طباطبایی, سید محمد صادق, اسعدی, سیدحسین. (1395). بازپژوهی تأثیر قوۀ قاهره بر وضعیت زراعت پس از انقضای مدت مزارعه. , 12(4), 663-692. doi: 10.22059/jorr.2016.61108
سید محمد صادق طباطبایی; سیدحسین اسعدی. "بازپژوهی تأثیر قوۀ قاهره بر وضعیت زراعت پس از انقضای مدت مزارعه". , 12, 4, 1395, 663-692. doi: 10.22059/jorr.2016.61108
طباطبایی, سید محمد صادق, اسعدی, سیدحسین. (1395). 'بازپژوهی تأثیر قوۀ قاهره بر وضعیت زراعت پس از انقضای مدت مزارعه', , 12(4), pp. 663-692. doi: 10.22059/jorr.2016.61108
طباطبایی, سید محمد صادق, اسعدی, سیدحسین. بازپژوهی تأثیر قوۀ قاهره بر وضعیت زراعت پس از انقضای مدت مزارعه. , 1395; 12(4): 663-692. doi: 10.22059/jorr.2016.61108
بازپژوهی تأثیر قوۀ قاهره بر وضعیت زراعت پس از انقضای مدت مزارعه
گاهی با وجود سپری شدن مدت مزارعه، به‌دلیل وقوع عوامل قهری، محصول نرسیده است و برداشت‌شدنی نیست. در این وضعیت، حقوق عامل و مزارع تزاحم پیدا می‌کند. در متون فقهی، اختلاف اصلی بر سر قلع و ابقای زرع است. در حالی‌که مشهور فقها، مزارع را بر قلع مجانی زراعت مسلط می‌دانند، برخی از ایشان منکر چنین سلطنتی هستند و بعضی نیز در مقام جمع بین حق مزارع و حق زارع، به ابقای معوض زراعت معتقدند. دیدگاه اخیر در قانون‌های برخی از کشورهای اسلامی (از جمله مصر) نیز پذیرفته شده است. در حقوق ایران، مادۀ 540 ق.م. در این زمینه صراحت دارد. با این‌حال، عده‌ای بر این باورند که تفسیر منطقی این ماده مقتضی آنست که قلع زرع، کیفر مدنی تفریط زارع باشد. اما این تفسیر با اطلاق قاعدۀ تسلیط منافات دارد و با توجه به پیشینۀ فقهی بحث و کاربرد واژۀ «اتفاقاً» در کلام قانونگذار ضعیف است و در مقابل تفسیر تاریخی رنگ می‌بازد. از سوی دیگر، برخی از طریق قیاس عقد مزارعه با اجاره معتقدند که مادۀ مذکور با مادۀ 504 ق.م. در باب اجاره تعارض دارد. با وجود این، توهم تعارض را باید از ذهن زدود، زیرا نه تنها تصور انشای دو حکم متعارض در یک مجموعۀ قانونی خلاف منطق قانونگذاری است، بلکه موضوع دو مادۀ مذکور نیز با یکدیگر تفاوت دارد. وانگهی، مزارعه بر خلاف اجاره عقدی مشارکتی است و استحقاق مزارع بر قلع زراعت تنها در صورتی تحدید‌شدنی است که یا ابقای زرع برای مدت معین شرط شود یا اینکه معمول و متعارف باشد.
Reinvestigating the effect of act of God on condition of farming after expiry of farmletting contract
نویسندگان [English]
Seyed Mohammad Sadegh Tabatabaei1؛ Seyed Hossein Asadi2
1Associate professor of university of Isfahan department of law
2Master of private law from university of Isfahan
چکیده [English]
Sometimes in spite of expiry of farmletting period because of inevitable accidents, the crop is immature and harvest is impossible. In this situation rights of doer interfere with farmlessor rights. In sources of fiqh the basic disagreement is about uprooting and retention of crop. While majority of jurisconsults believe that farmlessor is dominant on free uprooting, others refuse this authority and another group of them believe in reciprocal retention in order to aggregate between the rights of farmlessor and doer. The last view is accepted by some of the codes of other countries such as Egypt.
In Iran law in this relation the article 540 is definite. Some of jurists by presentation of logical interpretation believe that proposition of this article of uprooting is only about where the farmhand has done dereliction, but this interpretation disagree with absolute legal authority of the owner to exercise dominion or control over property. In addition regarding to juridical history of discussion and attention to term "perchance" in words of legislature, this interpretation is unjustified versus historic interpretation.Furtheremore, others by analogy of farmletting contract with rent, believe that there is conflict between above article and article 504.nevertheless,we should forget the hallucination of conflict, because not only imagine of creation of two conflicted proposition in body of law is illogical but also subject of two article is different with each other. Furthermore farmletting unlike rent is participatory contract and deserve of farmlessor on uprooting is only limited if there is a clause about retention of crop for determined duration or if it is an accepted usage and costom.
کلیدواژه‌ها [English]
Agricultural partnership, uprooting of crop, average wage, Act of God
مراجع
(ابن‌ادریس) حلی، محمدبن منصور (1410ه.ق). السرائر الحاوی لتحریر الفتاوی، ج 2، قم: دفتر انتشارات اسلامی.
(ابن‌زهره) حلبی، حمزةبن علی (1417ه.ق). غنیة النزوع إلی علمی الأصول و الفروع، قم: مؤسسۀ امام صادق (ع).
اردبیلی، احمدبن محمد (1403ه.ق). مجمع الفائدة و البرهان فی شرح إرشاد الأذهان، ج 10، قم: دفتر انتشارات اسلامی.
اشتهاردی، علی‌پناه (1417ه.ق). مدارک العروه، ج 27 و 28، تهران: دارالأسوة للطباعة و النشر.
اصغری آقمشهدی، فخرالدین و علی محمد‌زاده (1385). وضعیت زرع بعد از انقضای عقد مزارعه، مقالات و بررسی‌ها، مجلۀ دانشکدۀ الهیات دانشگاه تهران، دفتر 82، 9 - 19.
الشریف، محمدمهدی و سید حسین اسعدی (1393). تأملی بر ماهیت حق انصراف در قراردادهای الکترونیکی، نشریۀ مطالعات حقوق تطبیقی، شمارۀ 1، بهار و تابستان، 133 – 153.
امامی، سید حسن (1384). حقوق مدنی، ج 2. تهران: انتشارات اسلامیه.
انصاری، مرتضی (1415ه.ق). المکاسب، ج 3، قم: کنگرۀ جهانی بزرگداشت شیخ اعظم انصاری.
باریکلو، علیرضا (1389). اموال و حقوق مالی، تهران: سمت.
بادینی، حسن و خسرو مؤمنی (1392). رویکردی نو برای اثبات جریان قاعدۀ لاضرر در احکام عدمی در زمینۀ مسئولیت مدنی، فصلنامۀ حقوق، شمارۀ 3، 19 – 31.
بجنوردی، سید حسن (1419 ه.ق). القواعد الفقهیة، ج 7، قم: نشر الهادی.
بحرالعلوم، محمدتقی (1403 ه.ق). بلغة الفقیه، ج 1 و 3، تهران: منشورات مکتبة الصادق.
بحرانی، حسین‌بن محمد (بی‌تا). الأنوار اللوامع فی شرح مفاتیح الشرائع، ج 12، قم: مجمع البحوث العلمیة.
بحرانی، یوسف‌بن احمد (1405 ه.ق). الحدائق الناضره فی احکام العتره الطاهرة، ج 21، قم: مؤسسۀ نشر اسلامی.
بهبهانی، محمدباقر (1417ه.ق). حاشیة مجمع الفائدة و البرهان، قم: مؤسسة العلامة المجدد الوحید البهبهانی.
بهجت، محمدتقی (1426ه.ق). جامع المسائل، ج 3، قم: دفتر آیت‌الله بهجت.
بهرامی احمدی، حمید (1390). تحول جهانی مبنای مسئولیت مدنی به‌سوی مبنای نفی ضرر، فصلنامۀ حقوق، شمارۀ 2، 59 – 73.
بهرامی احمدی، حمید (1391). ضمان قهری (مسئولیت مدنی)، تهران: انتشارات دانشگاه امام صادق (ع).
پروین، فرهاد و ناصر نصرتی (1390). تحلیلی از مسئولیت مندرج در مادۀ 132 قانون مدنی و تأملی بر تخصیص یا عدم تخصیص آن، فصلنامۀ فقه و حقوق اسلامی، شمارۀ سوم، 33 – 55.
ترحینی عاملی، سید محمدحسین (1427 ه.ق). الزبدة الفقهیة فی شرح الروضة البهیة، ج 5، قم: دارالفقه للطباعة و النشر.
جعفری لنگرودی، محمدجعفر (1386). الفارق، ج 4، تهران: گنج دانش.
جعفری لنگرودی، محمدجعفر (1391). محشی قانون مدنی، تهران: گنج دانش.
حائری شاهباغ، سید علی (1376). حقوق مدنی، ج 1، تهران: گنج دانش.
حسینی روحانی، سید صادق (بی‌تا). فقه الصادق علیه‌السلام، ج 19: بی‌جا.
حسینی شیرازی، سید صادق (1425ه.ق). التعلیقات علی شرائع الإسلام، ج 1، قم: انتشارات استقلال.
حسینی عاملی، سید محمدجواد (1419ه.ق). مفتاح الکرامة فی شرح قواعد العلامه، ج 20: دفتر انتشارات اسلامی.
حکمت‌نیا، محمود و مسعود فیاضی (1393). مسئولیت مدنی ناشی از تصرفات مالکانه، مجلۀ حقوق اسلامی، شمارۀ 40، 7 – 37.
حکیم، سید محسن (1417ه.ق). مستمسک العروة الوثقی. ج 13، قم: مؤسسه دارالتفسیر.
حکیمیان، علی‌محمد (1391). قاعدۀ احترام مبنای مسئولیت مدنی مسلمانان نسبت به یکدیگر، مجلۀ حقوق اسلامی، شمارۀ 33، 37 – 71.
فلاح‌زاده، علی محمد و میثم درویش متولی (1392). نظارت شورای نگهبان بر قوانین مصوب پیش از انقلاب و شورای انقلاب، فصلنامۀ دانش حقوق عمومی، شمارۀ 5، 10 – 122.
فیض کاشانی، محمد محسن (بی‌تا). مفاتیح الشرائع، ج 2، قم: کتابخانۀ آیت‌الله مرعشی نجفی.
قاسم‌زاده، سید مرتضی و حسن ره‌پیک و عبدالله کیایی (1384). تفسیر قانون مدنی، تهران: سمت.
قنواتی، جلیل و سید حسن شبیری زنجانی و ابراهیم عبدی‌پور (1390). حقوق قراردادها در فقه امامیه، ج 1، تهران: سمت.
کاتوزیان، ناصر (1388). عقود معین، ج 1. تهران: شرکت سهامی انتشار.
کاتوزیان، ناصر (1386). عقود معین، ج 2، تهران: شرکت سهامی انتشار
کرکی، محمدبن حسین (1414 ه.ق). جامع المقاصد فی شرح القواعد، ج 7، قم: مؤسسۀ آل‌البیت (ع).
مهاجری، علی (1388). شرح جامع قانون اجرای احکام مدنی، ج 1: فکرسازان.
(محقق) حلی، نجم‌الدین جعفربن حسن (1408 ه.ق). شرائع الاسلام، ج 2، قم: مؤسسۀ اسماعیلیان.
محقق داماد، سید مصطفی (1406 ه.ق). قواعد فقه، بخش مدنی، ج 1، تهران: مرکز نشر علوم اسلامی.
مراغی، سید میرعبدالفتاح (بی‌تا). العناوین، قم: مؤسسه النشر الإسلامی.
مرعشی نجفی، سید شهاب‌الدین (1406 ه.ق). منهاج الصالحین، ج 2، قم: کتابخانۀ آیت‌الله مرعشی نجفی.
مکارم شیرازی، ناصر (1411 ه.ق). القواعد الفقهیة، ج 1، قم: مدرسۀ امام امیرالمؤمنین (ع).
نایینی، محمد حسین (1418 ه.ق). منیة الطالب، ج 3، قم: مؤسسۀ النشر الاسلامی.
نجفی، سید محمد حسن (بی‌تا). جواهر الکلام فی شرح شرائع الاسلام، ج 27، دارالاحیاء التراث العربی.
نوری، حسین (1408 ه.ق). مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل، ج 13، بیروت: مؤسسه آل‌البیت (ع).
وجدانی فخر، قدرت‌الله (1426 ه.ق). جواهر الفخریة فی شرح الروضة البهیة، ج 9، قم: انتشارات سماء قلم.
هدایت‌نیا، فرج‌الله (1389). مبانی فقهی تحدید سلطنت مالکانه، مجلۀ حقوق اسلامی، شمارۀ 26، 137 – 164.
یزدی، سید محمد کاظم (1419 ه.ق). العروه الوثقی (المحشی)، ج 5، قم: دفتر انتشارات اسلامی.
یزدی، سید محمد کاظم (1428 ه.ق). العروة الوثقی مع التعلیقات، ج 2، انتشارات مدرسۀ امام علی‌بن ابی‌طالب.
Benabent, Alain (2006), Droit Civil: Les Contrats Speciaux Civils Commerciaux, 7.ed. Paris
Treitel, Guenter (2003). The Law of Contract, 17th edit, London, Sweet & Maxwell
Duguit, Leon (1926), lecon de droit public, theore general, paris.
