج، 1388، شاخۀ زرین، ترجمۀ کاظم فیروزمند، تهران، آگاه.
کریمی قرهبابا، سعید و مختار رضایی، 1393، «بررسی کهنالگوگرایانۀ درخت در رمان سووشون»، مطالعات داستانی، سال 3، شمارۀ 2 (10)، زمستان، صص 7ـ22.
کلانتر، نوشآفرین و طاهره صادقی تحصیلی، 1395، «درخت در نمادپردازیهای عارفانه و ریشههای اسطورهای آن»، ادبیات عرفانی، سال 8، شمارۀ 15، پاییز و زمستان، صص 67ـ94.
کمپل، جوزف، 1389، قدرت اسطوره، ترجمۀ عباس مخبر، چاپ 6، تهران، مرکز.
گیرو، پییر، 1380، نشانهشناسی، ترجمۀ محمد نبوی، چاپ 3، تهران، آگاه.
لباف خانیکی، رجبعلی، 1400، «درخت جاودانگی؛ دربارۀ سرو افسانهای کاشمر در خراسان که نماد عظمت و سرافزاری ایرانیان بود»، (https://shahraranews.ir/fa/news/60484/).
مالرو، آندره، 1394، ضدخاطرات، ترجمۀ ابوالحسن نجفی و رضا سیدحسینی، چاپ 5، تهران، خوارزمی.
مرادی، ایوب، 1398، «بررسی بنمایههای اسطورهای در باورهای عامیانۀ غرب هرمزگان»، پژوهشنامۀ فرهنگی هرمزگان، شمارۀ 17، پاییز و زمستان، صص 8ـ22.
مکاریک، ایرنا ریما، 1388، دانشنامۀ نظریههای ادبی معاصر، ترجمۀ مهران مهاجر و محمد نبوی، تهران، آگه.
مکوئیلان، مارتین، 1388، گزیدۀ مقالات روایت، ترجمۀ فتاح محمدی، تهران، مینوی خرد.
مورنو، آنتونیو، 1388، یونگ، خدایان و انسان مدرن، ترجمۀ داریوش مهرجویی، چاپ 5، تهران، مرکز.
موسیپور، ابراهیم، 1389، مقدمهای بر پژوهش دین عامیانه (گزیده و ترجمه)، تهران، جوانۀ توس.
موسوی، مصطفی و ثمین اسپرغم، 1389، «نقد اسطورهشناسی قصۀ دختر نارنج و ترنج و بررسی پیشزمینههای فرهنگی کاربرد نارنج، ترنج و انار در این قصه»، نقد ادبی، دورۀ 3، شمارۀ 11 و 12، زمستان، صص 233ـ255.
نیکوبخت، ناصر و حسینعلی بزرگبیگدلی و سعید قبادی و صغری سلمانینژاد مهرآبادی، 1388، «بررسی کهنالگوی آب و درخت در شعر طاهره صفارزاده»، پژوهشهای ادبی، شمارۀ 24، تابستان، صص 145ـ168.
وبستر، لئونارد و پاتریتسیه مرتوا، 1399، زیستن در افق روایت؛ درآمدی بر کاربرد روایت در آموزش و پژوهش، ترجمۀ هادی دهقانی یزدلی و محمدرضا پاشایی، تهران، آناپنا.
وطنپور، آزاده و کتایون نمیرانیان، 1391، «ریختشناسی و تحلیل اسطورهای قصۀ عامیانۀ دختر و درخت کنار»، پژوهشهای انسانشناسی ایران، سال 2، شمارۀ ۱، بهار و تابستان، صص 167ـ187.
هاکسلی، آلدوکس و دیگران، 1388، درآمدی بر انسانشناسی هنر و ادبیات، گزیده و ترجمۀ محمدرضا پورجعفری، تهران، ثالث.
هرمن، دیوید، 1393، عناصر بنیادین در نظریههای روایت، ترجمۀ حسین صافی، تهران، نی.
یونگ، کارل گستاو، 1388، تحلیل رؤیا؛ گفتارهایی در تعبیر و تفسیر رؤیا، ترجمۀ رضا رضایی، چاپ 4، تهران، افکار.
Abrams, M. H. and Harpham, G. G، 2009، A glossary of literary terms. 9th ed. Boston: Wadsworth Cengage Learning. Bertens, H، 2002، Literary theory; the basics. London: Taylor & Francis eـLibrary. Castle, G، 2007، The blackwell guide to literary theory. Oxford: Blackwell . Craig, R. T، 2006، "Communication": in encyclopedia of rhetoric. Ed: Thomas O. Sloane. Oxford: Oxford University Press. Pp. 134ـ146. Cuddon, J. A، 1998، Dictionarry of Literary Terms and Literary Theory; 4th ed. London: Penguin Books. Garry, J. and ElـShamy, H، 2005، Archetypes and motifs in folklore and literature: a handbook. NewYork: M. E. Sharpe. | ||
آمار تعداد مشاهده مقاله: 384 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 337 |