پیوندهای مفید
اخبار و اعلانات
آمار
| تعداد نشریات | 163 |
| تعداد شماره‌ها | 6,824 |
| تعداد مقالات | 73,566 |
| تعداد مشاهده مقاله | 134,737,490 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 105,235,277 |
جنسیت و جهان‌های اجتماعی معاصر | ||
| فصلنامه علمی نظریه‌های اجتماعی متفکران مسلمان | ||
| دوره 15، شماره 2، تیر 1404، صفحه 1-21 اصل مقاله (965.13 K) | ||
| نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22059/jstmt.2025.390502.1775 | ||
| نویسندگان | ||
| حمید پارسانیا1؛ ابوالفضل اقبالی* 2 | ||
| 1استاد گروه جامعه‌شناسی، دانشکده علوم اجتماعی، دانشگاه تهران، تهران، ایران. | ||
| 2استادیار گروه مطالعات زنان و خانواده، دانشکده علوم اجتماعی و اقتصادی، دانشگاه الزهرا، تهران، ایران. | ||
| چکیده | ||
| مباحث مربوط به زن، جنسیت و امتدادهای اجتماعی آن چالش تاریخی جهان اسلام بوده و هست و رویکردهای مختلف فکری و اجتماعی که هریک مبتنی بر نظام‌های معنایی خاصی هستند، مواضعی را نسبت به این پرسش اتخاذ کرده‌اند. در یک واکاوی کلان‌نگر می‌توان ردپایی از دو نظام معنایی عمدۀ اسلام و تجدد در پس‌زمینۀ این رویکردها مشاهده کرد. پژوهش حاضر درصدد مطالعۀ این رویکردها و تحلیل نظام‌های معنایی آن‌ها و صورت‌بندی رویکردهای معطوف به جنسیت در چارچوب جهان‌های اجتماعی است. این پژوهش در زمرۀ تحقیقات کاربردی است و به‌لحاظ روشی در حیطۀ تحقیقات کیفی دسته‌بندی می‌شود. چارچوب مفهومی مطالعۀ حاضر، نظریۀ جهان‌های اجتماعی و روش به‌کاررفته برای شناخت نحوۀ تکوین این گفتمان‌ها در ساحت نظری و اجتماعی جامعۀ ایران، روش‌شناسی بنیادین است. براساس یافته‌های این پژوهش، ذات‌انگاری جنسیتی، امتداد اجتماعی جنسیت، نظام‌سازی اجتماعی مبتنی بر زوجیت و جنسیت به‌مثابۀ ظرفیت وجودی، از مهم‌ترین مؤلفه‌های نظریۀ اسلامی جنسیت است و فقه جواهری و حکمت متعالیه زمینۀ وجود معرفتی آن و تحولات اجتماعی و سیاسی عصر مشروطه و نیز انقلاب اسلامی ایران به‌عنوان زمینه‌های وجودی غیرمعرفتی این جهان اجتماعی در ایران هستند. همچنین برساخت‌گرایی جنسیتی، فراجنسیت‌گرایی، جنسیت به‌مثابۀ امر سیال، جنسیت به‌عنوان ابزار سلطه و نفی امتدادهای اجتماعی جنسیت از مؤلفه‌های محوری نظریۀ فمینیستی جنسیت است. تفکرات فمینیستی در غرب و جریان فکری نواعتزال و روشنفکری در جوامع اسلامی به‌عنوان برخی از زمینه‌های وجودی معرفتی و تفاوت‌های حقوقی زن و مرد در قوانین ایران و تحولات سیاسی دهۀ هفتاد در کشور، زمینه‌های وجود غیرمعرفتی این جهان اجتماعی در ایران بودند. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| اسلام؛ تجدد؛ جنسیت؛ جهان‌های اجتماعی؛ روش‌شناسی بنیادین | ||
| عنوان مقاله [English] | ||
| Gender and Contemporary Social Worlds | ||
| نویسندگان [English] | ||
| Hamid Parsania1؛ Abolfazl Eghbali2 | ||
| 1Professor, Department of sociology, Faculty of Social Sciences, University of Tehran, Tehran, Iran. | ||
| 2Assistant Professor, Department of Women and Family Studies, Faculty of Social Sciences and Economy, Alzahra University, Tehran, Iran. | ||
| چکیده [English] | ||
| Discussions surrounding women, gender, and their social manifestations have historically posed significant challenges for the Islamic world. Various intellectual and social approaches - each grounded in distinct semantic systems - have addressed these issues from different perspectives. A macroscopic analysis reveals that two dominant semantic paradigms, Islam and modernity, underlie these approaches. The present study aims to examine these perspectives, analyze their underlying semantic systems, and conceptualize gender-based approaches within the framework of social worlds. This is an applied study, methodologically situated in the domain of qualitative research. The conceptual framework is based on the theory of social worlds, and the fundamental methodology is employed to explore the development of these discourses in the theoretical and socio-political spheres of Iranian society. According to the findings, key components of the Islamic theory of gender include gender essentialism, the social extension of gender, social systematization based on couplehood, and gender as an existential capacity. The epistemological foundations of this social world are rooted in Javaheri jurisprudence and transcendental wisdom, while its non-epistemological (cognitive) contexts include the social and political developments of the Constitutional Era and the Islamic Revolution of Iran. In contrast, the feminist theory of gender is characterized by concepts such as gender constructionism, transsexuality, gender fluidity, gender as a mechanism of domination, and the rejection of gender’s social extensions. Its epistemological contexts include Western feminist thought and the neo-religious and intellectual movements within Islamic societies, while its non-epistemological contexts in Iran are shaped by the legal inequalities between men and women and the political transformations of the 1970s. | ||
| کلیدواژه‌ها [English] | ||
| Fundamental Methodology, Gender, Islam, Modernity, Social Worlds | ||
|
سایر فایل های مرتبط با مقاله
|
||
| مراجع | ||
|
قرآن کریم
آیت‌اللهی، زهرا (1386). زن، دین و سیاست. تهران: شورای فرهنگی و اجتماعی زنان.
ابوزید، نصرحامد (2008). مفهوم النص. بیروت: المرکز الثقافی العربی الدار البیضاء.
بستان، حسین (1385). اسلام و تفاوت‌های جنسیتی. قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
بستان، حسین (1388). اسلام و جامعه‌شناسی خانواده. قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
بستان، حسین (1391). کوششی در جهت ارائۀ چارچوبی اسلامی برای جامعه‌شناسی جنسیت. فصلنامۀ اسلام و علوم اجتماعی، 4(8)، 54-72.
اقبالی، ابوالفضل و پارسانیا، حمید (1397). روش‌شناسی بنیادین نظریۀ فمینیستی در ایران. فصلنامۀ روش‌شناسی علوم انسانی، 26(104)، 17-28. https://doi.org/10.30471/mssh.2020.5038.1823
پارسانیا، حمید (1384). رویکرد انتقادی فلسفۀ اسلامی به رابطۀ عقل و جنسیت. حورا، 14-15، 18-25.
پارسانیا، حمید (1391). جهان‌های اجتماعی. قم: کتاب فردا.
پارسانیا، حمید (1392). نظریه و فرهنگ: روش‌شناسی بنیادین تکوین نظریه‌های علمی. راهبرد فرهنگ، 6(23)، 7-28.
پارسانیا، حمید و سلطانی، مهدی (1390). بازخوانی جهان‌های اجتماعی جامعه‌شناسی پدیدۀ شناختی براساس حکمت متعالیه. فصلنامۀ معرفت فرهنگی-اجتماعی، 9، 107-128.
تانگ، رزماری (1387). نقد و نظر: درآمدی جامع بر نظریه‌های فمینیستی. ترجمۀ منیژه نجم عراقی. تهران: نشرنی.
جابری، محمد عابد (2013). مدخل الی القرآن الکریم فی التعریف بالقرآن. چاپ چهارم. بیروت: مرکز دراسات الوحده العربیه.
جابری، محمد عابد (1991). التراث و الحداثه. چاپ اول. بیروت: مرکز دراسات الوحدة العربیة.
جوادی آملی، عبدالله (1379). تفسیر موضوعی قرآن کریم، ج 12 (فطرت در قرآن). تنظیم و ویرایش: محمدرضا مصطفی‌پور. قم: اسراء.
جوادی آملی، عبدالله (1386). زن در آینۀ جلال و جمال. قم: انتشارات اسراء.
جیمز، سوزان (1382). فمینیسم. ترجمۀ عباس یزدانی، در مجموعه مقالات فمینیسم و دانش‌های فمینیستی. قم: مرکز تحقیقات زن و خانواده.
چالمرز، آلن (1387). چیستی علم. ترجمۀ سعید زیباکلام. تهران: سمت.
چراغی‌کوتیانی، اسماعیل (1388). خانواده، اسلام و فمینیسم. قم: مؤسسۀ آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره).
حرعاملی، محمد بن حسن (1416 ق). وسایل الشیعه الی تفاصیل مسائل الشریعه. قم: مؤسسة آل‌البیت لاحیاء التراث.
خمینی، سید روح‌الله (1389). صحیفۀ نور. تهران: دفتر تنظیم و نشر آثار حضرت امام (ره).
رئوف، هبه (1377). مشارکت سیاسی زن. ترجمۀ محسن آرمین. تهران: قطره.
رید، ایولین (1379). آیا سرنوشت زن را ساختمان بدنی او تعیین می‌کند. ترجمۀ رها دانش. تهران: دانش.
ریتزر، جورج (1374). نظریۀ جامعه‌شناسی در دوران معاصر. ترجمۀ محسن ثلاثی. تهران: علمی.
زیبایی‌نژاد، محمدرضا (1391). هویت و نقش‌های جنسیتی. قم: پژوهشکدۀ زن و خانواده.
سالاری‌فر، محمدرضا (1387). خانواده در نگرش اسلام و روان‌شناسی. قم: بوستان کتاب.
صادقی‌فسایی، سهیلا و عرفان‌منش، ایمان (1391). وضع‌شناسی و تحلیل گفتمان نظریه‌پردازی‌های اجتماعی از الگوی خانوادۀ مطلوب در ایران. فصلنامۀ مطالعات راهبردی زنان، 15(58)، 7-48.
صادقی فسایی، سهیلا و اقبالی، ابوالفضل (1399). خوانش گفتمانی از مناقشات امر جنسی در ایران. فصلنامۀ زن در فرهنگ و هنر، 12(1)، 51-70. https://doi.org/10.22059/jwica.2020.290703.1354
صدرالمتألهین شیرازی، محمد بن ابراهیم (1383). الحکمه المتعالیه فی االسفار العقلیه. جلد 8. تهران: شرکت دارالمعارف الاسلامیه.
صدوق، محمد بن علی (1413 ق). من لایحضره الفقیه. قم: جامعۀ مدرسین حوزۀ علمیۀ قم.
طباطبایی، محمدحسین. (1370). المیزان فی التفسیر القرآن. تهران: بنیاد علمی علامه طباطبایی.
طبرسی، فضل بن حسن (1408 ق). مکارم الاخلاق. بیروت: دار الحوراء.
عرب‌صالحی، محمد (1400). جریان‌شناسی اعتزال نو. تهران: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشۀ اسلامی.
علاسوند، فریبا (1390). زن در اسلام. قم: پژوهشکدۀ زن و خانواده.
غروی، سعیده (1383). معرفی معتزلیان معاصر. فصلنامۀ حکمت سینوی، 24-25.
فالودی، سوزان (1372). اگر زنان با مردان برابرند، پس چرا. ترجمۀ زهره زاهدی، نشریۀ زنان، 12.
کلینی، محمدبن‌یعقوب (1429 ق). الکافی. قم: دارالحدیث للطباعه و النشر.
کوهن، توماس (1396). ساختار انقلابات علمی. ترجمۀ سعید زیباکلام. تهران: سمت.
مشیرزاده، حمیرا (1382). از جنبش تا نظریۀ اجتماعی. تهران: شیرازه.
مجلسی، محمدباقر (1404 ق). بحارالانوار. بیروت: مؤسسة الوفاء.
مصباح یزدی، محمدتقی (132). انسان‌شناسی در قرآن. قم: مؤسسۀ آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره).
مطهری، مرتضی (1385). مقدمه‌ای بر جهان‌بینی اسلامی. تهران: صدرا.
مطهری، مرتضی (1382). نظام حقوق زن در اسلام. تهران: صدرا.
میرخانی، عزت السادات (1380). رویکردی نوین در روابط خانواده. تهران، سفیر صبح.
میشل، آندره (1372). جنبش اجتماعی زنان. ترجمۀ هما زنجانی‌زاده، مشهد: نیکا.
نوری طبرسی، حسین بن محمدتقی (1401 ق). مستدرک‌الوسائل و مستنبط‌المسایل. قم: مؤسسۀ آل‌البیت لاحیاء التراث.
هابرماس، یورگن (1393). جهانی‌شدن و آیندۀ دموکراسی. ترجمۀ کمال پولادی. تهران: مرکز.
هاشمیان، سید محمدحسین، پارسانیا، حمید، و سیدمحسنی، سیدمهدی (1398). دلالت‌های نظریۀ جهان‌های اجتماعی در بازسازی تحلیل گفتمان لاکلا و موفه (تمهید نظریۀ گفتمان بومی). فصلنامۀ مطالعات معرفتی در دانشگاه اسلامی، 23(4)، 687-706.
هام، مگی و گمبل، سارا (1382). فرهنگ نظریه‌های فمینیستی. ترجمۀ فیروزه مهاجر و نوشین احمدی خراسانی. تهران: توسعه.
Barrett, M., & Philips, A. (1992). Destabilizing theory: Contemporary feminist debates. London: Polity Press.
Barrett, M. (1989). Women’s oppression today. Halton Press.
Bernard, J. (1981). The good provider role: Its rise and fall. American Psychologist.
Ben, S. L. (1993). The lenses of gender: Transforming the debate on sexual inequality. New Haven: Yale University Press.
Connell, R. (2010). Transsexual women and feminist thought: Toward new understanding and new politics. Signs: Journal of Women in Culture and Society, 37(4), 863–887.
De Beauvoir, S. (1975). The second sex (H. M. Parsley, Trans.). New York: Vintage Books.
Delphy, C. (2003). Rethinking sex and gender. In Feminist theory reader: Local and global perspective (pp. xx-xx). New York: Routledge.
Friedan, B. (1963). The feminine mystique. New York: Dell.
Firestone, S. (1970). The dialectic of sex. In L. Nicholson (Ed.), The second wave. New York & London: Routledge.
Giddens, A. (2007). The transformation of intimacy: Sexuality, love and eroticism in modern societies. Stanford, CA: Stanford University Press.
Jackson, S. (1999). Heterosexuality in question. London: Sage.
Kersey-Matusiak, G. (2012). Delivering culturally competent nursing care. New York: Springer Publishing Company.
Mackinnon, C. (1991). Toward a feminist theory of the state. Cambridge, MA: Harvard University Press.
Millett, K. (1970). Sexual politics. Garden City, NY: Doubleday.
Myers, A. (2018). Trans terminology seems like it’s changing all the time. Slate Magazine.
Oakley, A. (1976). Woman’s work: The housewife, past and present. New York: Vintage Books.
Richardson, D. (1996). Theorizing heterosexuality: Telling it straight. Buckingham, UK: Open University Press.
Rowbotham, S. (1973). Woman’s consciousness, man’s world. New Orleans: Pelican.
Sinclair, K. (2013). About whoever: The social imprint on identity and orientation. [Paperback].
Steinem, G. (1970). Women’s right. Presented at Women’s Rights Workshop, New York.
Vincent, B. (2020). Non-binary genders: Navigating communities, identities, and healthcare. Bristol, UK: Policy Press. | ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 108 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 82 |
||
سامانه مدیریت نشریات علمی. قدرت گرفته از سیناوب