سامانه پشتیبانی خدمات اطلاعات

  اخبار و اعلانات

 آمار

تعداد نشریات161
تعداد شماره‌ها6,573
تعداد مقالات71,033
تعداد مشاهده مقاله125,502,746
تعداد دریافت فایل اصل مقاله98,766,906
مطیعی لنگرودی, سیدحسن, فرجی سبکبار, حسنعلی, قدیری معصوم, مجتبی, بخشی, زهرا. (1396). تحلیل فضایی پراکنش سکونتگاه‌های روستایی منطقۀ سبزوار- نیشابور براساس منابع اکولوژیکی موجود. , 49(1), 227-242. doi: 10.22059/jhgr.2017.59773
سیدحسن مطیعی لنگرودی; حسنعلی فرجی سبکبار; مجتبی قدیری معصوم; زهرا بخشی. "تحلیل فضایی پراکنش سکونتگاه‌های روستایی منطقۀ سبزوار- نیشابور براساس منابع اکولوژیکی موجود". , 49, 1, 1396, 227-242. doi: 10.22059/jhgr.2017.59773
مطیعی لنگرودی, سیدحسن, فرجی سبکبار, حسنعلی, قدیری معصوم, مجتبی, بخشی, زهرا. (1396). 'تحلیل فضایی پراکنش سکونتگاه‌های روستایی منطقۀ سبزوار- نیشابور براساس منابع اکولوژیکی موجود', , 49(1), pp. 227-242. doi: 10.22059/jhgr.2017.59773
مطیعی لنگرودی, سیدحسن, فرجی سبکبار, حسنعلی, قدیری معصوم, مجتبی, بخشی, زهرا. تحلیل فضایی پراکنش سکونتگاه‌های روستایی منطقۀ سبزوار- نیشابور براساس منابع اکولوژیکی موجود. , 1396; 49(1): 227-242. doi: 10.22059/jhgr.2017.59773

تحلیل فضایی پراکنش سکونتگاه‌های روستایی منطقۀ سبزوار- نیشابور براساس منابع اکولوژیکی موجود

پژوهشهای جغرافیای انسانی
مقاله 15، دوره 49، شماره 1، فروردین 1396، صفحه 227-242    اصل مقاله (2.02 M)
نوع مقاله: مقاله علمی پژوهشی
شناسه دیجیتال (DOI): 10.22059/jhgr.2017.59773
نویسندگان
سیدحسن مطیعی لنگرودی* 1؛ حسنعلی فرجی سبکبار2؛ مجتبی قدیری معصوم1؛ زهرا بخشی3
1استاد گروه جغرافیا و برنامه‌ریزی روستایی دانشکدة جغرافیا، دانشگاه تهران
2دانشیار گروه جغرافیا و برنامه‌ریزی روستایی دانشکدة جغرافیا، دانشگاه تهران
3دانشجوی دکتری جغرافیا و برنامه‌ریزی روستایی دانشکدة جغرافیا، دانشگاه تهران
چکیده
هرگونه مطالعه و برنامه‌ریزی در نواحی روستایی به‌منظور تغییر و تحول برای پایداری، مستلزم بررسی دقیق و دستیابی به شناخت صحیح از نحوة استقرار و پراکندگی سکونتگاه‌های روستایی است. اگر سکونتگاه‌های روستایی در بستر طبیعی مناسبی شکل نگرفته باشند، بی‌شک در جریان رخدادهای طبیعی هزینه‌های گزافی متحمل می‌شوند و از مؤلفه‌های پایداری فاصله می‌گیرند. با توجه به ناهمسانی پراکنش فضایی سکونتگاه‌های روستایی از نظر تعداد و حجم جمعیت و توزیع گروه‌های سنی در روستاها، نابرابری در میزان و سطح تولیدات کشاورزی، خطرپذیری متعدد از حوادث طبیعی و... در سطح منطقة سبزوار- نیشابور، پژوهش حاضر با هدف بررسی نقش منابع اکولوژیکی (اقلیم، توپوگرافی، زمین‌شناختی و خاک) در پراکنش سکونتگاه‌های روستایی منطقة یادشده انجام گرفته است. برای دستیابی به این هدف با به‌کارگیری مدل اکولوژیکی توسعة شهری، روستایی و صنعتی و تطبیق آن با شرایط منطقه و نیز با روش توصیفی- تحلیلی و آنالیز فضایی اطلاعات در محیط GIS، پراکنش فضایی 925 آبادی دارای سکنه در زمینة منابع اکولوژیکی بررسی شد. نتایج نشان می‌دهد عوامل اکولوژیکی بیشترین توزیع را در دو طبقة I (مناسب) و II (نسبتاً نامناسب) دارند، اما عناصر اقلیمی بارش و رطوبت، علی‌رغم نقش مهم و تعیین‌کننده در اقلیم، کشاورزی و سکونت، از دامنة طبقة مناسب بسیار فاصله دارند. در نتایج پهنه‌بندی سه‌گانة نهایی، پهنة مناسب 32 درصد، پهنة نسبتاً مناسب 58 درصد و پهنة نامناسب 10 درصد سطح منطقه را پوشش داده‌اند و 51 درصد سکونتگاه‌ها در پهنة مناسب، 45 درصد در پهنة متوسط و 4 درصد در پهنة نامناسب مستقر بوده‌اند.
کلیدواژه‌ها
تحلیل فضایی؛ سکونتگاه روستایی؛ منابع اکولوژیکی؛ منطقة سبزوار- نیشابور
عنوان مقاله [English]
Analysis of the spatial distribution of rural settlements based on the existing ecological resources (Case study: Sabzevar- Neishabour)
نویسندگان [English]
Seyed Hasan Motiee Langroudi1؛ Hasan Ali Faraji Sabokbar2؛ Mojtaba Ghadiry Masom1؛ Zahra Bakhshi3
1Professor, Department of Geography and Rural Planning, Faculty of Geography, University of Tehran, Tehran, Iran
2Associate Professor, Department of Geography and Rural Planning, Faculty of Geography, University of Tehran, Tehran, Iran
3Ph.D. Candidate in Geography and Rural Planning, University of Tehran, Tehran, Iran
چکیده [English]
Introduction
Ensuring the sustainability of rural settlements in various aspects of economic, social, cultural, and political aspects depend on the posture and spatial distribution of these settlements. In this regard, careful and thorough study of understanding the spatial distribution of rural settlements is related to sustainability of rural settlements. Ecological resources (roughness, slope, geology, etc.) are important in spatial distribution and rural settlements. These factors also lead to the occurrence of natural events such as earthquakes, floods, storms and etc. These are the effects of instability in rural settlements. In this regard, several studies on the ecological role and importance are considering four factors including climate (Rainfall, temperature, humidity, winds), topography (elevation, slope, landform), soil (structure, depth, drainage, soil) and geology (soil and geological features).
These issues shaping the field of study about the analysis of the spatial distribution of rural settlements in Sabzevar-Neyshabur based on existing ecological resources. This area is located in the west of Khorasan Razavi Province and according to the 2011 census the population of the area is 387319 people that resides in 925 villages. The Purposes of this study is to examine the spatial distribution of rural settlements in Sabzevar- Neyshabur regions based on ecological resources. This study is going to answer the following issues:

The share of each of the different classes I (appropriate), II (intermediate) and III (inappropriate)
the distribution of rural settlements affected by ecological factors
Distribution of rural settlements in three suitable transitional and unsuitable zones

This study through library research and field observations, collects information and statistics and by the use of GIS and SPSS software. Hence, we have used administrative map, geological map, topographic scale of 1: 50,000, satellite images ETM, and some climate information. After collecting information from various sources, and the classes I (appropriate), II (intermediate) and III (inappropriate), based on study criteria, 12 persons, layers related to these criteria in GIS software made a lot of layer in each class. In this study, spatial analysis tools and overlap (overlay) tools (weighted overlay), are used and the criteria related to each by equally weighting layers are combined and output as the mapping of topography, climate, geology and soil. In the final step, using the tools of spatial analysis in the previous step in GIS, 4 layers are combined with equal weighting and zoning.
 
Results and Discussion
The results of the distribution (Table 6) show that the agents in the class I (appropriate), II (intermediate) and III (inappropriate), have the same distribution. The West region in terms of soil characteristics and geological conditions has a way that no adverse human settlements are formed.
Most parts of the South and South West areas are located in unsuitable zone, population studies and field studies indicate scattering of rural settlements, small population, an aging population, migration and lack of agricultural development in these areas.
 
Conclusion
About 49 percent of rural settlements are in a relatively favorable and unfavorable zone. To avoid instability in rural settlements, we are going to facilitate the movement toward sustainability and we have to use two ways:
Improving human factors (infrastructure, access, services, etc.) through correct planning and providing appropriate templates and designs, we also have natural limits to development as an opportunity. This also requires proper planning. Limitations of ecological factors in the region can be minimized by following methods.
کلیدواژه‌ها [English]
ecological resources, rural settlements, Spatial analysis, Sabzevar-Neyshabur
مراجع
  1. استعلاجی، علیرضا و محمد جعفری، 1393، نقش عوامل طبیعی در آرایش فضایی سکونتگاه‌های روستایی شهرستان ماهنشان، فصلنامة جغرافیا و مطالعات محیطی، سال سوم، شمارة 10، صص 29- 40.
  2. اکبراقلی، فرحناز و سعدالله ولایتی، 1386، بررسیجایگاهعواملطبیعیدراستقرارسکونتگاه‌هایروستایی مطالعهموردیسکونتگاه‌هایروستاییارتفاعاتکپهداغ- هزارمسجد، نشریة جغرافیا، دورة جدید، سال پنجم، شمارة 12 و 13، صص 45- 66.
  3. آسایش، حسین، 1388، برنامه‌ریزی کالبدی سکونتگاه‌های روستایی ایران، نشر دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران، تهران.
  4. بدری، سیدعلی و ­ جعفرصادق قنبری، 1384، ارزیابی توان‌های محیطی در عمران روستایی، حوضۀ رود قلعه چای عجب‌شیر، فصلنامۀ پژوهش‌های جغرافیایی، سال سی‌وششم، شمارۀ 54، صص 173- 193.
  5. پورجعفر، محمدرضا و دیگران، 1391، ارزیابی توان اکولوژیکی به‌منظور تعیین عرصه‌های مناسب توسعه در محدودة شهر جدید سهند، مجلۀ جغرافیا و توسعه، سال دهم، شماره 28، صص 11- 22.
  6. جعفربیگلو، منصور و دیگران، 1392، نقش عوامل طبیعی در پراکنش فضایی سکونتگاه‌های روستایی شهرستان تربت‌جام، فصلنامۀ اقتصاد فضا و توسعۀ روستایی، سال دوم، شمارة 2، پیاپی 4، صص 33- 54.
  7. رجایی، عبدالحمید، 1392، کاربرد ژئومورفولوژی در آمایش سرزمین و مدیریت محیط، نشر قومس.
  8. رحمانی، محمود، 1383، تحلیل اثر عوامل محیط طبیعی در الگوی توزیع فضایی سکونتگاه‌ها و جمعیت روستایی شهرستان آمل، مجلة جمعیت، سال یازدهم، شمارة 49 و 50، صص 152- 141.
  9. زمردیان، محمدجعفر، 1390، کاربرد جغرافیای طبیعی در برنامه‌ریزی شهری و روستایی، نشر پیام نور.
  10. سایت جهاد کشاورزی استان خراسان رضوی، سیمای کشاورزی شهرستان‌ها، 1394.http://koaj.ir/modules/showframework.aspx?RelFacilityId=1241&ObjectID=1052&FrameworkPageType=SEC
  11.  سایت مرکز آمار ایران، سرشماری عمومی نفوس و مسکن، 1390، https://www.amar.org.ir/.
  12.  تریکار، جان، 1371، مسائل توسعۀ روستایی: چشم‌اندازها، فضاهای روستایی و نظام‌های زراعی مغرب ـ افریقای سیاه – ملانزی، ترجمة ابوالحسن سروقدمقدم، چاپ اول، نشر آستان قدس مشهد.
  13.  سعیدی، عباس، 1375، ضرورت آرایش مکانی- فضایی، سکونتگاه‌های روستایی در راستای ساماندهی روستاهای پراکنده، مجموعه مقالات سمینار ساماندهی روستاهای پراکندۀ بنیاد مسکن انقلاب اسلامی همدان.
  14.  سعیدی، عباس و حسینی‌حاصل، صدیقه، 1388، شالودۀ مکان‌یابی و استقرار روستاهای جدید، بنیاد مسکن انقلاب اسلامی، معاونت عمران روستایی، نشر شهیدی.
  15.  شکویی، حسین، 1389، دیدگاه‌های نو در جغرافیای شهری، نشر سمت.
  16.  عنابستانی، علی‌اکبر، 1389، نقش عوامل طبیعی در پایداری سکونتگاه‌های روستایی، شهرستان سبزوار، جغرافیا و برنامه‌ریزی محیطی، دورة 21، شمارۀ 4، صص 89- 104.
  17.  غلامی‌راد، زهرا و مجیدولی شریعت‌پناهی، 1392، بررسیجایگاهعواملطبیعیدراستقرارسکونتگاه‌هایروستاییاستانکرمانشاهبراساسمدلفرایندتحلیلسلسله‌مراتبی (AHP) بااستفادهاز GIS، فصلنامۀ جغرافیایی سرزمین، سال دهم، شمارة 37، صص 55- 76.
  18.  قدیری­معصوم، مجتبی و علیرضا استعلاجی، 1384، بررسی‌ عوامل جغرافیایی‌ در نظام‌ استقرار سکونتگاه‌ها با تأکید بر تکنیک­های‌ کمی (ناحیۀ‌ ویلکیج‌ از توابع‌ شهرستان‌ نمین)، پژوهش‌های جغرافیایی، دورة 37، شمارة 53، صص 121- 136. 
  19.  مخدوم فرخنده، مجید، 1392، شالودۀآمایشسرزمین، انتشارات دانشگاه تهران.
  20.  عظیمی، ناصر، 1382، روش‌شناسی شبکه سکونت‌گاه‌ها در طرح‌های کالبدی منطقه‌ای، نشر مرکز مطالعات و تحقیقات شهرسازی و معماری ایران.
  21.  مطیعی‌لنگرودی، سیدحسن و ارسطو یاری‌حصار، 1389، حفاظت محیط‌زیست و برنامه‌ریزی توسعۀ فیزیکی روستا با تأکید بر ارزیابی طرح‌های هادی روستایی، فصلنامۀ جغرافیا و برنامه‌ریزی محیطی، سال بیست‌ویکم، شمارة پیاپی 39، شمارة 3، صص 45- 60.
  22.  موحد، علی، 1385، گردشگری شهری، نشر دانشگاه شهید چمران اهواز.
  23.  موسوی، میرنجف، نظم‌فر، حسین و احمد آفتاب، 1392، بررسی نقش عوامل طبیعی در توزیع جغرافیایی جمعیت و سکونتگاه‌های شهری استان آذربایجان غربی، فصلنامۀ جغرافیا و مطالعات محیطی، شمارة 5، صص 80- 98.
  24.  نوروزی‌آورگانی، اصغر و سیداسکندر صیدایی، 1389، تحلیلی بر الگوهای استقرار فضایی سکونتگاه‌های روستایی در استان چهارمحال و بختیاری، فصلنامۀ جغرافیا و توسعه، شمارة 18، صص 53- 68.

 

  1. Bond, R., 2001, Integrated impact assessment for sustainable development, a case study approach world development, Vol. 29, No. 6, PP. 1011- 1024.
  2. Coates, B. E. R. J. Johnston and, P. L, Knox.1977, Geography and Inequality, Oxford University Press.
  3. Guangjin, T., Zhi, Q. and Yaoqi, Z., 2012, The investigation of relationship between rural settlement density, size, spatial distribution and its geophysical parameters of China using Landsat TM images, Ecological Modelling, Vol. 231, No. 37, PP. 25– 36.
  4. Mandal, R. B., 1989, Systems of Rural Settlements in Developing Countries, Concept Publishing Company, New Delhi, India.
  5. Pound, B., 2003, Managing natural resources for sustainable livelihoods: uniting science and participation, Earthcan Publication, Canada.
  6. Ward, N., 2000, The nature of rural development toward sustainable integrated Policy in europe, IEEP.
  7. Zhao, P., 2010, Sustainable urban expansion and transportation in a growing megacity: Consequences of urban sprawl for mobility on the urban fringe of Beijing, Habitat International, Vol. 34, No. 2, PP. 236- 243.
آمار
تعداد مشاهده مقاله: 1,978
تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 2,222





سامانه مدیریت نشریات علمی. قدرت گرفته از سیناوب