این نکته بدیهی است که برقراری و تداوم نظم عمومی بینالمللی در گرو رعایت اصول و موازین بنیادین این جامعه می‌باشد. همزیستی و روابط مسالمت‌آمیز و نفی جنگ و توسل به زور از مهم‌ترین و بارزترین این اصول اساسی به‌شمار می‌‌آید. درعین‌حال، تلاش‌های گوناگون ملت‌های تحت سلطۀ حکومت‌های مستبد برای رهایی، باعث شده است که امروزه بسیاری از درگیری‌های مسلحانه ماهیتی داخلی پیدا کند که طبعاً آثاری بینالمللی و همچنین پرسش‌های بسیاری به‌همراه داشته است و توجه تعداد زیادی از حقوق‌دانان را به خود معطوف ساخته و در پی آن تلاش شده است تا از طریق دکترین «مسئولیت حمایت» به این پرسش‌ها پاسخ داده شود. پرسشی که در این پژوهش در پی پاسخ به آن هستیم، این است که آیا ساختار جهاد ابتدایی در فقه شیعه قابل تطبیق با دکترین مسئولیت حمایت در حقوق بین‌الملل می‌باشد. در این تحقیقِ تطبیقی ضمن بررسی مختصر اصول حاکم بر قاعدۀ منع توسل به زور و همچنین تبیین دو مفهوم جهاد ابتدایی و مسئولیت حمایت، به این نتیجه رسیدیم که با وجود تفاوت در ساختار و حوزۀ قلمرو آ‌ن‌ها، از نظر مبانی نظری و فلسفی و نیز ازآنجا که یکی از موارد مهم کاربست جهاد ابتدایی آزادسازی ملت‌هایی است که زیر سلطۀ حکومت استبدادی و دیکتاتوری، حیثیت، شرف، جان و مال آنان در معرض تاخت‌وتاز سلطه‌گران قرار دارد، جهاد ابتدایی با دکترین مسئولیت حمایت قابل تطبیق است.
Comparative study between primary Jihad in Islamic law and Responsibility to protect in international law
نویسندگان [English]
Sohrab Salahi
Assistant Professor, Deparement of Law, University of Imam Hossein, Tehran, Iran
چکیده [English]
It is clear that the establishment and continuity of the International Public Order depends on observance of the fundamental principles and norms of the International Society. Peaceful coexistence and relations and rejection of war and violence are the most important and most significant of these basic principles. At the same time, efforts of various nations under the rule of tyrants to liberation, has found nature domestic, many of the armed conflicts which works naturally seek international as well as have many questions and attracted the attention of many lawyers and efforts have been made to the doctrine of “responsibility to protect” to be answered; In this study, we sought to answer the question that is whether the Jihad in the Shiite is compatible with the responsibility to protect doctrine in International Law. In this comparative study, we briefly review the rules governing the prohibition on the use of force and also explain the concept of primary jihad and the responsibility to protect. The authors have concluded that despite the differences in structure and territory, from the theoretical and philosophical and since, one of the most important application of the primary jihad is to liberate the nations that are under tyranny and dictatorship, dignity, honor, life and property exposed to over run their domination, so with the responsibility to protect doctrine is applicable
کلیدواژه‌ها [English]
the doctrine of responsibility to protect, Non-use of force, Primary Jihad, The right to self- determination
مراجع
الف) فارسی و عربی
قرآن کریم
برزنونی، محمدعلی (1384)، «اسلام؛ اصالت جنگ یا اصالت صلح»، مجلۀ حقوقی بینالمللی، شمارۀ 33، ص157-73.
جاوید، محمدجواد و محمدی، عقیل (1392)، «نسبت اصل عدم مداخله در حقوق بین‌الملل معاصر و اصل حمایت از مستضعفین در حقوق اسلامی»، مجلۀ حقوقی دانشگاه شیراز، دورۀ 5، شمارۀ 1، ص88-49.
رشیدی‌نژاد، زینب (1386)، «موازین و مرزهای مداخلۀ بشردوستانه در رویۀ شورای امنیت»، مجلۀ حقوقی بینالمللی، شمارۀ 37، ص102-63.
سیاه رستمی، هاجر (1388)، رسالۀ حقوق اشغال نظامی و کارایی آن در حمایت از افراد با نگاه ویژه به عراق، دانشگاه آزاد اسلامی- واحد علوم و تحقیقات تهران.
شفیعی، محمد (1375)، «بررسی مشروعیت و دخالت نظامی بشردوستانه از دیدگاه حقوق بین‌الملل»، مجلۀ حقوقی بینالمللی، شمارۀ 20، ص102-63.
صلاحی، سهراب (1395)، اشغال عراق؛ اهداف راهبردی و استنادات حقوقی، چاپ پنجم، تهران: میزان.
ضیائی بیگدلی، محمدرضا (1385)، اسلام و حقوق بین‌الملل، تهران: کتابخانۀ گنج دانش.
لیونز، جنی ام. (مرداد و شهریور 1373)، «مداخله بینالمللی، حاکمیت دولت و آیندۀ جامعۀ بینالمللی»، ترجمۀ خجسته عارف‌نیا، اطلاعات سیاسی و اقتصادی، سال هشتم، شمارۀ 83و84، ص12-4.
کاسسه، آنتونیو (1376)، نقش زور در روابط بین‌الملل، ترجمۀ مرتضی کلانتریان، چاپ اول، تهران: نشر آگاه.
کاسسه، آنتونیو (1387)، حقوق کیفری بینالمللی، ترجمۀ حسین پیران و دیگران،چاپ اول، تهران: انتشارات جنگل.
کرمی، جهانگیر (1375)، شورای امنیت سازمان ملل متحد و مداخله بشردوستانه، چاپ اول، تهران: مؤسسۀ چاپ و انتشارات وزارت امور خارجه.
فارسی، جلال‌الدین (1355)، حقوق بین‌الملل اسلام، چاپ اول، تهران: نشر جهان‌آرا.
فیرحی، داود (1387)، «مفهوم جنگ و اخلاق نظامی در اسلام شیعی»، فصلنامۀ سیاست، دانشکدۀ حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران ،دورۀ 38، شمارۀ 1، ص159-131.
قوام، عبدالعلی و روان‌بد، امین (تابستان 1389)، «مفهوم مسئولیت حمایت؛ ارزیابی نقش غرب – جنبش عدم تعهد در شکل‌گیری هنجار جهانی»، فصلنامۀ راهبرد، سال نوزدهم، شمارۀ 55، ص187-171.
ملکی‌زاده، امیرحسین (1384)، پایان‌نامۀ بررسی مفهوم دفاع مشروع در پرتو دیوان بینالمللی دادگستری در قضیه سکوهای نفتی، دانشکدۀ حقوق دانشگاه شهید بهشتی تهران.
هادی، حسین مهدی (1385)، «دخالت نظامی بشردوستانه در اسلام و حقوق بین‌الملل»، فصلنامۀ گفتمان حقوقی، سال 3، شمارۀ 11-10، ص107-81.
موسوی، سید فضل‌الله و حاتمی، مهدی (1386)، «مداخله بشردوستانه؛ نقض قاعده یا استثناء سوم»، فصلنامۀ حقوق دانشگاهتهران، سال 37، شمارۀ 1، ص189-159.
میرزایی ینگجه، سعید (1373)، تحول مفهوم در سازمان ملل، تهران: دفتر مطالعات سیاسی و بینالمللی.
هشمی، سهیل ا چ (1389)، «آیا مبنای اسلامی برای مداخله بشردوستانه وجود دارد؟»، ویژه‌نامۀ مجلۀ حقوقی بینالمللی، نشریۀ مرکز امور حقوقی بینالمللی ریاست جمهوری، ص154-127.
تبریزی، میرزاجواد (1418ق)، مراة النجاة، جلد3، قم: نشر برگزیده.
ثانی (شهید) ،شیخ زین‌الدین علی بن احمد عاملی جبعی (1410)، الروضة البهیة، قم: انتشارات داوری.
حلی،حسن بن یوسف (1417ق) تذکرة الفقها،جلد 9، قم: مؤسسۀ آل البیت.
حلی،حسن بن یوسف (1412ق)، مختلف الشیعه، جلد4، قم: مؤسسۀ نشر اسلامی جامعۀ مدرسین.
خامنه‌ای، سیدعلی (1415ق)، اجوبه الاستفتائات، جلد1، بی جا، دارالنیاء للنشر و التوزیع.
موسوی خمینی، سید روح‌الله (1369)، شئون و اختیارات ولی فقیه از کتاب البیع، تهران: نشر فرهنگ و ارشاد اسلامی.
مؤمن قمی، محمد (1415ق)،کلمات سدیده فی مسائل جدیده، قم: مؤسسۀ نشر اسلامی جامعۀ مدرسین.
نجفی، محمدحسن (1374)، جواهر الکلام، ج 21، چاپ 5، تهران: دارالکتاب الاسلامیه.
ب) انگلیسی
Bowett, D.(1972)”Reprisals Involving Recourse to Armed Force”, The American Journal of International Law, Vol. 66:pp.1-36.
Carlo ,Focarelli. (2008) ”The Responsibility to Protect Doctrine andHumanitarian Intervention: Too Many Ambiguities for a Working Doctrine”Journal of Conflict & Security Law, Vol. 13 No. 2:pp. 191–213.
Glennon, Michael J..(2003) “The Fog of Law: Self-defence, Inherence, and Incoherence in Article 51of the United Nations Charter”Harvard Journal of Law and Public Policy, Vol.22:pp.539-558.
Gross, Emanuel .(2001) “Thwarting Terrorist Acts by Attacking the Perpetrator or their Commandersas an Act of Self-Defence: Human Rights Versus the State’s Duty to Protect Its Citizens”Temple International and Comparative Law Journal, Vol. 15:pp.195-246.
Kelsen, Hans.(1948) “Collective Security and Collective Self-defence under
the Charter of the United Nations”The American Journal of International Law, Vol.42:pp.783-796.
Kunz,Josef, J. (1947) “Individual and Collective Self-defence in Article 51 of the Charter of the United Nations”, The American Journal of International Law, Vol. 41:pp.872-879.
McDougal and Feliciano.(1961) Law and Minimum World Public Order: The Legal Regulationof International Coercion, Yale University Press.
Nowrat, Kersten & Emily W. Schbaker.(1998) ”The Use of Force to Restore Democracy Inrer national Legal Implication of the ECOWAS International in Siera leone” American University International law Review. Volume 14 issue2 :pp.312-412.
Orford, A. 2011. International Authority and the Responsibility to Protect. Cambridge: Cambridge University Press
Simma, Bruno. 1999. NATO, The UN and the Use of Force: Legal Aspects. European Journal of International Law, 10(1), 1: pp.1-23.
Stahn, Carsten (2007) “ Jus ad bellum,jus in bello,..jus.Post bellum, Rethinking the Conception of the Law if Armed Force” EJIL, Vol.17,no 5:pp.921-943.
Waldock, C.(1952) “The Regulation of the Use of Force by Individual States in International Law”,Recueil Des Cours, Vol.2.
Wilde, R. 2003. The Skewed Responsibility Narrative of the ‘Failed States’ Concept. ILSA Journal of International and Comparative Law, 9(2): pp.451-517.
