پیوندهای مفید
اخبار و اعلانات
آمار
| تعداد نشریات | 158 |
| تعداد شماره‌ها | 6,230 |
| تعداد مقالات | 67,766 |
| تعداد مشاهده مقاله | 115,213,135 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 89,960,837 |
تبیین مخاطرات ناشی از سیاست‌های ناکارامد خودکفایی بر منابع آبی در ایران | ||
| مدیریت مخاطرات محیطی | ||
| مقاله 3، دوره 1، شماره 2، دی 1393، صفحه 149-167 اصل مقاله (704.95 K) | ||
| نوع مقاله: پژوهشی کاربردی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22059/jhsci.2014.53114 | ||
| نویسندگان | ||
| محمد باقر قالیباف1؛ سید محمد حسینی* 2 | ||
| 1دانشیار جغرافیای سیاسی، دانشکدۀ جغرافیا، دانشگاه تهران | ||
| 2دکتری جغرافیای سیاسی، دانشکدۀ جغرافیا، دانشگاه تهران. | ||
| چکیده | ||
| سیاست خودکفایی در تولید محصولات کشاورزی به‌ویژه محصولات راهبردی، یکی از مهم‌ترین دغدغه‌های مسئولان نظام جمهوری اسلامی ایران در چند دهۀ اخیر بوده است که در پاسخ به مخاطرات امنیت غذایی مورد توجه قرار گرفته است. ازاینرو هدف پژوهش حاضر، بررسی مخاطرات ناشی از سیاست‌های ناکارامد خودکفایی در تولید محصولات راهبردی کشاورزی بر منابع آبی و بیان راهبرد مطلوب به‌منظور افزایش امنیت غذایی کشور است. روش تحقیق در این پژوهش، آمیختۀ اکتشافی و مبتنی بر داده‌های فائو بوده و از نرم‌افزارهای Excel و GIS استفاده شده است. گندم، نماد خودکفایی در بخش کشاورزی کشور، به‌عنوان نمونۀ تحقیق انتخاب و تأثیر آن بر منابع آبی بررسی شده است. برای بررسی وضعیت منابع آبی ایران از داده های مرکز آمار ایران و وزارت نیرو و نیز جهت برسی تولید، مصرف، واردات و صادرات گندم از داده‌های فائو استفاده شده است. میزان خودکفایی در تولید گندم به وسیله دو فرمول ضریب خودکفایی و وابستگی وارداتی محاسبه شده و آمار سری‌های زمانی تولید و مصرف گندم با استفاده از روش ARIMA مدلسازی شده و تولید و مصرف این محصول راهبردی طی سال‌های 1392 تا 1400 پیش‌بینی شده است. یافته های تحقیق نشان می دهد که سیاست خودکفایی در ایران عمدتا با یک نگاه سیاسی پیگیری شده و کمتر به پتانسیل های منابع طبیعی توجه شده است. بنابراین افزایش میزان تولید به ارتقای امنیت غذایی و در نتیجه توسعه پایدار منجر نشده است. نتایج تحقیق نشان می‌دهد که سیاست‌های ناکارامد خودکفایی در تولید محصولات راهبردی کشاورزی نه‌‌تنها به اهداف خود نرسیده، بلکه در صورت تأکید بر ادامۀ آنها، مخاطرات جدیدی همچون تخریب منابع طبیعی را به‌همراه خواهد داشت. از آثار شایان توجه این سیاست وضعیت نه‌چندان مطلوب بیشتر دشت‌ها و آبخوان‌های کشور است. ازاینرو با توجه به توان محیطی کشور ضرورت دارد سیاست خودکفایی با سیاست تأمین پایدار مواد غذایی که متکی بر راهبرد تلفیقی استفادۀ بهینه از منابع داخلی و تأمین پایدار مواد غذایی از منابع فرامرزی است، جایگزین شود. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| مخاطرات؛ محصولات راهبردی کشاورزی؛ خودکفایی؛ امنیت غذایی؛ منابع آبی | ||
| عنوان مقاله [English] | ||
| Explaining the Hazards of Inefficient Self-Sufficiency Policies on Resources in Iran Water | ||
| نویسندگان [English] | ||
| Mohammadbagher Ghalibaf1؛ Seyed Mohammad Hoseini2 | ||
| 1Associate Professor, Faculty of Geography, University of Tehran, Iran | ||
| 2PhD in Political Geography, University of Tehran, Iran | ||
| چکیده [English] | ||
| In this paper we use the exploring technique as one of the integrated research methods. Data has been gathered using library and documentary methods, surfing the internet for national and international scientific databases such as FAO. Focusing on the self-sufficiency policy in agricultural crops and to analyze the impact of this policy on water resources, wheat has been selected. We used data gathered from the statistical consensus and ministry of energy. Also, we used the data of FAO to analyze the production, consumption, imports, exports and the amount of the wheat cultivation in Iran. The self–sufficiency in producing wheat has been calculated by the use of self-Sufficiency Ratio Index and the Import Dependency Ratio. We forecasted the amount of production and consumption of wheat by ARIMA time series model. It is found that the self-sufficiency policy in Iran has been introduced just on the basis of political attitudes and not relying on the environment potentials. Therefore, this procedure will not lead to sustainable development and food security. Due to having a unilateral self-sufficiency policy and disregarding other real potentials of products in Iran, the amount of production would be increased while the amount of imports might be limited or prohibited. Because of the increasing production rates without considering the environment potentials and production advantages, we are facing new crises in natural assets including water and soil resources. If this trend continues, environmental hazards will be expanded. Our results imply that self-sufficiency policy did not only achieve its aims to produce strategic food crops, but it had negative effect on the plains and water resources too. If this trend continues, ecologic power will be reduced and natural resources will be destroyed. It is necessary to integrate the policy of self-sufficiency with that of food sustainable supply. It means that self-sufficiency policy should be replaced with environmentally friend and optimum usage of the country resources and supply food from abroad, sustainably. | ||
| کلیدواژه‌ها [English] | ||
| Food security, Hazard, self-sufficiency, strategic products of agriculture, water resources | ||
| مراجع | ||
|
1[ پرتس، فولکر (۱۳۷۳). وابستگی و توسعه در دنیای غرب، ترجمۀ انسیه مستشاری، ماهنامۀ توسعه، شمارۀ 7، تهران: ۴۷. ]2[ تجریشی، مسعود؛ ابریشم‌چی، احمد (۱۳۸۳). مدیریت تقاضای منابع آب در کشور، مجموعه مقالات اولین همایش روش‌های پیشگیری از اتلاف منابع ملی. ]3[ جولایی، رامتین؛ جیران، علی رضا (۱۳۸۷). مزیت نسبی یا خودکفایی؟ مطالعه ای کاربردی در تعیین راهبرد تولید گندم در کشور، اقتصاد کشاورزی و توسعه، سال شانزدهم، شمارۀ ۶۳: ۱۴۸. ]4[ خواجه‌دین، سید جمال الدین (۱۳۸۶). روند بیایان‌زایی در ایران، فصلنامۀ جنگل و مرتع، شمارۀ ۷۴: ۴۲. ]5[ روحانی، حسن (۱۳۹۰). امنیت ملی و نظام اقتصادی ایران، انتشارات مرکز تحقیقات استراتژیک، چاپ چهارم، تهران: ۲۴۸. ]6[ شاهی‌دشت، علیرضا؛ عباس‌نژاد، احمد (1389). ارزیابی اثرات زیست‌محیطی افت سطح آبهای زیرزمینی در دشت زرند و ارائۀ راهکارهای مدیریتی، مجله پژوهش آب ایران، سال چهارم، شمارۀ هفتم. ]7[ شرکت آب منطقه‌ای خراسان (1387). گزارش توجیهی ممنوعیت دشت بیرجند، معاونت مطالعات پایۀ منابع آب: ۱۰. ]8[ شستلند، ژان کلود؛ شنه، ژان کلود (۱۳۸۰). جمعیت جهان چالش‌ها و مسایل، ترجمه: سید محمد سید میرزایی، انتشارات دانشگاه شهید بهشتی، جلد دوم، چاپ اول، تهران: ۱۶۴. ]9[ شمسی‌پور، علی‌اکبر (1382). تاثیر خشکسالی‌های اخیر در افت منابع آب زیرزمینی دشت‌های شمال همدان، پژوهش‌های جغرافیایی، دورۀ 35 (45): ۱۳۰. ]10[ عزیزی، قاسم (1382). ارتباط بین خشکسالی‌های اخیر و منابع آب زیرزمینی در دشت قزوین، پژوهش‌های جغرافیایی، شمارۀ 46: 143-131 ]11[ قاسمی، حسین (1373). «تعاریف و مبانی نظری امنیت غذایی»، فصلنامه اقتصاد کشاورزی و توسعه، سال دوم، پاییز: ۱۲. ]12[ کردوانی، پرویز (1380). خشکسالی و راه‌های مقابله با آن در ایران، دانشگاه تهران: ۳۹۱. ]13[ لشکری‌پور، غلامرضا؛ غفوری، محمد؛ کاظمی گلیان، رمضان؛ دم‌شناس، مهدی (۱۳۸۶). نشست زمین در اثر افت سطح آبهای زیرزمینی در دشت نیشابور، پنجمین کنفرانس زمین‌شناسی مهندسی و محیط زیست ایران: ۱۰۸۵. ]14[ مبینی دهکردی، علی (۱۳۸۷). رویکردی نو به راهبرد امنیت غذایی در ایران، انتشارات دانشگاه عالی دفاع ملی: ۷۹. ]15[ مختاری هشی، حسین (۱۳۹۲). هیدروپلیتیک ایران؛ جغرافیای بحران آب در افق سال ۱۴۰۴، فصلنامۀ ژئوپلیتیک، سال نهم، شمارۀ سوم:۷۰. ]16[ معاونت برنامه ریزی و نظارت راهبردی رییس جمهور (1389). مجموعه برنامه پنج ساله پنجم توسعه جمهوری اسلامی ایران: ۱۵۵. ]17[ مقیمی، ابراهیم (۱۳۹۳). دانش مخاطرات (برای زندگی با کیفیت بهتر و محیط پایدارتر)، انتشارات دانشگاه تهران: ۱۳۱. ]18[ مهکویی، حجت؛ جاجرمی، کاظم؛ پیشگاهی‌فرد، زهرا (۱۳۹۳). تهدیدات زیست محیطی در کشورهای منطقه‌ی ژئوپلیتیکی خلیج فارس با تأکید بر بحران منابع آب، فصلنامه برنامه‌ریزی منطقه‌ای، شماره ۱۳: ۵. ]19[ میرئی، محمد حسین سادات؛ فرشی، علی‌اصغر (۱۳۸۲). چگونگی مصرف و بهره‌وری آب در بخش کشاورزی، مجموعه مقالات یازدهمین همایش کمیته ملی آبیاری و زهکشی ایران، تهران. ]20[ نیریزی، س؛ جان پرور، م (1380). مدیریت آبهای زیرزمینی دشت مشهد تحت شرایط خشکسالی، http://www.rcuwm.org.ir/events/workshop, /09/files/Final%20S%20Nairizi.pdf. :۲۲. ]21[ وزارت جهاد کشاورزی (۱۳۸۸)، نتایج طرح آمارگیری نمونه‌ای گندم و جو، معاونت امور برنامه‌ریزی، اقتصادی و بین‌المللی، دفتر آمار و فناوری اطلاعات. ]22[ ولدان زوج، محمد جواد؛ امرونی، حسین (1385). پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد تحت عنوان بررسی روش‌های کنترل فرونشست با تأکید بر InSar و GPS؛ دانشگاه خواجه نصیر طوسی:۸۰. [23] Alcamo, J., Hernrichs, T. & Rösch, T (2000); World Water in 2025: Global Modelling and Scenario Analysis for the World Water Commission on Water.
[24] Allaby, Michael and Peter Bunyard. The Politics of Self-Sufficiency. Oxford: Oxford University Press, 1980. ISBN 0-19-217695-1.
[25] Box, G.P., Jenkins, G.M. (1978). Time Series analysis: Forecasting and control, revised. Holden day, San Francisco.
[26] Chapagain, A.K. and Hoekstra, A.Y. ,(2004), Water footprints of nations, Volume 1: Main Report, Value of Water Research Report Series No. 16.
[27] Dudgeon, D., 2000. Large-scale hydrological changes in tropical Asia: prospects for riverine biodiversity. BioScience 50 (9), 793–806.
[28] faostat.fao.org /site/339/default.aspx
[29] Fedoroff, N.V., Battisti, D.S., Beachy, R.N., Cooper, P.J.M., Fischhoff, D.A., Hodges, C.N., Knauf, V.C., Lobell, D., Mazur, B.J., Molden, D., Reynolds, M.P., Ronald, P.C., Rosegrant, M.W., Sanchez, P.A., Vonshak, A., Zhu, J.-K., 2010. Radically rethinking agriculture for the 21st century. Science 327 (5967), 833–834.
[30] Food and Agriculture Organization of the United Nations, (2001). Food Balance sheet a hand book, Rome, p 49- 50.
[31] Fraiture, C. de, Wichelns, D., Rockström, J., Kemp-Benedict, E., Eriyagama, N., Gordon, L. Hanjra, J., Hoogeveen, M. A., Huber-Lee, J., and Karlberg, L. 2007. Looking ahead to 2050: Scenarios of alternative investment approaches. In: Molden, D. (Ed.). Water for food, water for life: A compre hensive assessment of water management in agriculture. London, UK: Earthscan Publications Colombo, Sri Lanka: IWMI. pp.91-145.
[32] Gleick, P.H., 2003. Global freshwater resources: soft-path solutions for the 21st century. Science 302 (28), 1524–1528.
[33] Han, S. Park 1984, human needs and political development, Cambridge, especially in chapter 6.
[34] Hanjra, M.A., Gichuki, F., 2008. Investments in agricultural water management for poverty reduction in Africa: case studies of Limpopo, Nile, and Volta river basins. Natural Resources Forum 32 (3), 185–202.
[35] Hosseini, Seyed Ali, Zanganeh Shahrakia, Saeed, Farhudi, Rahmatolla, Hosseini, Seyed Mohamad, Salari, Mamand, Pourahmad, Ahmad (2010): Effect of urban sprawl on a traditional water system (qanat) in the City of Mashhad, NE Iran, Urban Water Journal, Vol. 7, No. 5, October 2010, 309–320.
[36] Khan, S., Hanjra, M.A., 2009. Footprints of water and energy inputs in food production-global perspectives. Food Policy 34 (2), 130–140.
[37] Mcmurry, K., & C. S. Kramer–Leblanc, 1998., “Discussion Paper on Domestic Food Security”, Family Economics and Nutrition Review, Vol. 11, Nos. 1 & 2, p. 49.
[38] Molden, D., 2007. Water responses to urbanization. Paddy and Water Environment (Special Issue Water Transfers) 5 (4), 207–209.
[39] Rosegrant, M.W., Cline, S.A., 2003. Global food security: challenges and policies. Science 302 (5652), 1917–1919.
[40] Seckler, D., Amarasinghe, U.D., Molden, R. de Silva, Barker, R., 1999. World Water Demand and Supply, 1990–2025: Scenarios and Issue. Research Report 19, International Water Management Institute, Colombo, Sri Lanka.
[41] Shah, T., Bhatt, S., Shah, R.K., Talati, J., 2008. Groundwater governance through electricity supply management: assessing an innovative intervention in Gujarat, western India. Agricultural Water Management 95 (11), 1233–1242.
[42] Tilman, D., Cassman, K.G., Matson, P.A., Naylor, R., Polasky, S., 2002. Agricultural sustainability and intensive production practices. Nature 418, 671–677.
[43] Wallensteen, P (1979), scarce Goods as Political Weapons: The Case of Food, Journal of Peace Research 13: 277-98.
[44] www.alef.ir | ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 3,582 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 1,664 |
||