پیوندهای مفید
اخبار و اعلانات
آمار
| تعداد نشریات | 161 |
| تعداد شماره‌ها | 6,532 |
| تعداد مقالات | 70,504 |
| تعداد مشاهده مقاله | 124,122,462 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 97,230,371 |
سیر اختران در مقامات حمیدی | ||
| پژوهش های ایران شناسی | ||
| دوره 14، شماره 2، شهریور 1403، صفحه 101-116 اصل مقاله (392.9 K) | ||
| نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22059/jis.2023.357951.1195 | ||
| نویسندگان | ||
| محمدامیر مشهدی1؛ سارا نظام دوست* 2 | ||
| 1استاد گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه سیستان و بلوچستان، زاهدان، ایران. | ||
| 2دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه سیستان و بلوچستان، زاهدان، ایران | ||
| چکیده | ||
| قرن ششم، اوج کاربرد اصطلاحات دانش نجوم در نظم و نثر فارسی است. یکی از برجسته‌ترین و بارزترین آثار در کاربرد اصطلاحات و اطلاعات علم نجوم در ادبیّات فارسی، مقامات قاضی حمیدالدّین بلخی (559م) است که آن را در سال 551 تألیف کرده است. پژوهش حاضر با هدف بررسی کاربرد علم نجوم در مقامات حمیدی به روش توصیفی-تحلیلی سعی دارد که بدین سوال پاسخ دهد که حمیدالدین بلخی چگونه و با چه هدفی از علم نجوم و ابزار آن در مقامات بهره برده است؛ بنابراین تلاش نگارندگان بر آن است که با استخراج نمونه‌های به کار رفته، این اثر را از حیث موضوع یاد شده، مورد واکاوی قرار دهند. نتایج پژوهش حاکی از آن است که حمیدالدین بلخی، علم نجوم را به صورت ماهرانه و با آگاهی کامل برای پرُ بار کردن و نشان دادن توانمندی خود به کار برده است و اهمیت کاربست آن در مقامات تا بدانجاست که یک مقامه (مقامۀ بیستم: طبیب و منجّم) را کامل به این بحث اختصاص داده است؛ بنابراین می‌توان ادعا کرد که بلخی با آشنایی کامل از علم نجوم، آن را به دلایل گوناگونی از جمله نشان دادن توانمندی‌های خود در به کارگیری علم نجوم و اظهار فضل و دانش، جلوه‌های خیال‌انگیزی ادبی و هنری و در نهایت به دلیل باورهای مذهبی خود به کار برده است تا بدین طریق اثر خود را به خوانندگان معرفی نماید و آن را از این جهت ممتاز نماید تا بعد از او، جاودانگی اثرش حفظ گردد. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| مقامات حمیدی؛ قاضی حمیدالدین بلخی؛ افلاک؛ اختران؛ علم نجوم | ||
| عنوان مقاله [English] | ||
| Akhtaran's course in the Hamidi Maghamat | ||
| نویسندگان [English] | ||
| Mohammad Amir Mashhadhi1؛ Sara Nezamdoost2 | ||
| 1Professor of the Department of Persian language and literature, Faculty of Literature and humanities, University of Sistan and Baluchestan, Zahedan, Iran | ||
| 2PhD student of Persian language and literature, University of Sistan and Baluchistan, Zahedan, Iran | ||
| چکیده [English] | ||
| The sixth century is the peak of the use of astronomical terms in Persian poetry and prose. One of the most prominent and prominent works in the use of terms and information of astronomy in Persian literature is the Maghamat of Qazi Hamiduddin Balkhi (559 AD), which he authored in 551. The purpose of the present research is to investigate the use of astronomy in Hamidi Maghamat in a descriptive-analytical way and to answer the question of how and for what purpose Hamiduddin Balkhi used astronomy and its tools in Maghamat. Therefore, by extracting samples from this tract, the authors have analyzed it in terms of the mentioned topic. The results of the research show that Hamiduddin Balkhi has used the science of astronomy skillfully and with full knowledge. Allocating an Maghame (20th) in Maghamat to astronomy shows the importance of the subject. From the point of view of the authors, the most important reasons for the use of astronomy in the authorities are to show the author's abilities and to express his grace and knowledge in the use of astronomy, the imaginative literary and artistic effects of the tract, to introduce the tract to the audience and also to indicate his religious beliefs, so that in this way, his tract be honored and after him, its immortality will be preserved. | ||
| کلیدواژه‌ها [English] | ||
| Hamidi Maghamat, Qazi Hamiduddin Balkhi, planets, stars, astronomy | ||
| مراجع | ||
|
- قرآن مجید (1398). ترجمۀ محمد مهدی فولادوند. تهران: پیام مهر عدالت.
اسکندری شرفی و وحید مبارک، فرشاد (1400). بازتاب باورهای نجومی در اشعار عماد فقیه کرمانی. فصلنامۀ کارنامۀ متون ادبی دورۀ عراقی، 2 (1)، صص 22-1.
اکرمی، موسی (1380). گاه‌شماری ایرانی. تهران: دفتر پژوهش‌های فرهنگی.
- بلخی، جلال‌الدین محمد [مولوی] (1378). فیه ما فیه. به تصحیح و اهتمام حسین حیدرخانی، چاپ دوم، تهران: سنایی.
- بلخی، حمیدالدّین (1395). مقامات حمیدی. به تصحیح رضا انزابی‌نژاد، تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
- بیرونی، ابوریحان (1316 الف). التفهیم. به تصحیح جلال همایی، تهران: مجلس.
- بیرونی، ابوریحان (1316 ب). احکام نجوم در بیان کواکب و برج‌ها. به تصحیح جلال همایی، تهران: مجلس.
- زرین‌کوب، عبدالحسین (1368). سرّ نی. تهران: علمی.
- سلیمانی دلارستاقی، محمدرضا و ماهیار، عباس (1394). جلوه‌هایی از باورهای نجوم قدیم در دیوان خواجوی کرمانی. فصلنامۀ تخصصی تحلیل و نقد متون زبان و ادبیات فارسی، 7 (23)، صص 32-27.
- شمیسا، سیروس (1387). فرهنگ اشارات ادبیات فارسی. تهران: میترا.
- صوفی رازی، عبدالرّحمن (1381). صور الکواکب. ترجمۀ خواجه نصیرالدّین طوسی، تهران: ققنوس.
- غزنی، سرفراز (1380). سیر اختران در دیوان حافظ. تهران: امیرکبیر.
-گوهرین، سیدصادق (1381). فرهنگ لغات و تعبیرات مثنوی جلال‌الدین محمد بلخی. چاپ سوم، ج 2، تهران: زوّار.
- ماهیار، عباس (1369). نگاهی به سوی اختران و افلاک. مجلۀ دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی مشهد، 23 (3-4)، صص 593-571.
-ماهیار، عباس (1382). ثری تا ثریّا (دفتر یکم شرح مشکلات خاقانی). کرج: جام گل.
-ماهیار، عباس (1394). نجوم قدیم و بازتاب آن در ادب پارسی. تهران: اطلاعات.
- مشفق، اسماعیل و آسمندجونقانی، علی (1394). بررسی ساختار شناختی مقامات بلخی و گلستان سعدی. فنون ادبی، دانشگاه بوعلی سینا همدان، 7 (1)، (پیاپی 12)، صص 22-9.
- مصفی، ابوالفضل (1381). فرهنگ اصطلاحات نجومی. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی. | ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 577 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 128 |
||