پیوندهای مفید
اخبار و اعلانات
آمار
| تعداد نشریات | 158 |
| تعداد شماره‌ها | 6,232 |
| تعداد مقالات | 67,790 |
| تعداد مشاهده مقاله | 115,261,557 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 90,003,586 |
بررسی توزیع سیلاب‌های کلان حوضه رودخانه اترک | ||
| فیزیک زمین و فضا | ||
| مقاله 2، دوره 49، شماره 3، آبان 1402، صفحه 567-578 اصل مقاله (1.63 M) | ||
| نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22059/jesphys.2023.349426.1007460 | ||
| نویسندگان | ||
| اسداله حجازی* 1؛ حسن افتخار1؛ سعید نگهبان2 | ||
| 1گروه ژئومورفولوژی، دانشکده برنامه‌ریزی محیطی، دانشگاه تبریز، تبریز، ایران. | ||
| 2گروه جغرافیا، دانشکده اقتصاد، مدیریت و علوم اجتماعی، دانشگاه شیراز، شیراز، ایران. | ||
| چکیده | ||
| می‌شود. رودخانه اترک واقع در شمال‌شرقی کشور ایران نیز از این قاعده مستثنی نبوده و سیلاب‌های زیادی را دارد. به‌منظور بررسی و توزیع سیلاب‌های کلان حوضه رودخانه اترک از داده‌های آبدهی روزانه 35 ایستگاه هیدورمتری طی بازه زمانی 30 ساله استفاده شد. برای استخراج سیلاب‌های کلان در منطقه با استفاده از روش آماری موسوم به روش فیلتر عددی برگشتی اقدام به جداسازی رواناب پایه از کل شد. نتایج نشان داد که سری زمانی مستخرج پس از اعمال روش فیلترعددی برگشتی نشان از داشته که در 3 دهه رفتار متفاوتی از سیلاب‌ها در حوضه آبریز مشاهده می‌شود. در دهه نخست سیلاب‌ها از شدت بالاتری برخوردار بوده که این شدت بالا از تواتر بالایی نیز برخوردار بوده است. در دهه دوم از حجم سیلاب‌ها به‌شدت کاسته شده و در دهه سوم حجم سیلاب‌ها به مانند دهه نخست بوده اما از نظر زمانی با فواصل بیشتری اتفاق افتاده‌اند. بررسی شدیدترین سیلاب‌ها نشان داد که با افزایش حجم رواناب کل اختلاف بالایی بین آن و رواناب پایه بوجود می‌آید و رخداد این فرآیند به‌صورت ناگهانی بوده و گاها به بیش از 10 برابر رواناب پایه می‌رسد. حجم بالای دبی در دوره‌های سیلابی و از طرفی نوسان دهه‌‌ای در رخداد سیلاب‌های شدید در حوضه آبریز اترک نشان داد که جهت پیش‌بینی بلندمدت نیز می‌توان از روش فیلتر عددی برگشتی استفاده کرد. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| سیل؛ روش فیلتر عددی برگشتی؛ سری زمانی؛ حوضه اترک؛ دبی | ||
| عنوان مقاله [English] | ||
| Investigation of the distribution of major floods in the Atrak river basin | ||
| نویسندگان [English] | ||
| Asadolah Hejazi1؛ Hasan Eftekhar1؛ Saeed Negahban2 | ||
| 1Department of Geomorphology, Faculty of Environmental Planning, University of Tabriz, Tabriz, Iran. | ||
| 2Department of Geography, Faculty of Economics, Management and Social Sciences, Shiraz University, Shiraz, Iran. | ||
| چکیده [English] | ||
| Flood is one of the most destructive natural hazards, especially in arid and semi-arid areas that experience great of rainfalls. This hazard is caused by the combination of several natural and human factors. Floods occur when the flow of the river increases to a certain extent. that the water crosses the banks of the river and inundates the nearby areas, as a result it affects the communities that live in the vicinity of the rivers. In addition to that, climate change increases the possibility of floods and their magnitude. Annual 75 world floods on average, affects millions of people worldwide. About 20,000 deaths per year, resulting in economic losses of $95 billion. In recent years, the frequency of floods has increased by more than 40%, as climate change significantly affects the intensity, pattern and magnitude of deadly floods. Especially Asian countries are exposed to floods and earthquakes with a relatively high impact. In Asia, more than 90% of human casualties are caused by natural disasters that are due to flooding. Recently, Iran has experienced catastrophic floods. In addition to the impact of climate change. The impact of human activities caused by the poor management of the watershed, including deforestation, excessive livestock grazing, the development of rural and urban settlements, have reduced the hydraulic space of rivers. In all these researches, the study of floodplains, different return periods, and inundation values in each application have been analyzed. Arid and semi-arid areas are definitely more prone to flooding due to heavy rains. In the present study, in order to investigate and distribute large-scale floods in Etrak river basin, the daily inundation data of 35 hydrometer stations were used over a period of 30 years. In order to extract large floods in the region, first, using the statistical method known as the inverse numerical filter method, the base runoff was separated from the total. The results of time series analysis extracted after applying the regression numerical filter method show that in 3 decades, different behavior of floods in the catchment area are observed. In the first decade, the floods had a higher intensity, and this high intensity also had a high frequency. In the second decade, the volume of floods decreased drastically, and in the third decade, the volume of floods was the same as in the first decade, but they occurred at longer intervals. The investigation of most severe floods showed that with the increase in the volume of the total runoff, there was a large difference between it and the base runoff, and the occurrence of this process is sudden and sometimes reaches more than 10 times the base runoff. The high volume of discharge in flood periods and on the other hand, the decade fluctuation in the occurrence of severe floods in the Atrak catchment area showed that for long-term forecasting, the inverse numerical filter method can be used. | ||
| کلیدواژه‌ها [English] | ||
| Flood, Inverse numerical filter method, Time series, Atrak basin, Discharge | ||
| مراجع | ||
|
حجازی، ا.؛ اندریانی، ص.؛ الماس‌پور، ف. و مختاری اصل، ا. (1394). استفاده از تکنیک‌های تصمیم‌گیری چندمعیاره و سنجش از دور در محیط GIS برای بررسی مناطق حساس به‌وقوع سیلاب درحوضه لیقوان چای. مجله هیدروژئومورفولوژی، 2(3)، ۶۱-۸۰.
خالقی، م.؛ قدوسی، ج.؛ احمدی، ح. و کامیار، م. (1389). بررسی کارایی روش هیدروگراف واحد لحظه‌‌ای ژئومورفولوژی در برآورد دبی اوج سیلاب. فصلنامه علوم و فنون منابع طبیعی، 5(2)، 3-25.
خلج‌زاده، م.؛ وهاب‌زاده، ق.؛ فیض‌نیا، س.؛ نظری سامانی، ع. و موسوی، ر (1400). تعیین شاخص‌های فیزیکی و ژئومورفولوژیکی مؤثر بر رخداد انواع جریان‌های سیلابی در حوزه آبخیز سد کرج. نشریه علمی-پژوهشی مهندسی و مدیریت آبخیز. 31(2)، ۴۶۰-۴۷۸.
سلیمانی، ک.؛ شریفی پور، م. و عبدلی بوژانی، س. (1399). الگوریتم آشکارسازی پهنۀ خسارت سیل با استفاده از تصاویر سنتینل2 (مطالعۀ موردی: سیلاب فروردین 1398 استان گلستان). مجله اکوهیدرولوژی، 7(2)، ۳۰۳-۳۱۲.
شفیعی مطلق، خ. و عبادتی، ن. (1399). پهنه‌بندی سیلاب و شبیه‌سازی رفتار هیدرولیک رودخانه با استفاده از نرم‌افزار HEC-RAS. (مطالعۀ موردی: رودخانۀ مارون-جنوب‌غرب ایران). مجله اکوهیدرولوژی، 7(1)، ۳۹۷-۴۰۹.
طهماسبی، ق.؛ عزیزی کاوه، ع. و فرجی، م. (1396). مهم‌ترین عوامل مؤثر بر وقوع سیل در شهر ایلام، کنفرانس سالانه پژوهش‌های معماری، شهرسازی و مدیریت شهری، دانشگاه سیستان و بلوچستان.
قنبر پور، م.؛ تیموری، م. و غلامی، ش. (1387). مقایسه روش‌های برآورد دبی پایه براساس تفکیک هیدروگراف جریان (مطالعه موردی حوضه‌آبخیز کارون). مجله علوم و فنون کشاورزی و منابع طبیعی، 44(12)، ۱-۱۳.
مصری علمداری، پ. (1400). تحلیل مکانی مخاطره سیلاب در حوضه آبریز قلعه چای عجب شیر با استفاده از GIS و مدلHEC-HMS . مجله پژوهش‌های ژئومورفولوژی کمی، 10(1)، ۹۳-۱۱۱.
مختاری، د.؛ رضایی مقدم، م. و معزز، س. (1400). تحلیل دینامیکی مخاطره سیلاب در مخروط‌افکنه‌های فعال با استفاده از مدل هیدرودینامیکی HEC-RAS و تکنیک ( GISمطالعه موردی: مخروط‌افکنه لیلان، شمال غرب ایران). مجله پژوهش‌های ژئومورفولوژی کمی، 9(4)، ۱۶۹-۱۸۵.
نمازی‌راد، ا.؛ محسنی، ن. و حسین‌زاده، ر. (1400). شناسایی نواحی مستعد سیلاب در استان گلستان با استفاده از تصاویر سنتینل و مدل‌سازی هیدرولیکی. مجله پژوهش‌های ژئومورفولوژی کمّی، 10(3)، ۴۰-۵۶.
Arattano, M., & Franzi, L. (2004). Analysis of different water-sdiment flow processes in a mountain torrent. Natural Hazards and Earth System Sciences, 4, 783-791. Anusha, N., & Bharathi, B. (2020). Flood detection and flood mapping using multi-temporal synthetic aperture radar and optical data. The Egyptian Journal of Remote Sensing and Space Science, 23(2), 207-219. Agnihotri, A. K., Ohri, A., Gaur, S., Das, N., & Mishra, S. (2019). Flood inundation mapping and monitoring using SAR data and its impact on Ramganga River in Ganga basin. Environmental monitoring and assessment, 191(12), 1-16. Dutta, D., Herath, S., & Musiake, K. (2000). Flood inundation simulation in a river basin using a physically based distributed hydrologic model. Hydrological Processes, 14(3), 497–519. Guan, M., & Liang, Q. (2017). A two-dimensional hydro-morphological model for river hydraulics and morphology with vegetation. Environmental Modelling & Software, 88, 10-21. Himayoun, D., & Roshni, T. (2020). Geomorphic changes in the Jhelum river due to an extreme flood event: a case study. Arabian Journal of Geosciences, 13(1), 1-15. Hudson, P. F., & Colditz, R. R. (2003). Flood delineation in a large and complex alluvial valley, lower Panuco basin, Mexico. Journal of Hydrology, 280(1-4), 229-245. Kazakis, N., Kougias, I., & Patsialis, T. (2015). Assessment of flood hazard areas at a regional scale using an index-based approach and Analytical Hierarchy Process: Application in Rhodope Evros region, Greece. Science of the Total Environment, 538, 555-563. Thirumurugan, P., & Krishnaveni, M. (2019). Flood hazard mapping using geospatial techniques and satellite images—a case study of coastal district of Tamil Nadu. Environmental monitoring and assessment, 191, 1-17. | ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 294 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 268 |
||