پیوندهای مفید
اخبار و اعلانات
آمار
| تعداد نشریات | 163 |
| تعداد شماره‌ها | 6,711 |
| تعداد مقالات | 72,495 |
| تعداد مشاهده مقاله | 130,292,629 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 102,766,416 |
تحلیل انتقادی دیدمان جنسیت در نقاشی قاجار (تبارکاوی چهره و بدن در مکتب پیکرنگاری درباری) | ||
| نشریه هنرهای زیبا: هنرهای تجسمی | ||
| دوره 30، شماره 1، فروردین 1404، صفحه 49-62 اصل مقاله (1.07 M) | ||
| نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22059/jfava.2025.381989.667334 | ||
| نویسنده | ||
| حسن زین الصالحین* | ||
| استادیار‌گروه‌مطالعات‌عالی‌هنر،دانشکده‌‌هنرهای‌تجسمی،پردیس‌هنرهای‌زیبا،دانشگاه‌تهران،تهران،ایران. | ||
| چکیده | ||
| موضوع اصلی نقاشی قاجار پیکر انسانی با نوعی زیبایی آرمانی است که به لحاظ ویژگی‌های چهره و بدن از الگویی ثابت تبعیت می‌کند. بنا به رأی برخی محققان، مختصات زیبایی به طور یکسان برای مردان و زنان تصویرگری می‌شده است. این گزاره اگرچه صحیح، اما دقیق نیست. مسئله باید پیرامون بازنمایی جنسیت در فرهنگ دیداری و دیدمان حاکم بر این دوره صورت‌بندی شود و این موضوع و چرایی آن، خصوصاً در مورد شاه و شاهزادگان نیز باید مورد واکاوی قرار گیرد. این تحقیق از نوع کیفی و بنیادین بوده و روش آن توصیفی با تحلیل ترکیبی است که به نحو انتقادی کاربست می‌یابد. روش‌شناسی به مفهوم تبارکاوی بر بنیان آراء فوکو و لکان برمی‌گردد. تبارکاوی چهره و بدن از اهداف این نوشتار است. با توجه به اهمیت پرتره‌ی شاه، می‌توان نتیجه گرفت که فتحعلیشاه محور دیدمان و کلیشه‌ای تصویری برای بازنمایی زیبایی به‌علاوه‌ی قدرت است و برای خود و دیگران مورد تقلید و مطلوب انطباق هویتی قرار می‌گیرد. بنابراین زیبایی در این دیدمان، نخست متعلق شاه/پدر یا دیگری بزرگِ آینه‌ای است و سپس به دیگران تعلق می‌گیرد. چنین امری محصول ساحت خیالی جامعه بوده و به انگاره‌ی شاهی در نهاد ناآگاه جمعی برمی‌گردد که به نحو اسطوره‌ای، تاریخی و فرهنگی شکل‌گرفته است. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| نقاشی قاجار؛ دیدمان؛ زیبایی؛ قدرت؛ جنسیت؛ تبارکاوی | ||
| عنوان مقاله [English] | ||
| Critical Visuality Analysis of Sexuality in Qajar`s Painting (Geneanalysis of Body and Face in School of Royal Portraiture) | ||
| نویسندگان [English] | ||
| Hassan Zeinolsalehin | ||
| Assistant Professor, Department of Advanced Art Studies, at the School of Visual Arts, College of Fine Arts, University of Tehran, Tehran, Iran. | ||
| چکیده [English] | ||
| One of the historical schools of Persian painting is the school of Royal Portraiture, the peak of which is seen in the early Qajar era. The central theme of this type of painting is the human body, including young people as well as kings, princes, and dancer women with ideal beauty. These people are almost similar in terms of facial and body features, following a fixed image cliché. This has led the majority of researchers in this field to the idea that the features of beauty were considered and depicted equally for men and women. Although this statement is generally correct, it is not accurate. Therefore, this issue and the whys, especially in the case of the king and the princes, should be analyzed more carefully in these paintings. This essay tries to address such questions about the visual representation of sexuality in the visual culture of this period. In a conceptualization related to the discourse, the general atmosphere of imagery in the Qajar era can be considered as visuality; a type of critical visuality analysis can be done. This research is qualitative and basic, and in terms of method, a descriptive with synthetic analysis research is applied critically. The methodology of this research refers to the concept of "Geneanalysis” organizing the theoretical framework of this research in the social psychoanalytic approach; it is based on the ideas of Michel Foucault and Jacques Lacan. What is called Geneanalysis is a dynamic combination of genealogy and psychoanalysis (social psychoanalysis). Compared to the Foucauldian genealogy, in geneanalysis, it is not the correlation of knowledge and power, but the relations of the "power and sexuality" that are analyzed. Sexuality, in this paper, is considered as a historical deployment, but it can be considered as the consequence of the struggle of the forces that are acting and interacting in the conscious and unconscious level of a society and each attempt to create a state of mind and a sign on body. Thus, geneanalysis of the face and body is one of the main goals of this essay. According to the importance and repetition of the portrait of the Shah, it can be seen that Fath-Ali Shah is the axis and nodal point of this visuality and also an image stereotype to represent beauty in addition to power, which is a morphological imitation for himself and others (princes and women) and in a kind of visual transformation is desirable and suitable for identification. Therefore, beauty, in our discussed visuality, first belongs to the king/father or the Other, and secondly, it belongs to others; this subject is the function of the imaginary of the society and according to the cultural history of Iran, it goes back to the image of the king in the Iranian collective unconscious. In this case, Yusuf can be considered as a prototype that has both the source of beauty and power and historically is projected in kings` image and even more deeply this image mythologically goes back to an archetype named Narse as a god-man. | ||
| کلیدواژه‌ها [English] | ||
| Qajar`s Painting, Visuality, Beauty, Power, Sexuality, Geneanalysis | ||
| مراجع | ||
|
Diba, L., & Ekhtiar, M. (1998) (eds). Roial Persian Paiting: The Qajar Epoch 1785-1925. N.Y: Brooklyn Museum of Art in association with I.B. Tauris Publishers. Foucault, M. (1978). The history of sexuality: An Introduction (Volume I). )R. Hurley, Trans.). N.Y: Pantheon book. (Original work published 1976). Foucault, M. (1980). Power and knowledge: selected interviews and other writings. (C. Gordon and others, Trans.). N.Y: Pantheon Books. (Original work published 1972). Lacan, J. (1962-63). The Seminar of Jacques Lacan. Book X, Anxiety. (C. Gallagher, Trans.). From unedited French typescripts. Lacan, J. (1977). The Four Fundamental Concepts of Psychoanalysis. (A.Sheridan. Trans.). New York and London: W. W. Norton & Company. (Original work published 1973). Najmabadi, A. (2005). Women with Mustaches and Men without Beards: Gender and Sexual Anxieties of Iranian Modernity. University of California Press. آزاد، حسن (1357). پشت پرده حرمسرا. ارومیه: انتشارات انزلی.
آصف، محمدهاشم (رستم‌الحکما) (1352). رستم‌التواریخ. (تصحیح محمد مشیری)، تهران: انتشارات امیرکبیر.
اصلانی، ندا (1399). نگاه پویا به جنسیت در نقاشی‌های عصر قاجار، فصلنامه‌ی تحقیقات جدید در علوم انسانی، دوره‌ی 3 (28)، 471-449. http://jnrihs.ir/article-1-346-fa.html
ایستوپ، آنتونی (1398). ناخودآگاه. (ترجمه‌ی شیوا رویگریان)، تهران: نشر مرکز. (چاپ اثر اصلی 1999).
برایسون، نورمن (1401). نگاه خیره در میدان گسترش‌یافته‌ی بینایی. در کتاب گفتارهایی در باب بینایی. (ترجمه‌ی مهدی حبیب‌زاده و دیگران)، تهران: نشر بان. (چاپ اثر اصلی 1999).
بهار، مهرداد (1381). پژوهشی در اساطیر ایران. تهران: انتشارات آگاه.
پاکباز، روئین (1402). هنر تصویری در ایران. تهران: نشر فنجان.
پناهی سمنانی، محمد احمد (1376). فتحعلی شاه قاجار: سقوط در کام استعمار. تهران: انتشارات نمونه.
پولاک، یاکوب ادوارد (1361). سفرنامه پولاک: ایران و ایرانیان. (ترجمه‌ی کیکاووس جهانداری)، تهران: انتشارات خوارزمی. (چاپ اثر اصلی 1865).
تنکی، جوزف (1401). تبارشناسی مدرنیته: فلسفهی هنر میشل فوکو. (ترجمه‌ی مجید پروانه پور)، تهران: نشر گیلگمش. (چاپ اثر اصلی 2009).
دادگی، فرنبغ (1385). بندهش. ترجمه‌ی مهرداد بهار. تهران: نشر طوس.
دروویل، گاسپار (1348). سفرنامه‌ی دروویل. (ترجمه‌ی جواد محبی)، تهران: نشر کتب ایران. (چاپ اثر اصلی 1828).
دوکوتزبوئه، موریس (1365). مسافرت به ایران دوران فتحعلیشاه قاجار. (ترجمه‌ی محمود هدایت)، تهران: انتشارات جاویدان. (چاپ اثر اصلی 1817).
رضایی‌باغ‌بیدی، حسن (1377). سرودی مانوی به زبان پارتی. نشریه‌ی نامه‌ی فرهنگستان عرفانی واسطوره‌شناختی، سال 4 (14)، 50- 61. https://ensani.ir/fa/article/209278
رهنورد، زهرا (1392). تاریخ هنر ایران در دوره اسلامی: نگارگری. تهران: انتشارات سمت.
زرین‌کوب، عبدالحسین (1394). روزگاران: تاریخ ایران از آغاز تا سقوط پهلوی. تهران: نشر سخن.
زین الصالحین، حسن؛ بلخاری قهی، حسن و آژند، یعقوب (1402). تبارکاوی یک صحنه‌ی اسطوره‌ای تاریخی: فانتزی مهمانی زلیخا. نشریه‌ی هنرهای زیبا: هنرهای تجسمی، 28(4)، 65-76. https://doi.org/10.22059/jfava.2023.363768.667169
طاهری، علیرضا و معاذالهی، بتول (1394). تأثیر حرمسرا بر شیوه‌ی پیکرنگاری فتحعلی‌شاهی. نشریه‌ی زن در فرهنگ و هنر، 7 (2)، 187-205. https://doi.org/10.22059/jwica.2015.57575
طهماسبی‌زاده، ساره و زارعی، محمدابراهیم (1397). شمایل‌شناسی تصویر زن در دوره‌ی قاجار با با تأکید بر سفرنامه‌ها، نگارگری‌ها و عکس‌های به جا مانده از این دوره. نشریه‌ی زن در فرهنگ و هنر،10 (44)، 577-594. https://doi.org/10.22059/jwica.2019.257328.1064
علیمحمدی اردکانی، جواد (1392). همگامی ادبیات و نقاشی قاجار. تهران: انتشارات یساولی.
فاستر، هال (ویراستار) (1401). گفتارهایی در باب بینایی. (ترجمه‌ی مهدی حبیب‌زاده و دیگران)، تهران: نشر بان. (چاپ اثر اصلی 1999). فوکو، میشل (1389). دیرینه‌شناس دانش. (ترجمه‌ی عبدالقادر سواری)، تهران: نشر گام نو. (چاپ اثر اصلی 1972).
فوکو، میشل (1391). اراده به دانستن. (ترجمه‌ی نیکو سرخوش و افشین جهاندیده)، تهران: نشر نی. (چاپ اثر اصلی 1976).
کهوند، مریم (1399). فرهنگ دیداری و روش‌شناسی تحلیل تصویر. تهران: انتشارات دانشگاه هنر و یک فکر.
لسان‌الملک‌سپهر، محمدتقی (1377). ناسخ‌التواریخ: تاریخ قاجاریه (جلد 1). (به اهتمام جمشید کیان‌فر)، تهران: انتشارات اساطیر.
لکان، ژاک (1393). تلویزیون. (ترجمه‌ی انجمن روان‌پژوهان فارسی زبان فرانسه)، تهران: نشر رخداد نو. (چاپ اثر اصلی 1974).
لکان، ژاک (1394). مرحله‌ی آیینه‌ای به مثابه آن چه کارکرد من را آن گونه که در تجربه ی روانکاوانه آشکار می‌شود شکل می‌بخشد. در کتاب از مدرنیسم تا پست مدرنیسم. بوسیله‌ی لارنس کهون. (ویراسته‌ی عبدالکریم رشیدیان)، تهران: نشر نی. (چاپ اثر اصلی 2003).
لکان، ژاک (1398). گزیده‌ی مکتوبات لکان (دفتر اول). (ترجمه‌ی امیر صدرا درخشانی‌فر)، تهران: انتشارات دمان. (چاپ اثر اصلی 1966). محسنی ناغانی، سیروس (1402). تحلیل گفتمان جنسیت در نقاشی عصر قاجار (مطالعه‌ی موردی: نقاشی دوره‌ی فتحعلی شاه قاجار (1212-1250ه. ق)). مجله‌ی علمی و تخصصیی علوم انسانی و اسلامی در هزاره سوم، 7(3)، 551-542. www.hijournal.ir/fa/downloadpaper.php?pid=284&rid=33&p=A
موللی، کرامت (1395). مبانی روان کاوی فروید و لاکان. تهران: نشر نی.
میلز، سارا (1388). گفتمان. (ترجمه‌ی فتاح محمدی)، زنجان: نشر هزاره‌ی سوم. (چاپ اثر اصلی 1997).
نجم‌آبادی، افسانه (1396). زنان سیبیلو و مردان بی ریش: نگرانی های جنسیتی در مدرنیته‌ی ایران (جلد 1). (ترجمه‌ی آتنا کامل و ایمان واقفی)، تهران: انتشارات تیسا. (چاپ اثر اصلی 2005).
نظامی، الیاس‌بن‌یوسف (1396). کلیات خمسه نظامی. (به کوشش کاظم عابدینی مطلق)، تهران: نشر حبیب.
نظرلی، مائیس (1390). جهان دوگانه مینیاتور ایرانی: تفسیر کاربردی نقاشی دوره صفوی. (ترجمه‌ی عباس علی عزتی)، تهران: نشر فرهنگستان هنر. (چاپ اثر اصلی 2006).
واکر، جان اِ؛ چاپلین، سارا (1402). فرهنگ دیداری: مبانی و مفاهیم. (ترجمه‌ی سعید خاموش)، تهران: نشر آبان. (چاپ اثر اصلی 1997). وکیلی، شروین (1388). نرگس و نرسه. پژوهشنامه‌ی فرهنگ و ادب، سال 5 (8) 36- 12. https://sanad.iau.ir/fa/Article/1115006?FullText=FullText
هومر، شون (1394). لاکان. (ترجمه‌ی محمدعلی جعفری و سیدمحمدابراهیم طاهائی)، تهران: شر ققنوس. (چاپ اثر اصلی 2005).
Alimohammadi Ardakani, Javad (2013). The Synchronization of Qajar Literature and Painting. [hamgamy adabyat va naghahi ghajar]. Yasawali Publications. (In Persian). Asif, Muhammad Hashim (Rostam al-Hokma) (1973). Rostam al-Tawarikh. Edited by Muhammad Moshiri. Amir Kabir Publications. (In Persian). Aslani, Neda (2019). A Dynamic Look at Gender in Qajar Era Paintings, [negahe poya be jensiat dar naghashihaye asre ghajar]. Journal of New Research in the Humanities, Volume 3 (28), 449-471. http://jnrihs.ir/article-1-346-fa.html (In Persian). Azad, Hassan (1978). Behind the Curtain of the Harem. [poshte pardeye haramsara]. Anzali Publications. (In Persian). Bahar, Mehrdad (2002). A Study in Iranian Mythology. [pajoheshi dar asatire iran]. Agah Publications. (In Persian). Bryson, Norman (1981). Gaze in the Expanded Field of Vision. In Discourses on Vision. [negahe khireh dar meidan gostaresh yafteye binaee]. Translated by Mehdi Habibzadeh et al. Ban Publishing House. (In Persian). Dadgi, Farnbagh (2006). Bandahesh. Translated by Mehrdad Bahar.Toos Publishing. (In Persian). Drouville, Gaspard (1969). Drouville's Travelogue. [safarnameh dorovil]. Translated by Javad Mohebi. Iran Books Publishing. (In Persian). Du Kotzebue, Maurice (1986). Travel to Iran during the reign of Fath Ali Shah Qajar. [mosaferat be iran dar doran fatahali shahe ghajar]. Translated by Mahmoud Hedayat. Javidan Publications. (In Persian). Eastop, Anthony (2019). The Unconscious. [nakhodagah]. Translated by Shiva Roigarian. Markaz Publishing. (In Persian). Foster, Hal (editor) (1401). Discourses on Vision. [goftarhayee dar babe binaee]. Translated by Mehdi Habibzadeh and others. Ban Publishing House. (In Persian). Foucault, Michel (2010). Archaeologist of Knowledge. [dirineh shensi danesh]. Translated by Abdul Qadir Savari. Gam No Publishing. (In Persian). Foucault, Michel (2012). The Will to Know. [eradeh be danestan]. Translated by Niko Sarkhosh and Afshin Jahandideh. Ney Publishing. (In Persian). Homer, Sean (2015). Lacan. [lacan]. Translated by Mohammad Ali Jafari and Seyyed Mohammad Ibrahim Tahai. Qognoos Publishing. (In Persian). Kahvand, Maryam (2019). Visual Culture and Image Analysis Methodology. [farhange didari va ravesh shenasi tahlile tasvir]. Art and One Thought University Publications. (In Persian). Lacan, Jacques (2014). Television. [televizion]. Translated by the Association of French-Speaking Persian Psychologists. New Event Publishing. (In Persian). Lacan, Jacques (2015). The mirror stage as what shapes my functioning as it is revealed in psychoanalytic experience. [marhale ayeneyee be onvan anche karkardeh man ra angoneh ke dar tajrobeye ravankavaneh ashekar mishavad shekl mibakhshad]. In From Modernism to Postmodernism. By Lawrence Kahun. Edited by Abdolkarim Rashidian. Ney Publishing. (In Persian). Lacan, Jacques (2019). Selected Writings of Lacan (Volume One). [gozideh maktobate lacan]. Translated by Amir Sadra Derakhshani. Daman Publications. (In Persian). Lisan-ol-Molk-Sephehr, Mohammad Taqi (1998). Naskh-ul-Tawarikh: Qajar History (Volume 1). [nasekhol tavarikh: tarikhe ghajar]. Edited by Jamshid Kianfar. Asatir Publications. (In Persian). Mills, Sarah (2009). Discourse. [gofteman]. Translated by Fattah Mohammadi. Second edition. Third Millennium Publishing. (In Persian). Mohseni Nagani, Sirous (1402). Analysis of Gender Discourse in Qajar Era Painting (Case Study: Paintings of the Period of Fath Ali Shah Qajar (1212-1250 AH). [tahlile gofteman jensiat dar naghashi asre ghajar (motalea moredi: naghashihaye doreye fathali shahe ghajar)]. Scientific and Specialized Journal of Humanities and Islamic Sciences in the Third Millennium, 7(3), 551-542. www.hijournal.ir/fa/downloadpaper.php?pid=284&rid=33&p=A (In Persian). Mullally, Karamat (2016). Fundamentals of Freud and Lacan's Psychoanalysis. [mabani ravankavi froid va lacan]. Ney Publishing. (In Persian). Najmabadi, Afsaneh (2017). Women with mustache and Beardless Men: Gender Concerns in Modern Iran (Volume 1). [zananeh sebilo va mardaneh bi rish: negaranihaye jensiati dar irane modern]. Translated by Atena Kamel and Iman Vaghefi. Tisa Publications. (In Persian). Nazarli, Mais (2011). The Dual World of Iranian Miniature: A Practical Interpretation of Safavid Period Painting. [jahaneh doganeye negargari irani: tafsire karbordi naghashi dore safavi]. Translated by Abbas Ali Ezzati. Art Academy Publications. (In Persian). Nizami, Elias ibn Yusuf (2017). Generalities of the khamsa of Nizami. [koliyate khamseh nezami]. Edited by Kazem Abedini Mutlaq. Habib Publications. (In Persian). Pakbaz, Ruyin (1402). Visual Art in Iran. [honare tasviri dar iran]. Finjan Publishing. (In Persian). Panahi Semnani, Mohammad Ahmad (1997). Fath Ali Shah Qajar: Fall in the Throes of Colonialism. [fathali shah ghajar: soghot dar kame esteamar]. Second edition. Monoume Publications. (In Persian). Pollock, Jacob Edward (1982). Pollock's Travelogue: Iran and the Iranians. [safarname polak: iran va Iranian]. Translated by Kikavus Jahandari. Kharazmi Publications. (In Persian). Rahnavard, Zahra (2013). History of Iranian Art in the Islamic Period: Painting. [tarikhe honare iran dar dore eslami: naghashi]. Samt Publications. (In Persian). Rezai Baghbidi, Hassan (1998). A Manichaean Hymn in the Parthian Language. [sorodi manavi dar zabane party]. Journal of the Mystical and Mythological Academy, Year 4 (14), 50-61. https://ensani.ir/fa/article/209278 (In Persian). Taheri, Alireza; Moazollahi, Batoul (2015). The influence of the harem on the iconographic style of Fathali Shahi. [tasire haramsarah bar shiveye peikarnegari fathali shah]. Journal of Women in Culture and Art, 7 (2), 187-205. https://doi.org/10.22059/jwica.2015.57575 (In Persian). Tahmasebi Zadeh, Sareh; Zarei, Mohammad Ibrahim (2018). Iconography of the Image of Women in the Qajar Period with Emphasis on Travelogues, Paintings, and Photographs Remaining from This Period. [shamayel shenasi tasvire zan dar doreye ghajar ba takide bar safarnameha, negargariha va akshaye beja mandeh az in doreh]. Journal of Women in Culture and Art, 10 (44), 577-594. https://doi.org/10.22059/jwica.2019.257328.1064 (In Persian). Tanake, Joseph (1401). Genealogy of Modernity: Michel Foucault's Philosophy of Art. [tabarshenasi moderniteh: falsafeye honare mishel foko]. Translated by Majid Parvanehpour. Gilgamesh Publishing. (In Persian). Vakili, Shervin (2009). Narges and Narseh. [narges va nerseh]. Journal of Culture and Literature, Year 5 (8), 12-36. https://sanad.iau.ir/fa/Article/1115006?FullText=FullText (In Persian). Walker, John A.; Chaplin, Sarah (1402). Visual Culture: Foundations and Concepts. [farhangeh didari: mabani va mafahim]. Translated by Saeed Khamos. Published in Aban. (In Persian). Zarrinkoob, Abdolhossein (2015). Rozagaran: History of Iran from the Beginning to the fall of the Pahlavi Dynasty. [rozegaran: tarikhe iran az aghaz ta soghote Pahlavi]. Sokhan Publishing. (In Persian). ZeinolSalehin, Hassan; Bolkhari-Qahhi, Hassan; Ajand, Yaqub (1402). Gene-analysis of a Mytho-Historical Scene: Zulaykha's Party Fantasy. [tabarkavi yek sahneye ostore e va tarikhi: fantezi mehmani zuleikha]. Journal of Fine Arts: Visual Arts, 28(4), 65-76. https://doi.org/10.22059/jfava.2023.363768.667169. (In Persian). Diba, L., & Ekhtiar, M (1998) (eds). Roial Persian Paiting: The Qajar Epoch 1785-1925. Brooklyn Museum of Art in association with I.B. Tauris Publishers. Foucault, M. (1978). The history of sexuality: An Introduction (Volume I). Translated from the French by Robert Hurley. Pantheon book. Foucault, M. (1980). Power and knowledge: selected interviews and other writings. Translated by Colin Gordon and others. Pantheon Books. Lacan, J. (1962-63). The Seminar of Jacques Lacan. Book X, Anxiety. Translated by Cormac Gallagher. From unedited French typescripts. Lacan, J. (1977). The Four Fundamental Concepts of Psychoanalysis. Edited by Jacques Alian Miller. Translated by Alan Sheridan. W. W. Norton & Company. Najmabadi, A. (2005). Women with Mustaches and Men without Beards: Gender and Sexual Anxieties of Iranian Modernity. University of California Press. | ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 123 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 123 |
||
سامانه مدیریت نشریات علمی. قدرت گرفته از سیناوب