پیوندهای مفید
اخبار و اعلانات
آمار
| تعداد نشریات | 158 |
| تعداد شماره‌ها | 6,225 |
| تعداد مقالات | 67,685 |
| تعداد مشاهده مقاله | 114,994,403 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 89,664,258 |
رابطۀ وجود و ماهیت از منظر فارابی، ابن سینا، و بهمنیار | ||
| فلسفه و کلام اسلامی | ||
| مقاله 9، دوره 49، شماره 2، اسفند 1395، صفحه 277-295 اصل مقاله (273.19 K) | ||
| نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22059/jitp.2017.60792 | ||
| نویسندگان | ||
| محمود هدایت افزا* 1؛ شاکر لوائی2 | ||
| 1دانش آموختۀ دکترای فلسفه و کلام اسلامی پردیس فارابی دانشگاه تهران | ||
| 2استادیار گروه فلسفۀ دانشگاه خوارزمی | ||
| چکیده | ||
| ابنسینا تحت تأثیر اصطلاحات خاص فارابی دربارۀ وجود و ماهیت، قائل به عروض خارجی وجود بر ماهیت در ممکنات و ترکیب انضمامی اشیاء از آن دو بود؛ امّا بهمنیار با آنکه خود را شارح آثار بوعلی میخواند، در التحصیل با صراحت تمام، وجود هر شئ را نفس تحقّق خارجی ماهیت آن دانسته و «وجود» را همچون مفاهیم کلّی «ذات» و «شئ»، در عداد اعتبارات عقلی و منتزع از ماهیات موجوده پنداشته است. پژوهش پیش رو پس از تبیین دقیق اختلاف نظر مذکور بر پایۀ آثار دست اوّل فیلسوفان مشّائی، چهار تفسیر متفاوت از آرای آنان در باب وجود و ماهیت اشیاء استیفا نموده است. مقاله نشان می دهد که متفکّرانی چون ابنسهلان و سهروردی به اختلاف نظر میان بهمنیار با استادش پی برده، نظر بهمنیار را تقویت کرده‌اند و برخی مشّائیان اصیل، به ویژه شارحان فصوص الحکمه، به بازخوانی و تبیین نظریۀ عروض خارجی وجود بر ماهیات امکانی پرداخته و به مخالفت بهمنیار وقعی ننهاده‌اند. ملّاصدرا ضمن توجّه به ایدۀ عروض خارجی وجود بر ماهیت نزد برخی مشّائیان، به دو گونۀ متفاوت در باب بهمنیار نظر داده است، امّا غالب صدراپژوهان به دلیل خوانش صدرایی از آثار مشّائی، از فهم دعاوی آنان و اختلاف نظرشان محروم ماندهاند. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| ترکیب انضمامی؛ عروض خارجی؛ اعتباریت وجود | ||
| عنوان مقاله [English] | ||
| Farabi, Avicenna and Bahmanyar’s Views on the Relation between Existence and Quiddity | ||
| نویسندگان [English] | ||
| Mahmood Hedayat Afza1؛ shaker Lavaei2 | ||
| چکیده [English] | ||
| Avicenna, being influenced by Farabi’s specific terms about the dual concepts of existence and quiddity, believed in external occurrence of existence upon quiddity in the contingents and the accidental synthesis of things from them. But Bahmanyar, the self-proclaimed commentator on Avicenna, expressly states in Al-Tahsil that the existence of a thing is the objectivity of its external quiddity and enumerates “existence”, like “substance” and “thing”, as intellectual fictions abstracted from existing quiddities. This paper scrutinizes this conflict, using the first-hand sources of peripatetic philosophers, then gives forth four distinctive interpretations of their beliefs regarding the existence and quiddity of things. Namely, thinkers such as Avicenna and Sohrevardi, recognized this conflict between Bahmanyar and his teacher, and strengthened the former’s views, whereas some orthodox peripatetic philosophers, specially commentators of Fusus-al-Hikmah ignored this difference and re-read and interpreted the theory of external occurrence of existence upon contingent quiddities. Mulla Sadra, taking into account this latter view, maintained two different opinions about Bahmanyar. But, sadly, most of Mulla Sadra’s commentators have read peripatetic philosopher’s sources based on Sadraic tradition, and therefore have remained unaware of their conflicts and the differences of their views. | ||
| کلیدواژه‌ها [English] | ||
| Existence, quiddity, Farabi, Avicenna, Bahmanyar | ||
| مراجع | ||
|
[1]. آشتیانی، سیّد جلال‌الدین (1387). شرح فصوص الحکمة، تحقیق و ویرایش از محمّد ملکی. تهران: انتشارات علمی و فرهنگی. [2]. ــــــــــــــــــ (1382). هستی از نظر فلسفه و عرفان، ویرایش سوم. قم: مؤسّسۀ بوستان کتاب. [3]. ارسطو (1379). متافیزیک، ترجمۀ شرفالدین خراسانی. تهران: انتشارات حکمت. [4]. ـــــ (1378). منطق (ارگانون)، ترجمۀ میرشمسالدین ادیب سلطانی. تهران: انتشارات نگاه. [5]. ابراهیمی دینانی، غلامحسین (1379). ماجرای فکر فلسفی، ج3. تهران: انتشارات طرح نو. [6]. ـــــــــــــــــ (1381). قواعد کلّی فلسفی در فلسفۀ اسلامی، ج2. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی. [7]. ابن‌رشد، محمّدبن ولید (1377). تلخیص مابعدالطّبیعة، تحقیق و مقدّمه از عثمان یحیی. تهران: انتشارات حکمت. [8]. ــــــــــ (1993م). تهافت التّهافت، مقدّمه و تعلیقات از محمّد العریبی. بیروت: دارالفکر. [9]. ابنسینا، حسین‌بن عبدالله (1375). الإشارات و التّنبیهات. قم: نشر البلاغه. [10]. ـــــــــ (1404ق). التّعلیقات، تحقیق از عبدالرحمن بدوی. بیروت: مکتبة الأعلام الإسلامی. [11]. ــــــــ (1404ق). الشّفاء (المنطق)، تحقیق از سعید زائد. قم: مکتبة آیة اللّه المرعشی. [12]. ــــــــ (1404ق). الشّفاء (إلهیّات)، تحقیق از سعید زائد. قم: مکتبة آیة اللّه المرعشی. [13]. ـــــــــ (1371). المباحثات، با مقدّمه و تصحیحِ محسن بیدارفر. قم: بیدار. [14]. استرآبادی، محمّدتقی (1358). شرح فصوص الحکمة، به کوشش محمّدتقی دانش‌پژوه. تهران: دانشگاه تهران. [15]. بهمنیار بن المرزبان، ابوالحسن (1375). التّحصیل، تصحیح و تعلیق از مرتضی مطهّری. تهران: دانشگاه تهران. [16]. تبریزی، رجبعلی (1378). الاصول الآصفیه، مندرج در منتخباتی از آثار حکمای الهی ایران، ج1. قم: دفتر تبلیغات اسلامی. [17]. حائری یزدی، مهدی (1384). جُستارهای فلسفی (مجموعه مقالات)، به اهتمام عبدالله نصری. تهران: مؤسّسۀ پژوهشی حکمت و فلسفه ایران. [18]. حکمت، نصراللّه (1389). متافیزیک ابنسینا، تهران: انتشارات الهام. [19]. حلّی، حسن بن یوسف (1413ق). کشف المراد فی شرح تجرید الإعتقاد، تصحیح، مقدّمه، تحقیق و تعلیقات از حسن حسن‌زادۀ آملی. قم: مؤسّسة النّشر الإسلامی. [20]. رحیمیان، سعید (1383). هویت فلسفۀ اسلامی. قم: مؤسّسۀ بوستان کتاب. [21]. سهروردی، شهابالدین (1380). حکمۀ الاشراق، مندرج در مجموعه مصنّفات شیخ اشراق، ج2، به تصحیح هانری کربن. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی. [22]. ـــــــــــــ (1380). المشارع و المطارحات، مندرج در مجموعه مصنّفات شیخ اشراق، ج1، به تصحیح هانری کربن. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی. [23]. ـــــــــــــ (1380). المقاومات، مندرج در مجموعه مصنّفات شیخ اشراق، ج1، به تصحیح هانری کربن. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی. [24]. سیف، سیّدمسعود (1386). «مسألۀ مغایرت وجود و ماهیّت به عنوان زمینه‌ای برای اصالت وجود»، فصلنامۀ خردنامۀ صدرا، شمارۀ 49، صص52ـ63. تهران: بنیاد حکمت اسلامی صدرا. [25]. شنب غازانی، سیّد اسماعیل (1381). فصوص الحکمة و شرحه، مقدّمه و تحقیق از علی اوجبی، تهران، انجمن آثار و مفاخر فرهنگی. [26]. شهیدی، فاطمه و حکمت، نصرالله (1391). «شأن ماهیّت، بدون وجود: مطالعه‌ای تطبیقی میان فلسفۀ ابنسینا و حکمت متعالیّه». دوفصلنامۀ حکمت سینوی، شمارۀ 47، صص53ـ68. تهران: دانشگاه امام صادق (ع)، واحد خواهران. [27]. طباطبایی، سیّد محمّدحسین (1362). نهایة الحکمة. قم: مؤسّسۀ النشر الاسلامی. [28]. طوسی، خواجه نصیرالدین (1407ق). تجرید الإعتقاد، به تحقیق حسینی جلالی. قم: دفتر تبلیغات اسلامی. [29]. ــــــــــــــــ (1375). شرح الإشارات و التّنبیهات. قم: نشر البلاغه. [30]. فارابی، ابونصر (1405ق). فصوص الحکمة، تحقیق از محمّدحسن آل یاسین. قم: بیدار. [31]. ـــــــ (1986م). الحروف، مقدّمه و تحقیق و تعلیق از محسن مهدی. بیروت: دارالمشرق. [32]. فیّاضی، غلامرضا (1387). هستی و چیستی در مکتب صدرایی، تحقیق و نگارش از حسینعلی شیدان شید. قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه [33]. قمی، قاضی سعید (1362). کلید بهشت، مقدّمه و تصحیح از سیّد محمّد مشکات. قم: انتشارات الزهرا (س). [34]. مصلح، جواد (1353). فلسفۀ عالی یا حکمت متعالیۀ صدرالمتألّهین، تهران: دانشگاه تهران. [35]. مطهّری، مرتضی (1377)، مجموعه آثار، ج9. تهران: انتشارات صدرا. [36]. ـــــــــــــــ (1375). مقدّمه بر التّحصیل. تهران: دانشگاه تهران. [37]. ملّاصدرا، محمّد بن ابراهیم (1981م). الحکمة المتعالیة فی الأسفارالعقلیة الأربعة. بیروت: داراحیاء التّراث. [38]. ــــــــــــــ (1382). الشواهد الرّبوبیه فی المناهج السلوکیه، با مقدّمه و تصحیح سیّد مصطفی محقّق داماد. تهران: بنیاد حکمت اسلامی صدرا. [39]. میرداماد، سیّد محمدباقر (1367). القبسات، به اهتمام مهدی محقق و همکاران. تهران: دانشگاه تهران. [40]. ـــــــــــــــ (1385). مصّنفات، ج2، به اهتمام عبداللّه نورانی. تهران: انجمن آثار و مفاخر فرهنگی. [41]. هدایت‌افزا، محمود (1392). «تأمّلاتی در بداهت اصالت وجود». دوفصلنامۀ اشارات، شمارۀ 1، صص85ـ104. تهران: دانشگاه خوارزمی. [42]. ـــــــــــــ (1391). مبادی نظری اصالت وجود یا ماهیت، پایاننامۀ کارشناسی ارشد. تهران: دانشگاه خوارزمی. [43]. یثربی، سیّد یحیی (1386). حکمت اشراق سهروردی. قم، مؤسّسۀ بوستان کتاب. [44]. ـــــــــــــــــ (1383). عیار نقد2. قم: مؤسّسۀ بوستان کتاب. [45]. یزدان‌پناه، سیّدیداللّه (1389). حکمت اشراق، تحقیق و نگارش از مهدی علی‌پور. قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه. | ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 1,375 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 1,234 |
||