پیوندهای مفید
اخبار و اعلانات
آمار
| تعداد نشریات | 161 |
| تعداد شماره‌ها | 6,572 |
| تعداد مقالات | 71,006 |
| تعداد مشاهده مقاله | 125,494,380 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 98,755,256 |
تطورات گفتمان حجاب از انقلاب مشروطه تا پایان پهلوی اول (سالهای 1285-1320 شمسی) | ||
| فصلنامه علمی نظریه‌های اجتماعی متفکران مسلمان | ||
| مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 19 دی 1403 اصل مقاله (1.13 M) | ||
| نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22059/jstmt.2025.382237.1734 | ||
| نویسندگان | ||
| زینب اعلمی1؛ مهدی حسین زاده* 2؛ قاسم زائری3 | ||
| 1دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران | ||
| 2دانشیار گروه علوم اجتماعی اسلامی، دانشکده علوم اجتماعی، دانشگاه تهران، تهران، ایران | ||
| 3استادیار گروه جامعه شناسی، دانشکده علوم اجتماعی، دانشگاه تهران، تهران، ایران. | ||
| چکیده | ||
| مساله بی حجابی یکی از مهمترین چالشهای جامعه ایران به حساب میآید که علاوه بر ناسازگاری فرهنگی با ارزش های ایرانی اسلامی، پیامدهای اجتماعی، سیاسی و ملی برای جمهوری اسلامی رقم می زند، مطالعه این پدیده در بستر تاریخی به ویژه شناخت مراحل اولیه ظهور آن در ایران اهمیت ویژه ای دارد در همین راستا هدف پژوهش حاضر بررسی تغییرات گفتمانی حجاب از دوران مشروطه تا انتهای پهلوی اول در بستر تنازعات گفتمانی آن هست، رویکرد نظری و روشی پژوهش تحلیل گفتمان، مبتنی بر نظریه لاکلاو وموف است، یافته های پژوهش نشان داد که اوایل مشروطه تنها گفتمان حاکم، حجاب گرایی بود اما گفتمان حجاب ستیزی، تغییر در سبک پوشش با الگوپذیری از مد و پوشاک غربی را حول چهار محور اصلی آزادی، عفاف، علم آموزی و بازتفسیر دین صورت بندی کرد که موجب تزلزل و بی قراری در گفتمان حجاب گرایان شد و بازسازی تئوریک گفتمان مذکور منجر به شکل گیری خرده گفتمان های حجاب ِفقهی-قرآنی، زن ستیزانه، زن ستایانه، سیاسی –اجتماعی و نهایتاً خرده گفتمان حجاب قانونی شد. دوگانه خانه نشینی محجبه ها یا حضور اجتماعی مکشفه ها، نتیجه حاصل از تنازعات گفتمانی شکل گرفته بود. در نهایت روی کار آمدن حکومت پهلوی قابلیتهای دسترسی متعددی به ویژه از طریق دو نهاد ثبت احوال و مؤسسات آموزشی برای استیلای گفتمان حجاب ستیزی ایجاد نمود و با قانون کشف حجاب اجباری، اختلافات گفتمانی را یک جانبه و در عمل بی اثر نمود. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| گفتمان حجاب گرایی؛ گفتمان حجاب ستیزی؛ تغییرات حجاب؛ انقلاب مشروطه؛ پهلوی اول | ||
| عنوان مقاله [English] | ||
| The Evolution of the Veiling Discourse from the Constitutional Revolution to the End of Pahlavi I Era (1906-1941) | ||
| نویسندگان [English] | ||
| zeynab aalami1؛ mahdi Hosseinzadeh yazdi2؛ Qasem Zaeri3 | ||
| 1Faculty of Social Sciences, University of Tehran | ||
| 2Faculty of Social Sciences, University of Tehran | ||
| 3Faculty of Social Sciences, University of Tehran | ||
| چکیده [English] | ||
| The issue of unveiling is considered one of the most significant challenges in Iranian society. In addition to its cultural incompatibility with Iranian-Islamic values, it has brought about social, political, and national consequences for the Islamic Republic. Studying this phenomenon in its historical context, particularly understanding its early stages of emergence in Iran, holds special importance. Accordingly, the present study aims to examine the discursive transformations of veiling from the Constitutional Revolution era to the end of the Pahlavi I period within the framework of discursive conflicts. The theoretical and methodological approach of the study is discourse analysis, based on the theory of Laclau and Mouffe. The findings of the study reveal that in the early Constitutional era, the dominant discourse was one of pro-veiling. However, the anti-veiling discourse framed changes in dress styles inspired by Western fashion and clothing around four key pillars: freedom, chastity, education, and the reinterpretation of religion. This led to instability and unease within the pro-veiling discourse. Its theoretical reconstruction resulted in the emergence of sub-discourses, including Qur'anic-jurisprudential veiling, Weakness-Oriented Veiling, Woman-Centered veiling, socio-political veiling, and ultimately, legalistic veiling. The binary opposition of domesticity with veiling versus social participation with unveiling was the outcome of these discursive conflicts. Finally, the rise of the Pahlavi regime facilitated multiple avenues of accessibility, particularly through civil registration institutions and educational organizations, to consolidate the anti-veiling discourse. The mandatory unveiling law effectively rendered these discursive conflicts one-sided and nullified them in practice. | ||
| کلیدواژه‌ها [English] | ||
| Pro-veiling discourse, Anti-veiling discourse, Veiling transformations, Constitutional Revolution, Pahlavi I | ||
| مراجع | ||
|
آبیار، زهرا، الله کرم کرمی‌پور، سعید شریفی (1399). چالشهای نظری حجاب در ایران پساانقلاب: تحلیلی بر رویکردهای موجود از حجاب و عفاف. دوفصلنامه اسلام و علوم اجتماعی، 12(23)، 238-217.
آخوندزاده، میرزا فتحعلی (1334). مکتوبات کمال‌الدوله به شاهزاده جلال‌الدوله. تهران: بینا.
آدمیت، فریدون (1357). اندیشه‌های میرزا آقاخان کرمانی. تهران: پیام.
آشنا، حسام‌الدین (1371). خشونت و فرهنگ. تهران: سازمان اسناد ملی ایران.
ایرج میرزا، جلال الممالک (1350). دیوان کامل ایرج میرزا. به اهتمام دکتر محمدجعفر محجوب.
اندیشکده برهان (1398). کشف حجاب (بازخوانی واقعه تاریخی کشف حجاب و متحدالشکل سازی لباس در دوره پهلوی اول). تهران: دیدمان.
امامی، سیدمجید (1392). چارچوبی انتقادی برای سیاست پژوهی مسئله حجاب در جمهوری اسلامی ایران، منطبق بر نظریه و الگوی عرفی شدن جامعه ایران. فصلنامه اسلام و مطالعات اجتماعی، 1(1).
باغدار دلگشا، علی (1400). زن در ایران نو (واکاوی مسائل اجتماعی زنان). تهران: انتشارات روشنگران و مطالعات زنان.
بهار، محمدتقی (1399). دیوان کامل اشعار ملک‌الشعرا بهار. تهران: انتشارات نگاه.
تاج‌السلطنه (1402). خاطرات تاج‌السلطنه، با مقدمه، تصحیح و شرح محمد حسینی. تهران: چهل کلاغ.
ترکمان، محمد (1362). رسائل، اعلامیه‌ها، مکتوبات و روزنامه شیخ شهید فضل‌الله نوری. تهران: انتشارات مؤسسه خدمات فرهنگی رسا.
توکلی طرقی، محمد (1395). تجدد بومی و بازاندیشی تاریخ. تهران: پردیس دانش.
جاودانی مقدم، مهدی (1398). بررسی سیر تطور گفتمان حجاب در سپهر سیاست و فرهنگ ایران. نشریه سپهر سیاست، 6(2)، 133-210.
جعفریان، رسول (1383). داستان حجاب در ایران پیش از انقلاب. تهران: مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
جعفریان، رسول (1381). رسائل حجابیه: شصت سال تلاش علمی در برابر بدعت کشف حجاب. قم: دلیل ما.
جوادی یگانه، محمد رضا؛ عزیزی، فاطمه (1388). زمینه‌های فرهنگی و ادبی کشف حجاب در ایران؛ شعر مخالفان و موافقان. نشریه جامعه‌شناسی ایران.
جوادی یگانه، محمدرضا؛ کشفی، سیدعلی (1386). نظام نشانه‌ها در پوشش. مطالعات راهبردی زنان (کتاب زنان)، 10(38)، 62-87.
جوادی، حسن، منیژه مرعشی، سیمین شکرلو (1371). رویارویی زن و مرد در عصر قاجار (دو رساله تأدیب نسوان و معایب الرجال). تهران: کانون پژوهش تاریخ زنان ایران و شرکت جهان.
حسینی زاده، سیدمحمدعلی (1395). اسلام سیاسی در ایران. قم: دانشگاه مفید.
حسینی زاده، سیدمحمدعلی (1383). نظریه گفتمان و تحلیل سیاسی. فصلنامه علوم سیاسی، شماره 28.
خلیلی، محمد (1385). حجاب و تفکر حجاب. تهران: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.
روباتام، شیلا (1390). زنان در تکاپو: فمینیسم و کنش اجتماعی. ترجمه حشمت‌الله صباغی. تهران: شیرازه.
رضوانی، هما (1362). لوایح آقا شیخ فضل‌الله نوری. تهران: نشر تاریخ ایران.
زائری، قاسم (1393). دیرینه‌شناسی بی‌حجابی در ایران. زن در توسعه و سیاست، 12(2)، 153-186.
زائری، قاسم؛ فاطمه یوسفی‌نژاد (1398). بررسی چگونگی تجدید نظر در قانون «کشف حجاب» در مقطع 1320-1322 با تکیه بر مقاومت‌های فردی و نهادی. فصلنامه زن در توسعه و سیاست، 17(2)، 173-192.
زاهد، سید سعید؛ مهدی کاوه (1391). گفتمان‌های پوشش ملی در ایران. فصلنامه مطالعات و تحقیقات اجتماعی، 1(4)، 49-74.
زاهدی، زکیه (1390). عوامل و پیامدهای بی‌حجابی. پژوهشنامه اسلامی زنان و خانواده، 4(9)، 131.
ساناساریان، الی (1384). جنبش حقوق زنان در ایران، طغیان، افول و سرکوب از 1280 تا انقلاب 57. ترجمه نوشین احمدی خراسانی. تهران: اختران.
سلامی، غلامرضا و افسانه نجم‌آبادی (1389). نهضت نسوان شرق. تهران: نشر و پژوهش شیرازه.
صلاح، مهدی (1399). کشف حجاب (زمینه‌ها، پیامدها و واکنش‌ها). تهران: مؤسسه مطالعات و پژوهش‌های سیاسی.
صادقی، فاطمه (1396). کشف حجاب: بازخوانی یک مداخله مدرن. تهران: نگاه معاصر.
شکیب رخ، فاطمه و حسن زندیه (1400). سیر تحول اندیشه معترضان به حجاب از عصر ناصری تا پهلوی دوم (1227-1320 ش). فصلنامه علمی پژوهشنامه تاریخ اسلام، شماره چهل و چهارم.
طباطبایی واعظ، بشری و سید مهدی زرقانی، محمدجعفر یاحقی (1399). گونه‌شناسی نوشتارهای مطبوعاتی زنان در دوره مشروطه. مجله ادبیات پارسی معاصر، 10(1)، 211-231.
طالبوف تبریزی، عبدالرحیم (1397). مسالک المحسنین. تهران: انتشارات امید فردا.
فرمانفرماییان، مهر ماه (1383). زیر نگاه پدر-خاطرات مهرماه فرمانفرماییان از اندرونی. تهران: کویر.
کسرایی، محمد سالار؛ علی پوزش شیرازی (1388). نظریه گفتمان لاکلاو و موفه ابزاری کارآمد در فهم و تبیین پدیده‌های سیاسی. فصلنامه سیاست، 39(3)، 678-713.
کرمانی، میرزا آقاخان (2000). سه مکتوب. به کوشش و ویرایش بهرام چوبینه. Essen: nima verlag.
کرمانی، میرزا آقاخان (بی‌تا). صد خطابه. ویراست شده محمدجعفر محجوب. بی‌جا: شرکت کتاب.
موسوی، سارا (1400). پیش درآمدی نظری بر نقد تاریخ‌نگاری درباره زنان. تهران: نشر گل‌آذین.
مطهری، مرتضی (1395). مسئله حجاب. تهران: صدرا.
مطهری، مرتضی (1388). اخلاق جنسی در اسلام و جهان غرب. تهران: صدرا.
محبوبی منش، حسین (1386). تحلیل اجتماعی مسئله حجاب. مطالعات راهبردی زنان (کتاب زنان)، 10(38)، 88-134.
نائینی، میرزا محمدحسین (1327). تنبیه الامه و تنزیه المله در رسائل مشروطیت: مشروطه به روایت موافقان و مخالفان، 1390. جلد 2. غلامحسین زرگری نژاد. تهران: مؤسسه تحقیقات و توسعه علوم انسانی.
نجم‌آبادی، افسانه (1396). زنان سیبیلو و مردان بی‌ریش: نگرانی‌های جنسیتی در مدرنیته ایرانی. ترجمه آتنا کامل و ایمان واقفی. تهران: تیسا.
وفایی، احسان؛ امیرکاوه، سعید (1398). تحلیل گفتمان موضوع حجاب به روش پدام در مطبوعات عصر مشروطه (با تأکید بر نشریه ایرانشهر). نشریه مطالعات اسلامی زنان و خانواده، شماره 10.
یورگنسن، ماریان، فلیپس، لوئیز (1401). نظریه و روش در تحلیل گفتمان. ترجمه هادی جلیلی. تهران: نشر نی.
Fiorespino, L. (2022). The People as Hegemonic Construction: Ernesto Laclau and Chantal Mouffe’s Radical Democracy. In: Radical Democracy and Populism. Philosophy and Politics - Critical Explorations, vol 18. Springer, Cham. https://doi.org/10.1007/978-3-030-84969-6_7
De Vries, B. The Right to be Publicly Naked: A Defence of Nudism. Res Publica 25, 407–424 (2019). https://doi.org/10.1007/s11158-018-09406-z
Tavakoli targhi, Mohamad.2001. Refashioning Iran: Orientalism, Occidentalism and Histpriography.new York: palgrave | ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 44 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 45 |
||
سامانه مدیریت نشریات علمی. قدرت گرفته از سیناوب