پیوندهای مفید
اخبار و اعلانات
آمار
| تعداد نشریات | 163 |
| تعداد شماره‌ها | 6,770 |
| تعداد مقالات | 72,943 |
| تعداد مشاهده مقاله | 132,296,170 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 103,773,636 |
جیوتیشه‌شاستره: واکاوی خاستگاه‌ها و سیر تحول اخترشناسی، تفأل و طالع‌بینی ودایی | ||
| تاریخ علم | ||
| مقالات آماده انتشار، اصلاح شده برای چاپ، انتشار آنلاین از تاریخ 22 تیر 1404 | ||
| نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22059/jihs.2025.393164.371824 | ||
| نویسندگان | ||
| حسن نصیری* 1؛ مجتبی زروانی2 | ||
| 1گروه ادیان و عرفان، دانشکده الهیات، دانشگاه تهران. | ||
| 2گروه ادیان و عرفان تطبیقی، دانشکده الهیات و معارف اسلامی، دانشگاه تهران، ایران. | ||
| چکیده | ||
| جیوتیشَه‌شاستره، به عنوان یکی از علوم مکمل وداها (ودانگه)، سهم مهمی در تکوین سنت‌های دینی و علمی هند داشته است. این پژوهش با روش تاریخی-تحلیلی، و با استناد به متون کلیدی همچون ودانگه‌جیوتیشه و سوریا سیدّهانته، و از طریق مقایسۀ با سنت‌های بین‌النهرینی-یونانی، سرچشمه‌های جیوتیشه را در هر سه حوزۀ نجوم ریاضی، تفأل آیینی و طالع‌بینی بررسی می‌نماید و به این پرسش پاسخ می‌دهد که چرا بر خلاف بابل و یونان، طالع‌بینی نظام‌مند در هند با تأخیر پدید آمد و با وجود این وقفه، چگونه به جایگاهی محوری در نظام آموزشی و فرهنگی هند دست یافت؟ یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد که در دورۀ هندوئیزم ودایی، جیوتیشه صرفاً به شناسایی 27 نکشتره (منازل ستاره‌ای) و تعیین موقعیت ماه برای تفأل‌های آیینی محدود بود، حال آنکه سیارات در آن زمان ناشناخته باقی ماندند. محاسبات دقیق نجومی و طالع‌بینی تنها پس از آغاز دوران حماسی (قرون اول پیش و پس از میلاد) در جیوتیشه جذب می‌شود، یعنی زمانی که عرصۀ تاریخ و سرنوشت فردی برای نخستین بار نزد انسان هندی اهمیت می‌یابد. از این دوره، علم اخترشناسی به عنوان ابزاری برای پیش‌بینی رویدادهای فردی و جمعی، طب نجومی و تصمیم‌گیری‌های حکومتی به کار برده می‌شود. نکتۀ کلیدی آن است که این دانش، اگرچه ساختار نجومی و طالع‌بینانۀ خود را تا حد زیادی مدیون سنت‌های یونانی-بین‌النهرینی است، اما با زدودن نگرش خطی به زمان و تقدیرگرایی جزمی، محتوای آن را در چارچوب اندیشه‌های کرمه و تناسخ از نو تفسیر می‌نماید و هویتی منحصربه‌فرد پیدا می‌کند. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| ودانگه‌جیوتیشه؛ تفأل؛ طالع‌بینی؛ نکشتره؛ نَوَگْرَهَه؛ سوریا سیدّهانته | ||
| عنوان مقاله [English] | ||
| Jyotiṣaśāstra: An Analysis of the Origins and Evolution of Vedic Astronomy, Omenology, and Astrology | ||
| نویسندگان [English] | ||
| Hasan Nasiri1؛ Mojtaba Zarvani2 | ||
| 1Religions and Mysticism,, Departement of Theology and Islamic Studies, University of Tehran. | ||
| 2Department of Comparative Religions and Mysticism, Faculty of Theology and Islamic Studies, University of Tehran, Iran. | ||
| چکیده [English] | ||
| Jyotiḥśāstra, as one of the Vedāṅgas (auxiliary disciplines of the Vedas), has played a significant role in shaping India's religious and scientific traditions. Employing a historical-analytical method and drawing upon key texts such as Vedāṅga Jyotiṣa and Sūrya Siddhānta, this study examines the origins of Jyotiḥśāstra in its three main domains—mathematical astronomy, ritual omenology, and astrology—through a comparative analysis with Mesopotamian and Greek traditions. It addresses the question of why, unlike in Babylon and Greece, systematic astrology emerged late in India, and how, despite this delay, it attained a central position in India’s educational and cultural systems. The findings reveal that during the Vedic Hindu period, Jyotiḥśāstra was limited to identifying the 27 Nakṣatras (lunar mansions) and determining the Moon’s position for ritual omens, while the planets remained unknown at that time. Precise astronomical calculations and astrology were only incorporated into Jyotiḥśāstra after the beginning of the Puranic-Epic period (around the first centuries BCE and CE), a time when the concept of history and individual destiny first gained significance in Indian thought. From this period onward, astronomy was employed as a tool for predicting individual and collective events, medical astrology (astrological medicine), and governmental decision-making. A key observation is that although this knowledge owes much of its astronomical and astrological framework to Greco-Mesopotamian traditions, it underwent a unique reinterpretation within the Indian intellectual framework by shedding linear conceptions of time and rigid determinism. Instead, it assimilated these elements into the doctrines of karma and reincarnation, thus acquiring a distinct identity. | ||
| کلیدواژه‌ها [English] | ||
| Vedāṅga Jyotiṣa, omens, astrology, nakṣatra, navagraha Sūrya Siddhānta | ||
| مراجع | ||
|
| ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 3 |
||
سامانه مدیریت نشریات علمی. قدرت گرفته از سیناوب