استادیار گروه مطالعات علوم سیاسی و انقلاب اسلامی پژوهشگاه فرهنگ و معارف اسلامی
چکیده
یکی از مصادیق حکومت اسلامی، مردم‌سالاری دینی، با تکیه بر عناصر کلیدی دین اسلام و مردم است. مردم‌سالاری دینی با قرار گرفتن در مظروف اندیشه‌های متصور شیعه و سنی، قابلیت شکل‌پذیری‌های مختلفی دارد. در ایران، بعد از پیروزی انقلاب اسلامی، یکی از اشکال آن طرح و محقق شده است و می‌تواند الهام‌بخش همگرایی امت مسلمان در راستای زمینه‌سازی تشکیل «امت واحدة اسلام» باشد. چنانچه مؤلفه‌های اصلی تحقق مردم‌سالاری دینی را در مقولاتی نظیر حاکمیت، مردم، پیوند دین و سیاست، عقل، رهبری و عدالت بدانیم، می‌توانیم با بازشناسی اندیشةه متفکران اهل سنت، عناصر اصلی حکومت اسلامی را شناسایی کنیم و به بررسی این موضوع بپردازیم که اندیشة سیاسی اندیشمندان اهل تسنن قابلیت تحقق‌بخشی تشکیل حکومت اسلامی بر مبنای مدل مردم‌سالاری دینی جهت تبدیل‌شدن به الگو را دارد. سؤال این مقاله عبارت است از اینکه: «آیا با تکیه بر اندیشة سیاسی اهل تسنن امکان استخراج الگوهای مختلف مردم‌سالاری دینی وجود دارد؟» فرضیة مورد نظر آن است که «در اندیشة سیاسی اندیشمندان اهل تسنن ظرفیت‌های اولیه جهت تدوین الگوی مردم‌سالاری دینی وجود دارد». این تحقیق از نوع تحقیقات کیفی و با روش توصیفی- تحلیلی است. نوع تحلیل این مقاله، درون‌متنی بر اساس نمونه‌هایی از معاصران اهل تسنن است. روش گردآوری مطالب، مطالعة کتابخانه‌ای است.
The capacity of religious democracy in the Sunni scholars’ thoughts
نویسندگان [English]
Nayyereh Ghavi
Professor, Research Institute of Culture and Islamic Studies, Iran
چکیده [English]
One of the best examples of Islamic government is Religious Democracy, with a focus on key factors of Islam and public. Religious Democracy has several configurability capacities in the envelope of ideas perceived by Shia-Sunni. In post-Islamic revolution Iran, one of its forms has been realized and undoubtedly can inspire the Muslim Society in line with preparing the ground for the establishment of “Islamic Unified Nation”. If we consider the main elements of the realization of religious democracy in categories such as governance, people, the link between religion and politics, wisdom, leadership, law and justice, then we can identify the core elements of the Islamic government by recognition of Sunni scholars’ thoughts, and evaluate whether the political thought of Sunni thinkers is capable of formation of Islamic Government based on religious democracy model to become an exemplar. The question we are going to answer through this article is that: “is it possible to extract different models of religious democracy by focusing on the political thoughts of the Sunnis?” To answer this question, the assumption is that: “there is initial capacity to develop a model of religious democracy in the political thoughts of contemporary Sunni Mutazili scholars." This research is a qualitative research performed by descriptive-analytical method. This article analysis is in-text and based on the samples of Sunni contemporaries. The data collection method is the study of library resources.
کلیدواژه‌ها [English]
capacity of religious democracy, People, religion of Islam, Sunni scholars
مراجع
اخوان کاظمی، مسعود(1385) «جایگاه و نقش رهبری در مردم‌سالاری دینی و مقایسه آن با دموکراسی غربی» در همایش ملی مردم‌سالاری دینی ج1.تهران: دفتر نشر معارف.
امرایی، حمزه (1383) انقلاب اسلامی ایران و جنبش‌ها ی اسلامی معاصر. تهران: مرکز اسناد انقلاب اسلامی ایران.
بیانات 17/6/90 و 26/6/90 و 14/3/90 و 13/10/79 و 12/9/79 و 10/17/60 و 12/5/68 و 10/17/60 (www.leader.ir)
البنا، حسن (1992) مجموعه رسائل الامام الشهید حسن البنا. قاهره: دارالتوزیع و النشر الاسلامیه.
جدعان، فهمی (1978) اسس التقدم عند مفکری للااسلام.قاهره:دارالشرق
حسینی، سید رضا (1390) «الگوی مردم‌سالاری دینی و نسبت آن با بیداری اسلامی» جستارهای سیاسی معاصر. شماره2.
حلبی، علی اصغر (1362) «ابوالاعلی مودودی، ابوحنیفه و ابویوسف» در تاریخ فلسفه در اسلام. به کوشش م.م. شریف، ترجمه زیر نظر نصرالله پورجوادی. تهران: مرکز نشر دانشگاهی.جلد دوم.
حیدر ابراهیم على(1943) التیارات الاسلامیة و قضیة الدیمقراطیة. بیروت: مرکز دراسات الوحدة العربیة.
رضایی، هوشنگ و بهروز یدالله پور (1390) «محمد شحرور» اندیشه سیاسی متفکران مسلمان. جلد 18. به اهتمام علی اکبر علیخانی و همکاران. تهران: پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی.
روزبهان خنجی، فضل الله (1362) سلوک ملوک. ترجمه:محد علی موحد، تهران: انتشارات خوارزمی.
زهری، خالد (1391) «بررسی تطبیقی خلافت در فقه سیاسی اهل سنت با نظریه ولایت فقیه از نگاه شیعه» فروغ وحدت. ترجمه: حامد جمالی.شماره27
سید قطب(1373) عدالت اجتماعی در اسلام. ترجمه: سید‌ها دی خسروشاهی و محمد علی گرامی، تهران: چاپخانه سوره.
سید قطب(2001) الاسلام العالمی و الاسلام. قاهره: دارالشروق.
سید قطب(بی تا) معالم فی الطریق. بی جا:منبر التوحید و الجهاد.
سید قطب(1953) در اساتالاسلامیه. قاهره: مکتبه لجنه الشباب المسلم.
سیدقطب(1360) مقابلةاسلامباسرمایه داریوتفسیرآیاتربا. ترجمه و اقتباس سید محمد رادمنش، تهران: بنیا د علوم اسلامی.
الشاوی، توفیق محمد(1993) فقه الشوری و الاستشار. مصر: دارالوفا.
طیبی، بسام (1385) اسلام ودموکراسی در جهان عرب. تهران: مرکز تحقیقات دانشگاه امام صادق(علیه السلام).
عالم، عبدالرحمن(1388) بنیادهای علم سیاست. تهران: نشر نی.
عبدالمطلب، عبدالله(1388) «بسترهای مردم‌سالاری دینی در ایران و برخی از کشورهای اسلامی» در مجموعه مقالات دومین همایش مردم‌سالاری دینی در رویکردی تطبیقی و کاربردی، جلد دوم، تهران:دفتر نشر معارف.
عشماوی، محمد سعید (1382) اسلام گرایی یا اسلام. ترجمه: امیر رضایی، تهران: نشر قصیده سرا.
علیخانی، علی اکبر (1390) «حسن حنفی» در اندیشه سیاسی متفکران مسلمان. جلد 17. به اهتمام علی اکبر علیخانی و همکاران. تهران: پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی
عنایت، حمید(1380) اندیشهسیاسیدراسلاممعاصر، ترجمة بهاءالدین خرمشاهی، تهران: انتشارات خوارزمی.
عیوضی، محمد رحیم (1389) «مقایسه مردم‌سالاری دینی و لیبرال دموکراسی» راهبرد یاس. شماره 21.
فوزی، یحیی(1389) «گونه شناسی فکری جنبشهای اسلامی معاصر و پیامدهای سیاسی و امنیتی آن در جهان اسلام» فصلنامه مطالعات راهبردی. شماره50.
فیرحی، داوود (1382) نظام سیاسی دولت در اسلام. تهران: سمت.
فیرحی، داوود (1388) «توفیق محمد الشاوی و نظریه عمومی شوری در اسلام» فصلنامه سیاست. شماره 1
القرضاوی، یوسف(1380) توبه. ترجمه: احمد نعمتی، تهران: نشر امان.
القرضاوی، یوسف(1419) من فقه الدوله فی الاسلام:(مکانتها، طبیعتها، موقفها من الدیقراطیه، المراه و غیر المسلمین) القاهره: دارالشرق.
کربلایی پازوکی، علی (1388) «آسیب شناسی نظام مردم‌سالاری دینی(بر اساس قرآن و نهج البلاغه)» در مجموعه مقالات دومین همایش مردم‌سالاری دینی در رویکردی تطبیقی و کاربردی، جلد دوم، نشر معارف.
مالکی، محمد و ستار عودی(1390) «محمد عماره» در اندیشه سیاسی متفکران مسلمان. جلد 17. به اهتمام علی اکبر علیخانی و همکاران. پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی.
