پیوندهای مفید
اخبار و اعلانات
آمار
| تعداد نشریات | 158 |
| تعداد شماره‌ها | 6,230 |
| تعداد مقالات | 67,764 |
| تعداد مشاهده مقاله | 115,174,936 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 89,923,745 |
نگاهی انتقادی به شگردهای نوسازی تشبیه در باب پنجم گلستان سعدی و روضۀ ششم بهارستان جامی | ||
| پژوهش‌نامه نقد ادبی و بلاغت | ||
| دوره 11، شماره 3 - شماره پیاپی 27، آذر 1401، صفحه 1-24 اصل مقاله (664.67 K) | ||
| نوع مقاله: علمی-پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22059/jlcr.2021.330623.1743 | ||
| نویسندگان | ||
| سپیده اسکندری* 1؛ هنگامه آشوری2؛ مهرانگیز اوحدی3 | ||
| 1دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران شمال، تهران، ایران. | ||
| 2استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران شمال، تهران، ایران. | ||
| 3استادیار گروه دکتری زبان و ادبیات فارسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران شمال، تهران، ایران. | ||
| چکیده | ||
| تشبیه نخستین صورت بیانی از ابتدای دورۀ رشد و تکوین زبان و ادبیات فارسی بوده است. هر شاعری قصد داشته نسبت به پیشینیان، کلام خود را مخیل‌تر، متعالی‌تر و تازه‌تر جلوه بدهد که برای تحقق چنین امری، ناگزیر بوده تشبیهات مبتذل را نوسازی کند. در این پژوهش کوشیدهایم به این پرسش پاسخ دهیم که سعدی در باب پنجم گلستان و جامی در روضۀ ششم بهارستان برای نوسازی تشبیهات خود، از چه ابزاری بهره گرفته‌اند؟ به این منظور، با روش تحلیلی- توصیفی و بر اساس شواهد و قراین به‌دست آمده، نشان دادهایم که سعدی و جامی از ابزارِ تشبیه مشروط، تشبیه تفضیل و تشبیه مقید، تشبیه غریبِ بعید، تشبیه کنایی، تشبیه مرکب، تشبیه تسویه و تشبیه جمع، تشبیه و صور خیال مضاعف، تناسی تشبیه، به کار بردن مشبهٌبه غیر معمول و ادات نادر برای نوسازی تشبیه و رفع ابتذال از آن بهره گرفته‌اند. تشبیه تسویه، به‌ویژه در نثر مسجع، می‌تواند به مثابۀ ابزاری باشد که شاعر می‌تواند همانند تشبیه جمع با آن تشبیه را نوسازی کند و مجالی برای سجع‌سازی فراهم آورد. با این که جامی قصد تتبع از طرز سعدی را داشته، اما همواره در این امر کامیاب نبوده است. زمانی که تشبیه حسی به تشبیه عقلی تبدیل، یا مشبهٌبه غیرمعمول می‌شود، کلام سعدی همواره استوار و بدون ابهام است؛ اما کلام جامی دچار ابهام می‌شود. سعدی نیز گاهی در پیدا کردن وجه شبهی روشن برای تشبیه مرکب یا تشبیه تفضیل از نوع مرجوعٌ‌عنه درمانده است. روند شکل‌گیری صور خیال معمولاً با تشبیه شروع می‌شود و شاعر مجبور است برای ایجاد آشنایی‌زدایی، یکی از ارکان تشبیه را کنار بگذارد. استعاره نتیجۀ آشنایی‌زدایی از تشبیهی مبتذل شده است. تناسی تشبیه محملی برای آشنایی‌زدایی و بستری برای خلق استعاره است. سعدی و جامی برای این که بتوانند کلام خود را از ابهام دور نگه دارند، کوشیده‌اند چندان از تشبیهات دور از ذهن یا بکر بهره نگیرند و در عوض از تشبیهات متقدمان آشنایی‌زدایی کرده‌اند. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| سعدی؛ جامی؛ گلستان؛ بهارستان؛ تشبیه؛ ابتذال؛ نوسازی | ||
| عنوان مقاله [English] | ||
| A critical look at simile redefy techniques in the fifth chapter of Saadi’s Golestan and the sixth shrine of Jami’s Baharestan | ||
| نویسندگان [English] | ||
| Sepideh Eskandari1؛ Hengameh Ashouri2؛ Mehrangiz Owhadi3 | ||
| 1PhD Student of Persian Language and Literature, Islamic Azad University, North Tehran Branch, Tehran, Iran. | ||
| 2Assistant Professor of Persian Language and Literature, Islamic Azad University, North Tehran Branch, Tehran, Iran. | ||
| 3Associate Professor of Persian Language and Literature, Islamic Azad University, North Tehran Branch, Tehran, Iran. | ||
| چکیده [English] | ||
| As much as poets have tried to elevate their words, prose writers have also tried to elevate their works by using various rhetorical aspects.The simile has been the first imagery since the beginning of the development of Persian language and literature. Every poet wanted to make his words more imaginative, sublime and fresh than predecessors, and in order to achieve such a thing, he had to redefy trite similes. Metaphor in every poet's poetry is the result of exaltation and perfect simile of poets before him. Considering the passage of several centuries in the literary life of the Persian language and literature and passing through the stage of growth and development, Saadi and Jami should have either used new similes or changed the similes of the predecessors to create a fresh and new image in order to elevate their literary works. and accompanied by metamorphosis. Considering the fact that Saadi's words for commoners and elites have often been far from ambiguity, it is expected that he and his followers have tried more to change the words of the predecessors and less to create fresh similes. In this research, we have tried to answer the question that what devices did Saadi use in the fifth chapter of Golestan and Jami in the sixth shrine of Baharestan to redefy their similes? For this purpose, by analytical-descriptive method and based on the obtained evidence, we have shown that Saadi and Jami use the devices of conditional simile, preferential simile and conditional simile, conceit simile, metonymical simile, allegorical simile, equivalent simile and asymmetrical simile, similes and additional imagery, negleational similes, the use of vehicle, and rare words of comparison have been used to redefy similes and eliminate trite. equivalent simile, especially in rhythmic prose, can be used as a device with which the poet, like the asymmetrical simile, can redefy the simile and provide an opportunity for homophony. Although Jami intended to follow Saadi's style, he was not always successful. When sensitive simile becomes rational simile, or vehicle becomes unusual, Saadi's words are always firm and unambiguous ; But Jami's words become ambiguous. Saadi is also sometimes helpless in finding a clear point of resemblance for allegorical simile or preferential simile of reference type. The process of forming imagery usually begins with simile and the poet has to leave one of Sides of comparison in order to defamiliarization. Metaphor is the result of defamiliarization, de-familiarity with trite metaphor. negleational simile is a metaphor for familiarity, de-familiarization and a platform for creating metaphors. The negleational simile is a vehicle for defamiliarization and a platform for the creation of metaphor. In order to keep their words out of ambiguity, Saadi and Jami have tried not to use often far-fetched or pristine metaphors, and instead have become for defamiliarization with the metaphors of the predecessors. | ||
| کلیدواژه‌ها [English] | ||
| Saadi, Jami, Golestan, Baharestan, Simile, Trite, Redefy | ||
| مراجع | ||
|
آقاحسینی، حسین و سیدان، الهام (1392)، «بررسی جایگاه تشبیه و تمثیل در اندیشه‌های تعلیمی سعدی»، پژوهشنامۀ ادبیات تعلیمی، ش 19، 1-28.
انصاری، خواجه عبدالله (1382)، مناجات‌نامه، کرمان، خدمات فرهنگی کرمان.
بقلی شیرازی، روزبهان (1374)، شرح شطحیات، تهران، طهوری.
پارسا، سیداحمد (1397)، «پیوند تشبیه و کنایه در یک گونۀ بلاغی نادر در ادب عامه»، فرهنگ و ادبیات عامه، ش 22، 91-106.
تجلیل، جلیل (1353)، «تناسی تشبیه»، دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران، ش 2 و 3، پیاپی 86 و 87، 111- 127.
خوارزمی، کمال‌‌الدین حسین (1384)، ینبوع‌‌‌الاسرار فی نصائح‌الابرار، ج 1، تهران، انجمن آثار و مفاخر فرهنگی.
حسن‌زاده نیری، محمدحسن و علی‌اصغر حمیدفر (1398)، «شیوۀ تشبیه‌سازی سعدی»، ادب فارسی، ش 2، پیاپی 24، 155- 176.
ساوجی، سلمان (1371)، دیوان. تهران، ما.
سرحدی، سعید(1396)، تحلیل بلاغیِ اشعارِ گلستان سعدی، پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد زبان و ادبیات فارسی، استاد راهنما محمود بشیری، استاد مشاور داود اسپرهم، دانشگاه علامه طباطبائی، دانشکدۀ ادبیات فارسی و زبان‌های خارجی.
سعدی (1389)، گلستان، تهران، خوارزمی.
ـــــــــــــ (1374)، کلیات سعدی، تهران، رها.
شمیسا، سیروس(1370)، بیان، تهران، فردوس.
ـــــــــــــ (1393)، معانی و بیان، تهران، میترا.
رامی تبریزی، شرف‌الدین حسن بن محمد(1385). حقایق‌الحدائق: علم بدیع وصنایع شعری در زبان پارسی دری، تهران، دانشگاه تهران.
رجائی، محمدخلیل (1353)، معالم‌البلاغه در علم معانی و بیان و بدیع، افست، شیراز، چاپخانۀ دانشگاه پهلوی.
روحانی، مسعود و سیدمحسن مهدی‌نیا چوبی(1390). «شیوه‌های نو سعدی در استفاده از تشبیه و استعاره در غزل». سبک‌شناسی نظم و نثر فارسی (بهار ادب)، ش 11، 223- 242.
داد، سیما(1385)، فرهنگ اصطلاحات ادبی: واژه‌نامۀ مفاهیم و اصطلاحات ادبی فارسی و اروپایی (تطبیقی و توضیحی)، تهران، مروارید.
دهقانی، زهرا (1399)، «بررسی تشبیه تفضیل در غزلیات سعدی». قند پارسی، ش 3، پیاپی 8، 92-105.
لسانی شیرازی، وجیه‌الدین عبدلله(1345)، شهرآشوب، مشهد، دانشگاه فردوسی.
صائب تبریزی(1391)، دیوان، ج 1، تهران، علمی و فرهنگی.
طالبیان، یحیی و هوشنگ محمدی افشار، (1384)، «تشبیهات هنری در غزل سعدی»، نثرپژوهی ادب فارسی، ش 22، 52-27.
غلامرضایی، محمد(1391). سبک‌شناسی شعر پارسی از رودکی تا شاملو. تهران، دالاهو.
قطب، سید(1390)، اصول و شیوه‌های نقد ادبی، ترجمۀ محمد باهر، تهران، خانۀ کتاب.
فتوحی رودمعجنی، محمود(1385)، بلاغت تصویر، تهران، سخن.
فرشیدورد، خسرو(1382)، درباره ادبیات و نقد ادبی، ج 2، تهران، امیرکبیر.
فرغانی، سیف‌الدین (1375)، برگ خزان‌دیده (گزیدۀ اشعار سیف فرغانی)، م‍ق‍دمۀ ذب‍ی‍ح‌ال‍ل‍ه ص‍ف‍ا، ان‍ت‍خ‍اب و ت‍وض‍ی‍ح محمد ت‍راب‍ی، تهران، سخن.
کاردگر، یحیی (1396)، «مشبه‌به عقلی در تاریخ وصاف»، زبان و ادبیات فارسی، ش 83، 249-272.
گلچین، میترا و عباس کریمی (1395)، «تشبیه قریب (مبتذل) و شیوه‌های رفع ابتذال تشبیه (در کتب بیان مشهور فارسی)»، پژوهشنامۀ نقد ادبی و بلاغت، ش 2، 105-124.
مجد، امید و رضا توپه (1399)، «تنوع وجه شبه؛ عنصر اصلی پویایی تشبیهات سعدی»، پژوهشنامۀ متون ادبی دورۀ عراقی، د 1، ش 3، 93-105.
ــــــــــــــــــــــ و سعید مهدوی‌فر (1390)، «نگاهی تازه به تشبیه تفضیل»، ادب فارسی، ش 3 و 4 و 5، 259-275.
معصومی، امیرصالح و همکاران(1397)، «بررسی نظریۀ استعاره: تشبیه کوتاه‌شده و نسبت آن با نظریه‌های جدید استعاره (مطالعۀ موردی: سه نظریه از سکاکی، مکس بلک و دیویدسون)»، انجمن ایرانی زبان و ادبیات عربی، ش 48، 83- 102.
مظفری، علیرضا و رقیه گودرزی (1387)، «بررسی و مقایسۀ محتوایی و بلاغی بهارستان جامی با گلستان سعدی»، بهارستان سخن، ش 11، 53-80.
میبدی، ابوالفضل رشیدالدین(1371)، کشف‌الاسرار و عدة‌الابرار، ج 10، تهران، امیرکبیر.
نجاریان، محمدرضا و همکاران(1384)، «ابزار نوسازی تشبیه در دیوان هشت تن از بزرگان ادب عربی و فارسی»، دانشگاه شهید باهنر کرمان، ش 18، پیاپی 15، 171- 207.
نظامی(1391)، مخزن‌الاسرار، تهران، قطره.
همایی، جلال‌الدین(1373)، فنون بلاغت و صناعات ادبی، تهران، هما. | ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 178 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 143 |
||