جعفری کافی آباد, صابر. (1394). فرهنگ سیاسی علمای سنتی دوران مشروطه؛ با تاکید بر آرای شیخ ابوالحسن نجفیمرندی و محمدحسین تبریزی. , 22(2), 63-100. doi: 10.22059/jsr.2016.57036
صابر جعفری کافی آباد. "فرهنگ سیاسی علمای سنتی دوران مشروطه؛ با تاکید بر آرای شیخ ابوالحسن نجفیمرندی و محمدحسین تبریزی". , 22, 2, 1394, 63-100. doi: 10.22059/jsr.2016.57036
جعفری کافی آباد, صابر. (1394). 'فرهنگ سیاسی علمای سنتی دوران مشروطه؛ با تاکید بر آرای شیخ ابوالحسن نجفیمرندی و محمدحسین تبریزی', , 22(2), pp. 63-100. doi: 10.22059/jsr.2016.57036
جعفری کافی آباد, صابر. فرهنگ سیاسی علمای سنتی دوران مشروطه؛ با تاکید بر آرای شیخ ابوالحسن نجفیمرندی و محمدحسین تبریزی. , 1394; 22(2): 63-100. doi: 10.22059/jsr.2016.57036
فرهنگ سیاسی علمای سنتی دوران مشروطه؛ با تاکید بر آرای شیخ ابوالحسن نجفیمرندی و محمدحسین تبریزی
فرهنگ شامل عقاید و ارزشها و احساسات است. نظامهای فرهنگی از سویی محصول اعمال و باورهای انسانی متعددیاند و از سویی دیگر، در ابعاد مختلف، اعمال و باورهای انسانی را محدود میکنند. سیاست از مهمترین حوزه‌هایی است که فرهنگ نقشی تعیینکننده در آن دارد. میتوان در قالب مفهوم فرهنگ سیاسی، تاثیرات دیرپای عوامل فرهنگی بر مواضع و جهتگیریهای سیاسی را مورد مطالعه قرار داد. این مقاله درصدد بررسی فرهنگ سیاسی علمای سنتی دوران مشروطه بهعنوان جریان سیاسی مستقل است. در مطالعات انجام‌پذیرفته، کمتر بهطور مستقل به این جریان سیاسی پرداخته شده است و مواضع این جریان غالبا ذیل جریان طرفدار شیخ فضلالله نوری بررسی شدهاند. آثار مکتوب معدودی از نویسندگان متعلق به این جریان در دست است. دو رسالة مشهور متعلق به این جریان، «دلایل براهین الفرقان فی بطلان قوانین نواسخ محکمات القرآن» نوشتة شیخابوالحسن نجفیمرندی دولتآبادی و «کشف‌المراد من المشروطه و الاستبداد» نوشتة محمدحسینبنعلیاکبر تبریزی هستند. در تدوین چارچوب مفهومی این پژوهش، از الگویی ترکیبی با محوریت دیدگاههای گابریل آلموند و جی. بینگهام پاول استفاده شده است. در تکمیل این الگو از دستاوردهای صاحب‌نظرانی چون وربا و لوسین پای و رونالد اینگلهارت و ولزل و ... نیز استفاده شده است. روش تحقیق این پژوهش تحلیل محتوای مضمونی است و در مراحل مختلف طبقهبندی مضامین، از تکنیکهای کدگذاری باز و محوری استفاده شده است. بررسی آثار مذکور بر مبنای چارچوب مفهومی تدوینشده، حاکی از آن است که الگوی واحدی از فرهنگ سیاسی، در ابعاد و مولفههای مختلف، بر دو اثر حاکم است. میتوان گفت مبنای ارزشی هر دو نویسنده، «اقتداری»؛ بهلحاظ ظرفیتهای فرهنگی و سیاسی، رویکرد آن‌ها «انحصارگرایانه»؛ و موضع سیاسی هر دو نویسنده نسبت به وضعیت نظام سیاسی در دوران مشروطه «اعتراضی» است.
The Political Culture of Traditional Ulema in the Era of Constitutional Revolution in Iran
نویسندگان [English]
saber jafari kafiabad
چکیده [English]
The culture is consisted of beliefs, values and emotions. On the one hand, cultural systems are products of variety of human beliefs and acts. On the other hand, these cultural systems constrain other beliefs and acts in several domains. Politics is one of the most important domains in which culture plays a determinative role. Durable influences of cultural factors on political positions and orientations can be studied in the framework of the concept of political culture. It is tried in this article to investigate the political culture of "traditional ulama" as an independent political stream. There are a few works that consider this political stream independently and in most of the cases, positions of this stream are considered in relation to Sheykh Fazlolah Nouri’s advocates. The written works which belong to this stream are so scant. In this article, two booklets of this stream are scrutinized which belong to Shekh Abolhasan Najafi Marandi and Mohammadhossein Tabrizi, intellectual elites of the stream. The conceptual framework which is used in this investigation is based on a pattern synthetized of Gabriel Almond and Bingham Powell’s work. Other works which some parts of their consequences are incorporated in this pattern are Lucian Pye, Ronald Inglehart and Christian Welzel’s works. The method used in this research is thematic content analysis which integrates the qualitative considerations along quantitative. Open and axial coding technics are applied in different levels of investigation. The results shows that similar pattern of political culture is dominant on both considered booklets. It is followed that value foundation of both intellectuals is “authoritarian”; in terms of political and cultural capacities, they are “monopolistic”; and the item of their political position is “protesting”.
کلیدواژه‌ها [English]
political culture, political system, traditional Ulama, elites, constitutional era
مراجع
آجدانی، لطفالله (1383)؛ «علماء و انقلاب مشروطیت ایران»، تهران: اختران.
آجدانی، لطفالله (1386)؛ «روشنفکران ایران در عصر مشروطیت»، تهران: اختران.
آشوری، داریوش (1389)؛ تعریفها و مفهوم فرهنگ، تهران: نشر آگاه.
آلغفور، سیدمحمدتقی (1375)؛ «نقش فرهنگ در ساختار سیاسی ایران معاصر»، فصلنامة نقد و نظر، شمارة سوم و چهارم.
آلموند، گابریل؛ پاول، جی.بینگهام (1375)؛ «جامعهپذیری سیاسی و فرهنگ سیاسی»، ترجمة علیرضا طیب، اطلاعات سیاسی-اقتصادی، شمارة پنجم و ششم، شمارة پیاپی114-113، صفحات 31-22.
آلموند، گابریل؛ پاول، جی.بینگهام (1381)؛ «چارچوبی نظری برای بررسی سیاست تطبیقی»، ترجمة علیرضا طیب، مرکز آموزش مدیریت دولتی.
اینگلهارت، رونالد؛ ولزل، کریستین (1389)؛ «نوسازی، تغییر فرهنگی و دموکراسی»، ترجمة یعقوب احمدی، تهران، انتشارات کویر.
اینگلهارت، رونالد (1381)؛ «فرهنگ و دموکراسی»، ترجمة سیدعلی مرتضویان، ارغنون، شمارة 13، پاییز، صفحات: 1- 33.
پای، لوسین. دبلیو؛ بانیدر، لئونارد؛ کلمن، جیمز. اس و دیگران (1380)، «بحرآن‌ها و توالیها در توسعة سیاسی»، ترجمة غلامرضا خواجه سروی، تهران: انتشارات پژوهشکده مطالعات راهبردی.
پای، لوسین (1370)؛ «فرهنگ سیاسی و توسعه سیاسی»، ترجمه مجید محمدی، نامه فرهنگ، سال دوم، شماره 1و 2، صفحات 37-47.
پناهی محمد حسین، و حسین کردی (1389)؛ «فرهنگ سیاسی و عوامل اجتماعی آن»، فصلنامه علوم اجتماعی، شماره 50، زمستان 1389.
پناهی، محمد حسین، و سمیه شالچی (1391)؛ «دموکراسی تاملی، بدیل ها و چالشهای آن دموکراسی: از مقوله ای سیاسی تا امری فرهنگی.» فصلنامه علوم سیاسی، دانشگاه باقرالعلوم. سال 15، شماره 58، تابستان 91.
تاجداری، علیرضا (1386)؛«خاستگاههای اجتماعی و گفتمان‌های نیروهای سیاسی در انقلابهای مشروطه و اسلامی»، رسالة دکتری جامعهشناسی دانشگاه علامه طباطبایی.
تبریزی، محمدحسینبنعلیاکبر (1390)؛ «رسایل مشروطیت: مشروطه به روایت موافقان و مخالفان»، به کوشش غلامحسین زرگرینژاد، جلد اول، تهران: موسسه تحقیقات و توسعه علوم انسانی.
جمالزاده، ناصر (1376)، «اندیشه سیاسی علمای شیعه در زمینة مشروطهخواهی (از جنبش تحریم تنباکو تا به توپ بسته شدن مجلس ]1287-1270 / 1891-1908[)»، پایاننامة کارشناسی ارشد علوم سیاسی دانشگاه تربیت مدرس.
جمالزاده، ناصر (الف 1377)؛ «تنوع گفتمانی علمای شیعه در آغاز استیلای مغولان»، مجله پژوهشی دانشگاه امام صادق (ع)، شماره 6 و 7، صفحات 78-45.
جمالزاده، ناصر (ب 1377)؛ «تنوع گفتمانی علمای شیعه در عصر مشروطیت»، مجله پژوهشی دانشگاه امام صادق (ع)، شماره 8، صفحات 202-177.
چیلیکوت، رونالد (1378)؛ «نظریههای سیاست مقایسهای»، ترجمة وحید بزرگی و علیرضا طیب، موسسة خدمات فرهنگی رسا، چاپ اول.
دال، رابرت (1378)؛ «دربارة دموکراسی، سیر تحول و شرایط تحقق آن»، ترجمة فیروز سالاریان، تهران: نشر چشمه.
زرشناس، شهریار (1383)؛ «نگاهی کوتاه به تاریخچه روشنفکری در ایران: پیدایش روشنفکری در ایران و نسل اول روشنفکران مشروطه»، تهران: کتاب صبح، جلد اول.
سرشار، حمید (1390)؛ «تیپولوژی فرهنگ سیاسی و عوامل موثر بر آن؛ مطالعة موردی دانشجویان دانشگاه کردستان»، پایاننامة کارشناسی ارشد جامعهشناسی دانشگاه علامه طباطبایی.
شریف، محدرضا (1381)؛ انقلاب آرام: درآمدی بر تحول فرهنگ سیاسی در ایران معاصر، تهران: روزنه.
شهرامنیا، سیدامیرمسعود (1385)؛ «جهانیشدن و دموکراسی در ایران»، نشر نگاه معاصر، چاپ اول.
علم، محمدرضا (1379)؛ «سهم فرهنگ سیاسی ایران در ناپایداری احزاب سیاسی از مجلس اول تا سقوط قاجاریه»، رساله دکتری دانشگاه شهید بهشتی.
کاظمی، علیاصغر (1376)؛ بحران نوگرایی و فرهنگ سیاسی در ایران معاصر، تهران: نشر قومس.
کردی، حسین (1388)؛ «فرهنگ سیاسی و عوامل اجتماعی آن؛ مطالعة موردی استان گلستان»، رسالة دکتری جامعهشناسی دانشگاه علامه طباطبایی.
گیدنز، آنتونی (1378)؛ «راه سوم، بازسازی سوسیال دموکراسی»، ترجمة منوچهر صبوری، تهران: نشر شیرازه.
لیپست، سیمور مارتین (1383)؛ «دائرهالمعارف دموکراسی»، ترجمة فانی و مرادی، تهران: وزارت امور خارجه.
محمدشاهی، حجتالله (1390)؛ «بررسی تطبیقی دیدگاههای شیخ فضلالله نوری و آیتالله محمدحسین نائینی دربارة آزادی، و قانونگذاری در مقایسه با گفتمان حقوقی مدرن»، پایاننامه کارشناسی ارشد حقوق عمومی دانشگاه شهید بهشتی.
نامدار، مظفر (1383)، «مقایسه دیدگاه جریآن‌های فکری عصر مشروطه نسبت به تجدد»، مجله آموزه، شماره 6، صفحة 75 تا 120.
نجفیمرندی دولتآبادی، شیخ ابوالحسن (1390)؛ «رسایل مشروطیت: مشروطه به روایت موافقان و مخالفان»، به کوشش غلامحسین زرگرینژاد، جلد اول، تهران: موسسه تحقیقات و توسعه علوم انسانی.
نصرتینژاد، فرهاد (1379)؛ «بررسی فرهنگ سیاسی گروههای سیاسی»، پایاننامة کارشناسی ارشد جامعهشناسی دانشگاه تربیت مدرس.
هاشمزهی، نوروز (1386)؛ «شرایط اجتماعی و پارادایمهای روشنفکری در آستانه دو انقلاب ایران: انقلاب مشروطه و انقلاب اسلامی»، تهران: موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (ره)، موسسه چاپ و نشر عروج.
· هولستی، آل آر (1391)؛ «تحلیل محتوا در علوم اجتماعی و انسانی»، ترجمة نادر سالارزاده، انتشارات دانشگاه علامه طباطبایی.
Almond, Gabriel; Verba, Sidney (1963); "The Civic Culture; Political Attitudes and Democracy in Five Nations", Princton university press.
Inglehart, Ronald (1988); "The Renaissance of Political Culture", The American Political Science Review, Vol. 82. No. 4 (Dec), PP: 1203-1230
Inglehart, Ronald (2000); "Culture and Democracy", books. Google.com
