بر اساس رویکرد غالب اندیشمندان مسلمان، عوامل مجرد و معنوی در عالم مادی تأثیرگذارند، اما این تأثیرگذاری با استخدام علل مادی و طبیعی است.
پذیرش این نظریه آیا به ماتریالیسم روششناختی در علوم نمیانجامد که با وجود عدم انحصار هستی و وجود در ماده، در روششناسی علوم، روش تجربی را در توصیف و تبیین جهان مادی کافی میداند؟ و آیا بر اساس این نظریه، میتوان قانون فراگیری را پیشنهاد داد؟
در این مقاله در صدد اثبات این نکتهایم که پذیرش مبانی گفتهشده، به ماتریالیسم روششناختی نمیانجامد. همچنین بر اساس شرایطی میتوان از قانون فراگیر در علم دینی (که بررسی علل معنوی را در دستور کار خود دارد) سخن گفت. بر این اساس غفلت از غیب و باطن جهان و واکاوی علل مادی به روش تجربی با عدم لحاظ علل معنوی، از نقیصههای معرفتی علوم رایج (طبیعی و انسانی) بهشمار میآید.
Assistant professor at "Theology (kalam) Department" of the Islamic Reseach Institute for Culture and Thought (IICT)
چکیده [English]
There are different approaches in philosophical justification of the influences of metaphysical or spiritual causes on the material world. According to the approaches of the the most Muslim thinkers, the deposited factors are influencing the on material world, but such influencing is along with the natural and material causes. Accordingly, is it possible to propose a methodological materialism in sciences that consider the experimental method in methodology of science to describe and explain the material world, despite of non-inclusivism of the existence in the material? This article is to prove the fact that, accepting the aforementioned principles, would not lead to a methodological materialism. Accordingly, neglecting the unseen world and inner world, and analyzing the material causes disregarding the spiritual causes would provide an incomplete knowledge for human.
کلیدواژهها [English]
Materialism, methodology, Spiritual Causes, material causes
مراجع
*. قرآن مجید.
ابنبابویه، محمدبن على (شیخ صدوق) (1376). الأمالی، چ ششم، تهران: کتابچى.
ابنبابویه، محمدبن على (شیخ صدوق) (1385). علل الشرائع، چ اول، قم: کتابفروشى داورى.
ابنبابویه، محمدبن على (شیخ صدوق) (1403). معانی الأخبار، چ اول، قم: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعۀ مدرسین حوزۀ علمیۀ قم.
ابنبابویه، محمدبن على (شیخ صدوق) (1413). من لایحضره الفقیه، چ دوم، قم: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعۀ مدرسین حوزۀ علمیۀ قم.
ابنشعبه حرانى، حسنبن على (1404). تحف العقول عن آل الرسول (ص)، چ دوم، قم: جامعۀ مدرسین.
اربلى، علىبن عیسى (1381). کشف الغمة فی معرفة الأئمة (ط - القدیمة)، چ اول، تبریز: بنى هاشمى.
اردستانی، محمدعلی و کوچنانی، قاسمعلی (1388). ابداعات فلسفی علامه طباطبایی، چ اول، تهران: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشۀ اسلامی.
بستان، حسین (نجفی) و همکاران (1384). گامی بهسوی علم دینی، ج 1، چ اول، قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
بستان، حسین (نجفی) (1390). گامی بهسوی علم دینی، ج 2، چ اول، قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
پاینده، ابوالقاسم (1382). نهجالفصاحه (مجموعۀ کلمات قصار حضرت رسول ص)، چ چهارم، تهران: دنیاى دانش.
تمیمى آمدى، عبدالواحدبن محمد (1366). تصنیف غررالحکم و دررالکلم، چ اول، قم، دفتر تبلیغات.
جعفریان، رسول (1371). نزاع سنت و تجدد: رئوف.
جوادی آملی، عبدالله (1374). علیبن موسیالرضا (ع) و الفلسفة الالهیة، قم: دارالاسراء للنشر.
جوادی آملی، عبدلله (1376). رحیق مختوم، قم: مرکز نشر اسراء.
خمینى موسوى، سید روحاللّه (1387). الطلب و الإرادة، چ چهارم، تهران: مؤسسۀ تنظیم و نشر آثار امام خمینى(ره).
سبحانی، جعفر (1412). الإلهیات على هدى الکتاب و السنة و العقل، چ سوم، قم: المرکز العالمی للدراسات الإسلامیة.
سروش، عبدالکریم (1378). بسط تجربۀ نبوی، تهران: مؤسسۀ فرهنگی صراط.
شعیری، محمدبن محمد (بىتا). جامع الأخبار، چ اول، نجف: مطبعة حیدریة.
شیخ حر عاملى، محمدبن حسن (1409). تفصیل وسائلالشیعة إلى تحصیل مسائلالشریعة، چ اول، قم: مؤسسة آلالبیت (ع).