ذیل آیۀ هفتم سورۀ حجرات: «... وَاعْلَمُواْ أَنَّ فِیکمْ رَسُولَ اللَّهِ لَوْ یطِیعُکمُْ فىِ کثِیرٍ مِّنَ الْأَمْرِ لَعَنِتُّمْ وَ لَکنَّ اللَّهَ حَبَّبَ إِلَیکمُ الْایمَانَ وَ زَینَهُ فىِ قُلُوبِکمُْ وَ کرَّهَ إِلَیکمُ الْکفْرَ وَ الْفُسُوقَ وَ الْعِصْیانَ أُوْلَئک هُمُ الرَّاشِدُون» روایتی به دو طریق وجود دارد که یکی را کلینی در کتاب «کافی» آورده و دیگری در تفسیر منسوب به علی‌بن ابراهیم قمی ذکر شده است و در آن مقصود از کلمۀ «ایمان» در آیۀ مزبور، حضرت علی (ع) و مقصود از «کفر»، «فسوق» و «عصیان»، خلفا دانسته شده است. چون در برخورد با این‌گونه روایات که ناظر به معانی بطنی و تأویلی آیات قرآن هستند، باید با احتیاط بیشتری برخورد کرد تا مبادا روایت ناصحیحی به معصومان (ع) نسبت داده شود یا روایتی که به‌طور یقینی از معصوم (ع) صادر شده است، از روی بی‌دقتی و عدم تحقیق و تفحص لازم طرد شود، در این مقاله در صددیم نشان دهیم که علاوه بر نقد متنی، شاید نقد سندی این‌گونه روایات نیز در تشخیص روایات صحیح از غیر آن کارساز باشد. از این‌رو، در این پژوهش پس از مشخص کردن استنادات روایت، به کاوش در رجال سندها پرداخته‌‌ایم و نشان داده شده که سند این روایت به‌دلیل وجود برخی غالیان مشهور در آن ضعیف است. سپس، محتوا و دلالت روایت با بهره‌گیری از معیارهای نقد محتوایی بررسی و مشخص شده که از حیث محتوا نیز این روایت در چالش جدی با برخی از دیگر روایات و سیرۀ عملی اهل بیت (ع) است.
Position of documentary and textual criticism of esoteric traditions of the Quran (Case study: Traditions about the 7th verse of the Chambers chapter)
نویسندگان [English]
Mohammad Molavi
Assistant Professor, Imam Khomeini International University, Iran
چکیده [English]
Regarding the 7th verse of the Chambers chapter– "And know that among you is God's Apostle: were he, in many matters, to follow your (wishes), ye would certainly fall into misfortune: But God has endeared the Faith to you, and has made it beautiful in your hearts, and He has made hateful to you Unbelief, wickedness, and rebellion: such indeed are those who walk in righteousness" – there is a tradition by two chains; one is narrated by Kulaini in Al-kafi, and the other appears in the commentary attributed to Ali ibn Ibrahim Qumi. According to this tradition, the word "Faith" in this verse refers to Imam Ali (a) and the words "Unbelief", "wickedness", and "rebellion" intend the first three caliphs. One has to be very cautious in dealing with suchlike traditions that regard the esoteric and interpretive meanings of the Quranic verses, so that false traditions are not attributed to the Infallibles (a) or that a tradition which is certainly issued by an Infallible (a) is not abandoned due to carelessness and lack of research. Therefore, this paper is going to shows that in addition to textual criticism of the traditions, chain criticism is also necessary for distinguishing the sound tradition from the unsound one. Hence, after determining the authorities of this tradition, all of its transmitters have been checked for validity and authenticity and at last, it was found that due to the presence of some famous extremists in its chains, this tradition is a weak one. Moreover, the text and implication of the tradition has been analyzed through criteria of the content-based criticism. The results of this analysis also reveal that this tradition has severe conflicts with other authentic traditions and the practices of the Prophet's Family (a).
الصادقی التهرانی، محمد (1365). الفرقان فی تفسیر القرآن بالقرآن و السنة، قم، انتشارات فرهنگ اسلامی، چاپ دوم.
الصدوق، محمدبن علی (1414). الإعتقادات فی دین الإمامیه، تحقیق، عصام عبد السید، بیروت، دارالمفید للطباعة و النشر و التوزیع، الطبعة الثانیة
الصدوق، محمدبن علی (1417). الامالی، تحقیق: مؤسسة البعثة ـ قسم الدراسات الإسلامیة، تهران، مرکز الطباعة و النشر، الطبعة الاولی.
الصدوق، محمدبن علی (1338). معانی الاخبار، تحقیق: علی اکبر غفاری، قم، مؤسسة النشر الاسلامی.
صفری فروشانی، نعمت‌الله (1378). غالیان، کاوشی در جریان‌ها و برآیندها، مشهد، چاپ اول.
الطباطبایی، محمد حسین (1417). المیزان فی تفسیر القرآن، قم، دفتر انتشارات اسلامی حوزۀ علمیه، چاپ پنجم.
الطبرسی، فضل‌بن حسن (1415). مجمع البیان لعلوم القرآن، تحقیق و تعلیق: لجنة من العلماء والمحققین الأخصائیین، بیروت، مؤسسة الاعلمی للمطبوعات، الطبعة الاولی.
الطریحی، فخرالدین (1367). مجمع البحرین و مطلع النیرین، تحقیق: السید أحمد الحسینی، تهران، مکتبة النشر الثقافة الاسلامیة، الطبعة الثانیة.
الطوسی، محمدبن الحسن (1404). اختیار معرفة الرجال، تحقیق: السید مهدی الرجائی، قم، مؤسسة آل البیت لاحیاء التراث.
الطوسی، محمدبن الحسن (1419). التبیان فی تفسیر القرآن، تحقیق: احمد حبیب قصیر العاملی، قم، مکتبة الاعلام الاسلامی، الطبعة الاولی.
الطوسی، محمدبن الحسن (1417). الفهرست، تحقیق: جواد القیومی، بی‌جا، مؤسسة النشر الفقاهة، چاپ اول.
الطوسی، محمدبن الحسن (1364). تهذیب الاحکام فی شرح المقنعة، تحقیق: السید حسن الموسوی الخرسان، تهران، دارالکتب الاسلامیة، الطبعة الثالثة.
الطوسی، محمدبن الحسن (1415). رجال، تحقیق: جواد القیومی الإصفهانی، قم، مؤسسة النشر الإسلامی التابعة لجماعة المدرسین، الطبعة الاولی.
الطیب، سید عبدالحسین (1378). اطیب البیان فی تفسیر القرآن، تهران، انتشارات اسلام، چاپ دوم.
