پیوندهای مفید
اخبار و اعلانات
آمار
| تعداد نشریات | 162 |
| تعداد شماره‌ها | 6,693 |
| تعداد مقالات | 72,239 |
| تعداد مشاهده مقاله | 129,220,338 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 102,049,085 |
کاوشی نو در عدم سقوط اجرای قصاص با عارض شدن جنون | ||
| فقه و مبانی حقوق اسلامی | ||
| دوره 57، شماره 2، اسفند 1403، صفحه 419-439 اصل مقاله (627.02 K) | ||
| نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22059/jjfil.2025.382253.669726 | ||
| نویسنده | ||
| سید مجتبی حسین نژاد* | ||
| دانشیار، گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی، دانشکدۀ الهیات و معارف اسلامی، دانشگاه مازندران، بابلسر، ایران. | ||
| چکیده | ||
| مطابق با عقیده مشهور فقها، اگر کسی در حال سلامت عقلی مرتکب جرم مستوجب قصاص شود، منتها قبل از اجرای قصاص مجنون شود، قصاص از او به صورت مطلق و در تحت هیچ شرائطی ساقط نمی‌شود، بلکه در همان حالت جنون بر وی اجرا می‌شود. مستفاد از سخنان قانون‌گذار تبصره 1 ماده 150 قانون مجازات اسلامی، تعقیب و رسیدگی نسبت به جرائم مستوجب قصاص به واسطه عروض جنون ساقط نمی‌شود، ولی قانون‌گذار نسبت به اجرای قصاص در حالت جنون سکوت را اختیار کرده‌است. نگارنده با روش توصیفی و تحلیلی پس از بررسی تفصیلی مستندات موافقین و مخالفین قاعده و پاسخ به اشکالات مقدر، اگرچه صحت سند روایت برید بن معاویه و دلالت آن بر نظریه مشهور را پذیرفته‌است، ولی در عین حال با مدنظر قرار دادن قاعده رعایت احتیاط در دماء مسلمین و قاعده درء و نیز مقتضای دادرسی عادلانه و منصفانه مورد پذیرش بنای عقلا، معتقد است که نمی‌توان به صورت مطلق به مضمون روایت برید بن معاویه عمل نمود و نظریه مشهور را پذیرفت، بلکه از باب حکومت باید به صورت فی‌الجمله و در بعضی از موارد موافق با آن بود. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| اجرای مجازات؛ قصاص؛ جنون؛ سلامت عقلی؛ احتیاط در دماء؛ درء | ||
| عنوان مقاله [English] | ||
| A New Exploration of the Non-Abatement of Qiṣāṣ Execution Due to the Onset of Insanity | ||
| نویسندگان [English] | ||
| Seyed Mojtaba Hossein Nejad | ||
| Associate Professor, Department of Jurisprudence and Islamic Law, Faculty of Theology and Islamic Studies, University of Mazandaran, Babolsar, Iran | ||
| چکیده [English] | ||
| According to the prevailing opinion of jurists, if a person commits a crime punishable by qiṣāṣ, while mentally sound, but becomes insane before the execution of qiṣāṣ, the punishment is not abated under any circumstances and will still be carried out even in the state of insanity. Based on the legislator's statement in Note 1 of Article 150 of the Islamic Penal Code, prosecution and adjudication of crimes punishable by qiṣāṣ are not nullified due to the onset of insanity. However, the legislator remains silent regarding the execution of qisas in the case of insanity. Using a descriptive and analytical approach, and after a detailed examination of the arguments of both proponents and opponents of this rule, along with addressing potential objections, the author—while accepting the authenticity of the narration of Burayd ibn Mu‘āwiyah and its implication for the prevailing view—argues that, considering the principle of precaution in matters of life (iḥtiyāt fi'l-dimā’) , the principle of dar‘ (averting punishment in cases of doubt) , and the requirements of fair and just legal proceedings as recognized by rational individuals, it is not possible to fully adhere to the content of Burayd ibn Mu‘āwiyah's narration or to unconditionally accept the prevailing opinion. Instead, partial acceptance should be followed in certain cases, based on the principle of ḥukūmat (overriding rule). | ||
| کلیدواژه‌ها [English] | ||
| qiṣāṣ, insanity, mental soundness, precaution in matters of life, dar‘ | ||
| مراجع | ||
|
قرآن کریم.
آخوند خراسانى، ملا محمد کاظم (1409ق). کفایة الأصول، قم: مؤسسه آل البیت (ع).
ابن ادریس حلی، محمد بن منصور (1410ق). السرائر، ج3، قم، دفتر انتشارات اسلامى.
ابن منظور، محمد بن مکرم (1414ق). لسان العرب، ج13، بیروت:دار صادر.
ابن عباد، صاحب، ابن عباد، اسماعیل (1414ق). المحیط فی اللغه، ج1 و 5، بیروت: عالم الکتاب.
انصاری، مرتضى (1428ق)، فرائد الأصول، قم، مجمع الفکر الاسلامی.
بحرالعلوم، سید محمد مهدی بن سید مرتضی (1363ش). الفوائد الرجالیه، ج1، تهران: مکتبة الصادق (ع).
بستانی، فواد افرام (1375ش). فرهنگ ابجدی، تهران: اسلامی.
بروجردی، حسین (1415ق). نهایة الأصول، تهران: نشر فکر.
تبریزى، جواد بن على (1426ق). تنقیح مبانی الأحکام (کتاب القصاص)، چاپ دوم، قم:دار الصدیقة الشهیده.
جناتی، ابراهیم (1370ش). منابع اجتهاد از دیدگاه مذاهب اسلامى، تهران: انتشارات کیهان.
جودکی، بهزاد، عباسی، محمود (1393ش). اجرای احکام کیفری نسبت به مجنون در حقوق کیفری ایران، مجله حقوق پزشکی، ش29.
حائری مازندرانی، محمد بن اسماعیل (1416ق). منتهى المقال فی أحوال الرجال، ج1و2، قم: مؤسسه آل البیت (ع).
حّر عاملی، محمد بن حسن (1409ق). وسائل الشیعة، ج1و28 و29، قم، موسسه آل البیت (ع).
حسینی روحانی، سید صادق (1412ق). فقه الصادق (ع)، ج26، قم،دار الکتاب.
حسینی شیرازی، سید محمد (بی‌تا). الفقه، کتاب القصاص، بی‌جا: بی‌نا.
حلّى، حسن بن على بن داود (1383ق). رجال ابن داود، تهران، انتشارات دانشگاه تهران.
حلّی، حسن بن یوسف مطهّر (1410ق). ارشاد الاذهان، ج2، قم: دفتر انتشارات اسلامی.
ــــــــــ (1420ق). تحریرالاحکام، ج2، قم: موسسه امام صادق (ع).
ــــــــــ (1381ق). الخلاصه، نجف: المطبعة الحیدریة.
حلّی، محمد بن منصور بن احمد بن ادریس (1406ق). السرائر، ج3، قم: دفتر انتشارات اسلامی.
حلّی، نجم‌الدین جعفر بن حسن (1408ق). شرائع الاسلام، ج4، قم: موسسه اسماعیلیان.
حمیرى، عبد الله بن جعفر (1413ق). قرب الإسناد، قم: مؤسسه آل البیت (ع).
خوانسارى، سید احمد بن یوسف (1405). جامع المدارک فی شرح مختصر النافع، ج7، قم: مؤسسه اسماعیلیان.
رفیعی مقصود، نرگس (1401ق). نگاهی نو از حقوق کیفری ایران پیرامون مسئولیت و مجازات مجنون، مطالعات علوم انسانی اسلامی مقاله پژوهشی، شماره29.
سبحانی، جعفر (بی‌تا). المحصول فی علم الاصول، بی‌جا، بی‌نا.
سرخسی، محمد (1414ق). اصول سرخسی، بیروت: دارالکتب العلمیه.
طباطبایی، سید علی بن محمد (1418ق). ریاض المسائل، ج16، قم: موسسه آل البیت (ع).
طوسی، ابوجعفر محمد بن حسن (1407ق). تهذیب الاحکام، ج10، چاپ چهارم، تهران: دارالکتب الاسلامیه.
ــــــــــ (1427ق). رجال الطوسی، قم، دفتر انتشارات اسلامى.
ــــــــــ (بی‌تا). الفهرست، نجف: المکتبة الرضویة.
ــــــــــ (1400ق). النهایة، چاپ دوم، بیروت:دار الکتاب العربی.
عاملى، زین الدین بن على (1412ق). الروضة البهیة، ج10، قم: دفتر تبلیغات اسلامى.
ــــــــــ (1413ق). مسالک الافهام، ج15، قم: موسسة المعارف الاسلامیه.
عبدالواحد، کرم (1407ق). معجم المصطلحات القانونیه، بیروت: مکتبة النهضة العربیة.
عراقى، ضیاءالدین (1363ش). تحریر الأصول، قم: مهر.
فاضل لنکرانی، محمد (1421ق). تفصیل الشریعة فی شرح تحریرالوسیله، القصاص، قم: مرکز فقهی ائمه اطهار (ع).
فاضل هندى، محمد بن حسن (1416ق)، کشف اللثام، قم، دفتر انتشارات اسلامى.
فراهیدی، خلیل بن احمد (1409ق). العین، ج5، قم: مؤسسة‌دار الهجرة.
فیروزآبادی، مرتضی (1400ق). عنایة الاصول، ج2 و 5، قم، انتشارات فیروز آبادی.
قرشی، سیدعلی اکبر (1412ق). قاموس قرآن، ج2، تهران:دار الکتب اسلامیة.
قمى، محمّد بن على بن بابویه (1413ق). کتاب من لایحضره الفقیه، ج4، چاپ دوم، قم: دفتر انتشارات اسلامی.
ــــــــــ (بی‌تا). الخصال، قم: بی‌نا.
کشّى، ابو عمرو محمد بن عمر بن عبد العزیز (بی‌تا). رجال الکشی، مشهد: مؤسسه نشر دانشگاه مشهد.
کلینی، ابوجعفر محمد بن یعقوب (1407ق). الکافی، ج7، بی‌جا:دار الکتب الاسلامیه.
محقق ثانی، علی بن حسین (1414ق). جامع المقاصد فی شرح القواعد، ج13، قم: موسسه آل البیت (ع).
مجلسى، محمد تقى (1406). روضة المتقین، ج14، قم: مؤسسه فرهنگى اسلامى کوشانبور.
مدنی کاشانى، حاج آقا رضا (1410ق). کتاب القصاص، چاپ دوم، قم: دفتر انتشارات اسلامی.
مرعشی، سید شهاب الدین (بی‌تا). احکام السرقة علی ضوءالقرآن والسنّة، قم، کتابخانه آیت الله مرعشی.
ــــــــــ (1415ق). القصاص على ضوء القرآن و السنة، ج1، قم: کتابخانه آیة الله مرعشى.
مظفر، محمد رضا (1430ق). أصول الفقه، قم: موسسه النشر الاسلامی.
مقدس اردبیلی، احمد بن محمد (1403ق). مجمع الفائده و البرهان، قم، دفتر انتشارات اسلامی.
مکارم شیرازی، ناصر (1428ق). انوار الأصول، ج3، قم، مدرسة الإمام علی بن أبی طالب (ع).
موسوی خویى، سید ابو القاسم (1422ق). مبانی تکملة المنهاج، ج42، چاپ اول، قم، مؤسسة إحیاء آثار الإمام الخوئی ره.
ــــــــــ (بی‌تا). مصباح الاصول، ج3، قم، کتابفروشی داوری.
ــــــــــ (بی‌تا). معجم رجال الحدیث، ج3و5 و 7، بی‌جا: بی‌نا.
نراقی، احمد بن محمد بن مهدی (1417ق). عوائد الایام، قم: دفتر تبلیغات اسلامی.
ناصرخاکی، حسین و جمعی از نویسندگان (1398ش). تاثیر جنون پس از ارتکاب قتل در قصاص، مجله فقه مقارن، ش 13.
نجاشی، أبی العبّاس أحمد بن علی (1407ق). رجال النجاشی، قم: دفتر انتشارات اسلامى.
نجفی، محمد حسن بن باقر (1404ق). جواهرالکلام، ج41 و42، بیروت: داراحیاء التراث العربی.
نوری، میرزا حسین (1417ق). خاتمة المستدرک، ج4، قم: موسسه آل البیت (ع). | ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 72 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 85 |
||
سامانه مدیریت نشریات علمی. قدرت گرفته از سیناوب