سامانه پشتیبانی خدمات اطلاعات

  اخبار و اعلانات

 آمار

تعداد نشریات161
تعداد شماره‌ها6,532
تعداد مقالات70,501
تعداد مشاهده مقاله124,102,287
تعداد دریافت فایل اصل مقاله97,208,747
سلطان زاده, حسین. (1395). موقعیت مساجد جامع و ارتباط آن‌ها با سایر فضاهای مهم در شهرهای تاریخی. , 48(2), 363-376. doi: 10.22059/jhgr.2016.55524
حسین سلطان زاده. "موقعیت مساجد جامع و ارتباط آن‌ها با سایر فضاهای مهم در شهرهای تاریخی". , 48, 2, 1395, 363-376. doi: 10.22059/jhgr.2016.55524
سلطان زاده, حسین. (1395). 'موقعیت مساجد جامع و ارتباط آن‌ها با سایر فضاهای مهم در شهرهای تاریخی', , 48(2), pp. 363-376. doi: 10.22059/jhgr.2016.55524
سلطان زاده, حسین. موقعیت مساجد جامع و ارتباط آن‌ها با سایر فضاهای مهم در شهرهای تاریخی. , 1395; 48(2): 363-376. doi: 10.22059/jhgr.2016.55524

موقعیت مساجد جامع و ارتباط آن‌ها با سایر فضاهای مهم در شهرهای تاریخی

پژوهشهای جغرافیای انسانی
مقاله 11، دوره 48، شماره 2، تیر 1395، صفحه 363-376    اصل مقاله (569.55 K)
نوع مقاله: مقاله علمی پژوهشی
شناسه دیجیتال (DOI): 10.22059/jhgr.2016.55524
نویسنده
حسین سلطان زاده*
دانشیار گروه معماری دانشگاه آزاد اسلامی، واحد تهران مرکزی
چکیده
مکان و موقعیت استقرار مساجد جامع در شهر و چگونگی ارتباط و همجواری آن­ها با سایر فضاهای مهم شهری مانند دارالاماره، بازار و آرک و همچنین نحوة قرارگیری کف مسجد نسبت به محوطة پیرامون آن، موضوع این پژوهش است. اهمیت این موضوع در این است که اغلب به­نظر می‌رسد رابطة مسجد جامع با سایر فضاهای شهری در شهرهای اسلامی همانند و یکسان بوده است؛ درحالی‌که چنین نیست. هدف از این تحقیق، بررسی موقعیت مسجد جامع در شهر و رابطة آن با سایر فضاهای مهم شهری است. پرسش پژوهش آن است که مسجد جامع در چه نقاطی از شهر و در چه ارتباطی با سایر فضاهای مهم شهری مانند دارالاماره، بازار و آرک ساخته می‌شد و رابطة آن با بافت همجوار خود چه بود. مبانی نظری تحقیق بر این نکته استوار است که چگونگی استقرار مسجد جامع در نسبت با سایر فضاهای مهم شهری، از عوامل و پدیده‌هایی مانند ویژگی‌های محیط طبیعی، کارکرد اصلی شهر و بعضی از ویژگی‌ها و ساختار نظام دیوانی تأثیر پذیرفته است. روش تحقیق، تاریخی- تفسیری است و جامعة آماری آن، بعضی از شهرهای جهان اسلام را دربرمی‌گیرد. نتایج نشان می‌دهد بسیاری از مساجد جامع نخستین، در شهرهای تازه‌ساز در قرن‌های نخست هجری قمری در نزدیکی دارالاماره ساخته می‌شدند. رابطة مسجد جامع با آرک در بعضی از موارد به شکلی بود که جامع در بیرون آرک، اما با فاصله‌ای گاه اندک از آن قرار داده می‌شد.
کلیدواژه‌ها
آرک؛ بازار؛ دارالاماره؛ مساجد جامع
عنوان مقاله [English]
Situation of Jameh Mosques and Their Relationship with Other Important Spaces in Historical Cities
نویسندگان [English]
Hossein Soltanzadeh
Associate Professor of Architecture, Department of Architecture, Islamic Azad University, Tehran Branch, Iran
چکیده [English]
Introduction
The Jameh mosque in the past was the most important religious place in the Islamic cities, because it was the place of holding Friday prayer, as one of the most important sacremany in social and religious aspect. Other daily prayers were held in the same mosques, and some other social and religious ceremonies were held in the Jameh mosque such as some educational and judgement activity in a limited conditions. In these situations, the jameh mosque was the most important building in Islamic cities.
The first Jameh mosque in the new Islamic cities were built near the governmental building (Daralemareh), but in the later centuries in some big cities, they were built in bazaars and the governmental building were built in the citadels. The situation of the Jameh mosque in the city and the other important buildings and spaces are the main question of this research.
 
Methodology
The main objective of this research is to identify the situation of Jameh mosque in Islamic historical cities. The main data, at first are based upon the plans that were drawn by architects or historians and at the second level the data are based upon the historical reports written by historians. Methodology of this research has been based upon deseriptive and analytical methods. At the same time, the historical- interpretation method is used, because the research is about the historical buildings in the past periods.
The samples are selected from some cities in the Islamic world. Many of documents are gathered in documentary method and simultaneously some data were gathered by field study on the situation of Jameh mosques in cities such as Naeen, Tehran, Qazvin and Isfahan, and Dephi. Independent variable is the culture and the characteristics of the mosques and the dependent variable is the situation of the Jameh mosque and its relation with other buildings and important urban spaces.
 
 
Results and Discussion
It is obvious that some relations between Jameh mosque and other important spaces such as bazzar (Market) are seen in many historical cities that we can see them at present. On the other hand, there are some exceptions that the location of the mosques in these cities are shaped accidentally, but it is difficult to imagine that one of the most important space in Islamic cities- Jame mosque-, could be located accidentally in urban fabric. However, the results of this research shows that there are several patterns and relations between Friday mosque and the other important urban elements that were dependent on some factors such as the political situation of a city, the historical period that Friday mosque was built, and the characteristic pattern and elements of a city.
Therefore, there were not only one pattern for location of a Jameh mosque in historical cities, and there were also several patterns in the relations between the physical environment of a mosque and the buildings adjacent to the mosque.
The survey shows that there was a relative clear pattern about the shape and location of Jameh mosque in relation with the other important elements and buildings in a city, particularly in the new primary cities where most of them had a military function, i.e., Kofe, Basreh, and Cairo. In these cities, the Jameh mosque was built near the governmental buildings that it was called, Daralemareh, because there was a strong relation between governmental affairs and religious activity. The rulers wanted to show this relation very much in the first decades and centuries, but for a few reasons at the later centuries, some governmental centers were built in a citadel that were sometimes far from the city centre and Friday mosque
 
Conclusion
The situation and level of the Friday mosque in relation to its surrounding areas were different. Most of the mosques were at the same level that the other buildings were in the urban texture, while in some periods and in a few countries, the important mosques were built in a higher platform. For example, the Jame Mosque of Delhi was built by Shah Jahan, in a level higher than the adjacent areas. It seems this pattern was used in India because there were some separated and distinct buildings in the middle of a vast and large site. These kinds of buildings were seen from surrounding areas, on the other hand, somebody can say that people from these buildings can see the surrounding areas, as every body in the Jame mosque of Delhi can see the site and buildings located surrounding the mosque. The Jame mosque of Delhi has three entrances in the middle of each side and they are seen from adjacent sites and the plan of these mosques were regular and the outer surface had no pretty outer facades. However, some of the mosques as Jame mosque or Friday mosque in the Isfahan were located in the middle of an urban fabric. This is because it is located in the middle of an urban texture, and their facades can not be seen from distance, and they have only a pretty portal gate and some other important elements.
We can say that the situation of a mosque in relation with the adjacent buildings and site can influence the general form and style of the mosques. Many of the mosques were adhered to the surrounding buildings, while in some others; there were a distance between mosque and the other buildings.
کلیدواژه‌ها [English]
Ark (Citadel), Bazzar (Market), Daralemare, Jame Mosques
مراجع
  1. احمد بن ابی‌یعقوب، 1356، البلدان، ترجمۀ محمدابراهیم آیتی، بنگاه ترجمه و نشر کتاب، تهران.
  2. اصطخری، ابواسحق ابراهیم، 1368، مسالک و ممالک، به کوشش ایرج افشار، چاپ سوم، انتشارات علمی و فرهنگی، تهران.
  3. الانصاری، رؤوف، 1996، عمارة المساجد، درالنبوغ للطباعة و النشر و التوزیع، بیروت.
  4. پروچازکا، امجد بهومیل، 1373، معماری مساجد جهان، ترجمه: حسین سلطان‌زاده، امیرکبیر، تهران.
  5. جمیعة الاسلامیة فی مقاطعة شاندونخ، 1992، المساجد مقاطعة شاندونخ، دار تشیلو النشر، جینان.
  6. جیهانی، ابوالقاسم احمد، 1368، اشکال العالم، ترجمة عبدالسلام کاتب، تصحیح فیروز منصوری، به‌نشر، مشهد.
  7. ذکرگو، امیرحسین، 1380، مسجد وزیرخان، دومین همایش معماری مسجد، دانشگاه هنر تهران، صص 229- 309.
  8. رجب محمدعلی، احمد، 1997، تاریخ و عمارة المساجد الاثریه فی اله‌اند، الدار المصریه اللبنانیه، قاهره.
  9. رضایی چراتی، بهرام، 1380، معماری کویر در آینۀ دریا، دومین همایش معماری مسجد، دانشگاه هنر،
    صص 335- 344.
  10. ریمون، آندره، 1370، شهرهای عربی اسلامی، ترجمۀ حسین سلطان‌زاده، تهران.
  11. سامح، کمال‌الدین، 1911، العمارۀ فی صدر الاسلام، الهیئة المصریه العامه للکتاب، قاهره.
  12. سلیم حکیم، بسیم، 1381، شهرهای عربی اسلامی، ترجمۀ محمدحسین ملک احمدی و عارف اقوامی مقدم، سازمان چاپ و انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، تهران.
  13. سلطان‌زاده، حسین، 1390، تاریخ مختصر شهر و شهرنشینی در ایران، چهار طاق، تهران.
  14. سلطان‌زاده، حسین، 1390، نایین، چاپ دوم، دفتر پژوهش‌های فرهنگی، تهران.
  15. شاکری، سیدرضا و حیدر محمدی، 1378، مسجد در احادیث شیعه، مؤسسۀ حکمت و اندیشه اسلامی، تهران.
  16. الشهابی، قتیبه، 1990، دمشق، تاریخ و صور، چاپ دوم، مؤسسۀ النوری، دمشق.
  17. صابی، ابوالحسن هلال بن محسن، 1346، رسوم دارالخلافه، ترجمۀ محمدرضا شفیعی کدکنی، انتشارات بنیاد فرهنگ ایران، تهران.
  18. الصیاد، نزار، 1392، تهیۀ الگو از ساختار شهرهای سنتی اسلامی، ترجمۀ حسین سلطان‌زاده، «شهرهای تاریخی در سرزمین‌های اسلامی»، زیر نظر حسین سلطان‌زاده، انتشارات چهارطاق و شهرداری قزوین.
  19. عبدالستار، عثمان، محمد، 1376، مدینۀ اسلامی، ترجمۀ علی چراغی، امیرکبیر، تهران.
  20. عبدالمنحم، ایمن، 2006، جامع و حوض و سبیل و تکیه محمد بک ابی‌الذهب، المجلس الاعلی للآثار قاهره.
  21. العطار، عبداله و نادر عبدالوهاب، 2003، جامع عمرو بن العاص، وزارة الثقافه، قاهره.
  22. العطار، عبداله، 2004، جامع احمد بن طولون، المجلس الاعلی للآثار قاهره.
  23. فراهانی، ابوالفضل، 1380، مسجد جامع ساوه، انتشارات تعاون سازمان میراث فرهنگی کشور، تهران.
  24. القرضاوی، یوسف، 2000، الضوابط الشرعیه لبناء المساجد، الرسالة، بیروت.
  25. قوچانی، عبداله و مهناز رحیمی‌فر، 1382، کتیبه‌های مسجد جامع و امامزاده عبداله شوشتر، سازمان میراث فرهنگی، تهران.
  26. کخ، ابا، 1373، معماری هند در دورة گورکانی، ترجمۀ حسین سلطان‌زاده، دفتر پژوهش‌های فرهنگی، تهران.
  27. کریمان، حسین، 1354، ری باستان، چاپ دوم، دانشگاه ملی ایران، تهران،
  28. الکحلاوی، محمد، 1994، آثار مصر الاسلامیه، الدار المصریه اللبنانیه، قاهره.
  29. کونئو، پائولو، 1384، تاریخ شهرسازی جهان اسلام، ترجمۀ سعید تیزقلم زنوزی، وزارت مسکن و شهرسازی، تهران.
  30. ماسینیون، لویی، 1388، جغرافیای تاریخی کوفه، ترجمۀ عبدالرحیم قنوات، سمت، تهران.
  31. مجلسی، محمدباقر، 1355، حلیة المتقین، مؤسسۀ مطبوعاتی حسینی، تهران.
  32. ناصرخسرو، 1358، سفرنامۀ ناصرخسرو، به کوشش نادر وزین‌پور، چاپ چهارم، امیرکبیر، تهران.
  33. نرشخی، ابوبکر محمد بن جعفر، 1363، تاریخ بخارا، تصحیح مدرس رضوی، چاپ دوم، توس، تهران.
  34. ویلبر، دونالد، 1387، مسجد عتیق شیراز، ترجمۀ افرا بانک، فرهنگستان هنر، تهران.
    1. Abdolmonem, E., 2006, Jame and Hoz and, Sabiland Takieh Mohamad Bek Abi Zahab, Almajles Alalae Lelasar, Cairo. (In Arabic)
      1. Alfieri, B. M., 2000, Islamic Architecture of The Indian Subcontinent, Laurence King, London.
      2. Abdolsatar, O. M., 1997, Islamic Town, Translated by: Cheraghi, A., Amirkabir, Tehran. (In Persian)
      3. Ahmadebn A., 1977, Alboldan, Translated by: Ebrahim Ayati, M., Corporation of Books Translation and Publication, Tehran. (In Persian)
      4. Alansari, R., 1996, Construction The Mosque ,Institude of genius for Publication and Distribution, Birot. (In Arabic)
      5. Alatar, A., 2004, Jame’ of Ahmad ebn Toloun, Almajles Alalae Lelasar, Cairo.
        (In Arabic)
      6. Algharzavi, Y., 2000, Religious Laws for building Mosques, Alresalah, Birout.
        (In Arabic)
      7. Alsayad, N., 2013, Preparation Pattern From Structure of Islamic Traditional Cities, Translated by: Soltanzadeh, H., Chahartaq Publications, Tehran. (In Persian)
      8. Alty, A. S., 1978, ST. Sophia, Ankara Offset, Ankara.
      9. Benevolo, L., 1980, The History of the City, Translated by: Movahhed, P., Markaz Nashre Daneshgahi.
      10. Estakhri, A., 1989, Manners and Estate, In Afshar, I. (Editor), Elmi-Farhangi, Tehran. (In Persian)
      11. Bennison, A. K., 2009, The Great Caliphs, I. B. Tauris, London.
      12. Ghouchani, A. and Rahimifar, M., 2003, Inscriptions Masjed Jame and Emamzadeh Abdollah  of Shoushtar, Cultural Heritage Organization, Tehran. (In Persian)
      13. Burkhart, T., 1990, Sacred Art, Translated by: Jalal Satari, Soroush, Tehran.
      14. Goodwin, G., 1992, A History of Ottoman Architecture, Thames and Hudson, London.
      15. Ingpen, R. and Wilkinson, P., 1990, Encyclopedia of Mysterious places, Slovenia, Dargon's world.
      16. Islamic Association in Shandogh States, 1992, Mosques in Shandogh States, Institute of publicationJinan. (In Arabic)
      17. Jihani, A., 1989, Ashkal Al’alam, Translated by: Abdolsalam Kateb, In Mansori, F. (Editor), Behnashr, Mashhad. (In Persian)
      18. Kariman, H., 1975, Ancient Rey, National University of Iran, Tehran. (In Persian)
      19. Alkahlavi, M., 1994, Asar Mesr Aleslamieh, Aldar Almesrieh Allobnaniah, Cairo.
      20. Kokh, E., 1994, Indian Architecture in Mughal Era, Translated by: Soltanzadeh, H., Cultural Research Bureau, Tehran. (In Persian)
      21. Koneo, P. 2005, History of Islamic Urbanization, Translated by: Tizghalam Zenozi, S., ministry of Housing and Urbanization, Tehran. (In Persian)
      22. Majlesi, M. B., 1982, Adornment of Pious,Hosseini Publication, M., Tehran.
        (In Persian)
      23. Mortada, H., 2003,Traditional Islamic Principles of Built Environment, Routledge Curzon.
      24. Masinion, L., 2009, Geographical History of Kofeh, Translated by: Ghanavat, A., Samt, Tehran. (In Persian)
      25. Narshakhi, A., 1984, History of Bokhara, Modares Razavi(edit) , M. T., Touss, Tehran.
        (In Persian)
      26. Naser Khossro, 1979,Intinerary of Naser Khosro, In Nader Vazinpour, N. (Editor), Amirkabir, Tehran. (In Persian)
      27. Prochazka, A. B., 1994, Mosques, Translated by: Soltanzadeh, H., Amirkabir, Tehran.
      28. 29.   Rajab Mohammad Ali, A. 1997, History and Construction of Monumental Mosques in India, Egyptian and Lebanese House, Cairo. (In Arabic)
      29. Rezaee Cherati, B., 2001, Soltdesert Architecture in Mirror of Sea, Art University, Tehran.
        (In Persian)
      30. Sabi, A., 1967, Manners in Capital, Translated by: Shafiee Kadkani, M. R., Publication of Cultural Fondation of Iran, Tehran. (In Persian)
      31. Salim Hakim, B., 2002, Islamic– Arabic Cities, Translated by: Malek Ahmadi, M. H. and Aghvami Moghadam, A., Publication of Islamic Guidance and Culture Ministry, Tehran. (In Persian)
      32. Sameh, K., 1911,Constraction in Beginning of Islam, Egiptian Public Board for Book, Cairo. (In Arabic)
      33. Alshahabi, G., 1990, Damascus,History and Forms, Alnori Publication, Damascus. (In Arabic)
      34. Shakeri, S. and Mohammadi, H. 1999, Mosques in Shiite Narrative, Islamic Institute of thogut and Visdom, Tehran. (In Persian)
      35. Soltanzadeh, H., 2011, Brief History of Urban and urbanization of Iran, Chahartaq, Tehran. (In Persian)
      36. Soltanzadeh, H., 2011, Naeen, Cultural Research Bureau, Tehran. (In Persian)
      37. Slyomovics, S. 2001, History and Society in The Islamic World, Walled Arab Cities in Literaure, Architecture and History, Routledge, London.
      38. Sozen, M., 1987, The Evolution of Turkish Art and Architecture, Haset Kitabevi, A. S., Istanbul.
      39. Tillotson, G. H. R., 1990, Mughal India, Penguin Books, London.
      40. Volwahsen,A. and Stierlin, H.,1980, Islamic India, Benedict Taschen, Livre, Lausanne.
      41. Whitehouse, D., 1980, The Congregational Mosque, The British Institute of Persian Studies, London.
      42. Wilber, D. N., 2008, Antiquated Mosque of Shiraz, Translated by: Afra Bank, Art Academy Publication, Tehran. (In Persian)
      43. Zekrgo, A. H., 2001, Mosque of  Vazir Khan, Art University, Tehran. (In Persian)
      44. Alty, A. and Salahaddin, 1978, S. T. Sophia, Ankara Offset, Ankara.
      45. Whitehouse, D., 1980, The Congregational Mosque, The British Institute of Persian Studies, London.
آمار
تعداد مشاهده مقاله: 2,440
تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 1,368


سامانه مدیریت نشریات علمی. قدرت گرفته از سیناوب