پیوندهای مفید
اخبار و اعلانات
آمار
| تعداد نشریات | 158 |
| تعداد شماره‌ها | 6,228 |
| تعداد مقالات | 67,752 |
| تعداد مشاهده مقاله | 115,087,227 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 89,827,489 |
تأملاتی فقهی در قاعده‌انگاری «عدل و انصاف» | ||
| مجله علمی "پژوهشهای فقهی" | ||
| مقاله 7، دوره 12، شماره 4، دی 1395، صفحه 821-852 اصل مقاله (536.55 K) | ||
| نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22059/jorr.2016.61114 | ||
| نویسندگان | ||
| صالح منتظری1؛ محمد مهدی زارعی2؛ محمد محسنی دهکلانی* 3 | ||
| 1دانشجوی دکتری فقه و مبانی حقوق اسلامی دانشگاه مازندران | ||
| 2استادیار گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی دانشگاه مازندران | ||
| 3دانشیار گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی دانشگاه مازندران | ||
| چکیده | ||
| در تقسیم اموال یا حقوق میان فقیهان از قاعده‌ای فقهی با نام «قاعدۀ عدل و انصاف» نام برده شده است. به استناد این قاعده فقها می‌گویند: هرگاه مال یا حقی میان دو شخص یا بیشتر مردد بوده و هیچ‌یک از طرفین بیّنه‌ای نداشته باشند یا آنکه بیّنه‌ها با هم معارض باشند و اماره‌ای بر اختصاص مال یا حق به شخص خاصی در میان نباشد، بر اساس قاعدۀ عدل و انصاف حکم به تقسیم بالسویۀ اموال یا حقوق بین اشخاص می‌شود. صاحبان این قلم پس از بررسی مستندات قاعده و با تأمل در مدلول و مفاد آن، معتقدند: «عدل و انصاف» ذیل قاعده‌ای فقهی و به‌عنوان مستند فتاوی شرعی، فاقد وجاهت است و ادله را یارای تأمین آن نیست. این مقاله در راستای مختار موصوف و با هدف دفاع از موضع نگارندگان سامان یافته است. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| انصاف؛ عدل؛ قاعده‌انگاری؛ قواعد فقهی؛ نقد و بررسی | ||
| عنوان مقاله [English] | ||
| Jurisprudential Reflection on "Justice and Equity" Doctrine | ||
| نویسندگان [English] | ||
| Saleh Montazeri1؛ Mohammad mahdie Zarei2؛ Mohammad Mohseni dehkalani3 | ||
| 1Ph-D student of jurisprudence and law principles، university of mazandaran | ||
| 2Assistant professor jurisprudence and law principles، university of mazandaran | ||
| 3Associate professor jurisprudence and law principles، university of mazandaran | ||
| چکیده [English] | ||
| The Jurists have indicated to a jurisprudential general rule "Justice and Equity" for division of property or right. According to this Doctrine, the jurists say "If a property or right is uncertain between two people or more & none of them have not presented any proof, and/or the evidences are opposed each other and no presumption is found for allocation of the property or right to a certain person, it will be equally divided among them, in accordance with the Justice and Equity Doctrine. The author of this article verified the evidences of the said principle and carefully considered the contents and purports thereof and believes that "Justice and Equity" as a jurisprudential principle and a canonical evidence shall be invalid and ineffective. This article has been written as to the aforesaid subject and aimed at defending the writer's opinion.، | ||
| کلیدواژه‌ها [English] | ||
| Justice, Equity, Doctrine, Jurisprudential Rules, Criticism & Verification | ||
| مراجع | ||
|
1. قرآن کریم. 2. آبى، فاضل، حسن‌بن ابى‌طالب یوسفى (1417 ق). کشف الرموز فی شرح مختصر النافع، ج 2، قم: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعۀ مدرسین حوزۀ علمیۀ قم. 3. ابن‌بابویه، محمدبن على (1385ش / 1966م). علل الشرائع، ج1، قم: کتابفروشى داورى. 4. ـــــــــــــــــــــــــ (1378ق). عیون أخبار الرضا (ع)، ج 1، تهران: نشر جهان. 5. ـــــــــــــــــــــــــ (1413ق). من لا یحضره الفقیه، ج3، قم: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعۀ مدرسین حوزۀ علمیۀ قم. 6. ابن‌شعبه حرانى، حسن‌بن على (1404/1363ق). تحف العقول عن آل الرسول (ص)، قم: جامعۀ مدرسین. 7. ابن‌غضائری، احمد‌بن حسین (بی‌تا). رجال ابن الغضائری، قم، راهیاب: نرم‌افزار درایهًْ النور، مؤسسۀ افزاری علوم اسلامی نور. 8. اردبیلى، سید عبدالکریم موسوى (1423ق). فقه القضاء، ج 2 و 4، قم: مؤسسۀ النشر لجامعه المفید رحمه الله. 9. ـــــــــــــــــــــــــــــــــ (1421ق). فقه المضاربه، قم: مؤسسۀ النشر لجامعه المفید رحمه الله. 10. آشتیانى، میرزا محمد حسن‌بن جعفر (1369ق). کتاب القضاء، تهران: چاپخانۀ رنگین. 11. الهی خراسانی، علی (1392ش). قاعدۀ فقهی عدالت، مشهد: بنیاد پژوهشهای اسلامی آستان قدس رضوی. 12. انصارى، مرتضى‌بن محمد امین دزفولى (1415ق). کتاب الخمس، قم: کنگرۀ جهانى بزرگداشت شیخ اعظم انصارى. 13. ایروانى، باقر (1427ق). دروس تمهیدیة فی الفقه الاستدلالی على المذهب الجعفری، ج 3، قم، راهیاب: نرم افزار جامع فقه اهل بیت (ع). مؤسسۀ نرم‌افزاری علوم اسلامی نور. 14. بجنوردى، سید حسن‌بن آقابزرگ موسوى (1419ق). القواعد الفقهیة، ج 2 و 3 و 5، قم: نشر الهادی. 15. بحرالعلوم، محمدبن محمد تقى (1403ق). بلغة الفقیه، ج 3، تهران: منشورات مکتبة الصادق. 16. بحرانى، آل‌عصفور، یوسف‌بن احمد‌بن ابراهیم (1405ق). الحدائق الناضرة فی أحکام العترة الطاهرة، ج24، قم: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعۀ مدرسین حوزۀ علمیۀ قم. 17. بحرانى، محمد سند (1429ق). سند العروة الوثقى کتاب النکاح، ج 1، قم: مکتبه فدک. 18. بروجردى، آقا حسین طباطبایى (1413ق). تقریرات ثلاث، قم: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعۀ مدرسین حوزۀ علمیۀ قم. 19. بهبهانى، سید على (بی‌تا). الفوائد العلیّة، ج 1، قم: راهیاب: نرم افزار جامع فقه اهل بیت (ع)، مؤسسۀ نرم‌افزاری علوم اسلامی نور. 20. تبریزى، جوادبن على (بی‌تا). أسس القضاء و الشهاده، قم: دفتر مؤلف. 21. تمیمى آمدى، عبدالواحد بن محمد (1366ش). تصنیف غرر الحکم و درر الکلم، قم: دفتر تبلیغات قم. 22. حائرى یزدى، مرتضى بن عبدالکریم (1418ق). کتاب الخمس، قم: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعۀ مدرسین حوزۀ علمیه قم. 23. حسینى حائرى، سید کاظم (1415ق). القضاء فی الفقه الإسلامی، قم: مجمع اندیشۀ اسلامى. 24. حسینی خامنه‌ای، سید علی (1392، 1393، 1394). درس خارج فقه (اواخر مکاسب محرمه و صلاه مسافر)، دفتر اول و سوم، تقریرات مخطوط صالح منتظری. 25. حکیم، سید محسن طباطبایى (1416ق). مستمسک العروه الوثقى، ج9 و 14، قم: مؤسسه دارالتفسیر. 26. حلّى، ابن‌ادریس، محمدبن منصور‌بن احمد (1410ق). السرائر الحاوی لتحریر الفتاوى، ج 2، قم: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعۀ مدرسین حوزۀ علمیۀ قم. 27. حلّی، تقی‌الدین ابو محمد حسن بن علی بن داود (بی‌تا). رجال ابن داود، قم: راهیاب: نرم افزار درایهًْ النور، مؤسسۀ نرم‌افزاری علوم اسلامی نور. 28. حلّى، علامه، حسن بن یوسف بن مطهر اسدى (بی‌تا). تذکره الفقهاء، ج17، قم: مؤسسۀ آل‌البیت(ع). 29. ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ (بی‌تا). خلاصهًْ الأقوال فی معرفهًْ احوال الرجال، قم: راهیاب نرم‌افزار درایهًْ النور، مؤسسۀ نرم‌افزاری علوم اسلامی نور. 30. ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ (1413ق). مختلف الشیعه فی أحکام الشریعه، ج6و8، قم: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعۀ مدرسین حوزۀ علمیۀ قم. 31. ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ (1412ق). منتهى المطلب فی تحقیق المذهب، ج8، مشهد: مجمع البحوث الإسلامیه. 32. حلّى، محقق، نجم الدین، جعفر بن حسن (1418ق). المختصر النافع فی فقه الإمامیه، ج1، قم، مؤسسۀ المطبوعات الدینیه. 33. حلّى، یحیى بن سعید (1405ق). الجامع للشرائع، قم، مؤسسۀ سید الشهداء العلمیه. 34. خویى، سید ابوالقاسم موسوى (بی‌تا). المستند فی شرح العروه الوثقى، قم، راهیاب: نرم افزار جامع فقه اهل بیت (ع)، مؤسسۀ نرم‌افزاری علوم اسلامی نور. 35. ـــــــــــــــــــــــــــ (1391ش). مبانی تکمله المنهاج، ج2، تهران، انتشارات خرسندی. 36. ــــــــــــــــــــــــــــــ (1417ق). مصباح الأصول، ج1، قم: راهیاب: نرم‌افزار جامع اصول فقه، مؤسسۀ نرم‌افزاری علوم اسلامی نور. 37. ـــــــــــــــــــــــــــــــ (1422ق). مصباح الأصول، ج1، قم، راهیاب: نرم‌افزار جامع اصول فقه، مؤسسۀ نرم‌افزاری علوم اسلامی نور. 38. ـــــــــــــــــــــــــــــــــ (بی‌تا). مصباح الفقاهه، ج7، قم، راهیاب: نرم افزار جامع فقه اهل بیت (ع)، مؤسسۀ نرم‌افزاری علوم اسلامی نور. 39. ـــــــــــــــــــــــــــــــــ (بی‌تا). معجم رجال الحدیث، ج13و19، قم، راهیاب: نرم افزار درایه النور، مؤسسۀ نرم‌افزاری علوم اسلامی نور. 40. ــــــــــــــــــــــــــــــ (1418ق). موسوعه الإمام الخوئی، ج24، قم، مؤسسۀ إحیاء آثار الإمام الخوئی. 41. راغب اصفهانی،حسین بن محمد (1412). المفردات فی غریب القرآن، تحقیق: صفوان عدنان داوودی، بیروت، دارالعلم للدار الشامیه. 42. روحانى، سید محمد ( 1422ق). المرتقى إلى الفقه الأرقى، کتاب الخمس، قم، مؤسسۀ مولود الکعبه. 43. سبحانی، جعفر (1418ق). نظام القضاء و الشهاده فی الشریعه الإسلامیه الغراء، ج2، قم، مؤسسۀ امام صادق(ع). 44. سبزوارى، سید عبد الأعلى (1413ق). مهذّب الأحکام، ج4 و 7 و 11 و 13 و 14 و 17 و 18 و 20 و 21 و 27 و 28 و 29 و 30، قم، مؤسسه المنار، دفتر حضرت آیه الله. 45. سبزوارى، محقق، محمد باقربن محمد مؤمن (بی‌تا). کفایة الأحکام، ج2، اصفهان: انتشارات مهدوى. 46. سیستانى، سید على حسینى (بی‌تا). قاعدة لاضرر و لاضرار، قم، راهیاب: نرم‌افزار جامع فقه اهل بیت (ع)، مؤسسۀ نرم‌افزاری علوم اسلامی نور. 47. سیفى مازندرانى، علی‌اکبر (1417ق). دلیل تحریر الوسیلة (الخمس)، تهران، مؤسسۀ تنظیم و نشر آثار امام خمینى قدس سره. 48. ــــــــــــــــــــــــــــ (بی‌تا). دلیل تحریر الوسیلة (الوصیه)، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینى قدس سره. 49. ـــــــــــــــــــــــــــــ (بی‌تا). مبانی الفقه الفعال فی القواعد الفقهیه الأساسیه، ج1، قم، راهیاب: نرم‌افزار جامع فقه اهل بیت (ع). مؤسسۀ نرم‌افزاری علوم اسلامی نور. 50. شبیرى زنجانى، سید موسى (1419ق). کتاب نکاح، ج9، قم، مؤسسۀ پژوهشى رأى‌پرداز. 51. شریف الرضى، محمدبن حسین (1414ق). نهج‌البلاغة (للصبحی صالح)، قم، هجرت. 52. شوشتری، محمدتقی (1410ق). قاموس الرجال، ج3، قم، مؤسسۀ النشر الإسلامی. 53. شیرازى، سید محمد حسینى (1419ق). الفقه القانون، بیروت، مرکز الرسول الأعظم للتحقیق و النشر. 54. صافى گلپایگانى، لطف‌الله (بی‌تا). ثلاث رسائل فقهیه، قم، راهیاب: نرم‌افزار جامع فقه اهل بیت(ع)، مؤسسۀ نرم‌افزاری علوم اسلامی نور. 55. صدر، شهید سید محمد (1420ق). ماوراء الفقه، ج2، بیروت، دار الأضواء للطباعه و النشر و التوزیع. 56. طاهری خرم‌آبادی، حسن (1386ش). قاعده العدل و الانصاف، پژوهشهای اصولی، شماره 7. 57. طباطبایى حائرى، سید على بن محمد (1418ق). ریاض المسائل، ج15، قم، مؤسسۀ آل‌بیت(ع). 58. طبرسى، على بن حسن (1385ق/1965م/1344ش). مشکاه الأنوار فی غرر الأخبار، نجف، المکتبه الحیدریه. 59. طبرسی، فضل بن حسن (1372ش). مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ج3و9، با مقدمه محمدجواد بلاغی، انتشارات ناصرخسرو. 60. طوسى، محمد بن الحسن (1390ق). الإستبصار فیما اختلف من الأخبار، ج3، تهران، دارالکتب الإسلامیه. 61. ــــــــــــــــــــــــ (1407ق). الخلاف، ج3و5 و6، قم، دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعۀ مدرسین حوزۀ علمیۀ قم. 62. ــــــــــــــــــــــ (بی‌تا). الرجال، قم، راهیاب: نرم‌افزار درایهًْ النور، مؤسسۀ نرم‌افزاری علوم اسلامی نور. 63. ـــــــــــــــــــــــــ (بی‌تا). الفهرست، قم، راهیاب: نرم‌افزار درایهًْ النور، مؤسسۀ نرم‌افزاری علوم اسلامی نور. 64. ــــــــــــــــــــــــ (1407ق). تهذیب الأحکام، ج6 و 8 و 9، تحقیق: خرسان، تهران، دارالکتب الإسلامیه. 65. طوسى، محمد بن على بن حمزه (1408ق). الوسیله إلى نیل الفضیله، قم، کتابخانۀ آیه‌الله مرعشى نجفى (ره). 66. عاملى، شهید اول، محمد بن مکى ( 1417ق). الدروس الشرعیه فی فقه الإمامیه، ج3، قم، دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعۀ مدرسین حوزۀ علمیۀ قم. 67. عاملى، شهید ثانى، زین‌الدین بن على (1410ق). الروضه البهیه فی شرح اللمعه الدمشقیه، ج4 و 10، قم، کتابفروشى داورى. 68. ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــ (1413ق). مسالک الأفهام إلى تنقیح شرائع الإسلام، ج4 و 5 و 6 و 14، قم، مؤسسۀ المعارف الإسلامیه. 69. عاملى،شیخ حر، محمد بن حسن (1409ق). تفصیل وسائل الشیعه إلى تحصیل مسائل الشریعه، ج 9و 18 و22 و 26 و 27، قم، مؤسسۀ آل‌البیت (ع). 70. عاملى، محمد بن على موسوى (1411ق). نهایه المرام فی شرح مختصر شرائع الإسلام، ج1، قم، دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعۀ مدرسین حوزۀ علمیۀ قم. 71. عراقى، آقا ضیاءالدین، على کزازى (بی‌تا). کتاب القضاء، قم. 72. علی اکبریان، حسنعلی (1386). قاعدۀ عدالت در فقه امامیه (گفت‌و‌گو با جمعی از اساتید حوزه و دانشگاه)، قم، پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی. 73. فاضل لنکرانى، محمد (1423ق). تفصیل الشریعه فی شرح تحریر الوسیله (الخمس و الأنفال)، قم، مرکز فقهى ائمه اطهار(ع). 74. ـــــــــــــــــــــ (1424ق). تفصیل الشریعه فی شرح تحریر الوسیله (الوقف، الوصیة، الأیمان و النذور، الکفارات، الصید)، قم، مرکز فقهى ائمۀ اطهار(ع). 75. فیض کاشانى، محمد محسن ابن شاه مرتضى (بی‌تا). مفاتیح الشرائع، ج3، قم، کتابخانۀ آیة‌الله مرعشى نجفی. 76. کریمى قمى، حسین (بی‌تا). قاعده القرعه، قم، مرکز فقهى أئمۀ اطهار(ع). 77. کلینى، محمدبن یعقوب بن اسحاق (1407ق). الکافی، ج1 و 7، تهران، دارالکتب الإسلامیه. 78. لارى، سید عبدالحسین (1418ق). التعلیقة على المکاسب، ج2، قم، مؤسسه المعارف الإسلامیه. 79. مجلسى، محمدباقر بن محمد تقى (1403ق). بحارالأنوار الجامعه لدرر أخبار الأئمه الأطهار(ع)، ج72، بیروت، دار إحیاء التراث العربی. 80. مصطفوى، سید محمدکاظم (1421ق). مائه قاعده فقهیه، قم، دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعۀ مدرسین حوزۀ علمیۀ قم. 81. مظفر، محمدرضا (بی‌تا). اصول الفقه، ج2، قم، مؤسسهًْ النشرالإسلامی. 82. مکارم شیرازى، ناصر (1422). بحوث فقهیة هامة، قم، انتشارات مدرسة الإمام علی بن أبی طالب (ع). 83. مکارم شیرازی، ناصر، (جلسه 28/7/81). درس خارج فقه (نکاح). 84. منتظرى نجف‌آبادى، حسین‌علی (1409ق). کتاب الزکاه، ج4، قم، مرکز جهانى مطالعات اسلامى. 85. نجاشی، احمد بن علی (بی‌تا). رجال النجاشی، قم، راهیاب: نرم‌افزار درایهًْ النور، مؤسسۀ نرم‌افزاری علوم اسلامی نور. 86. نجفى، صاحب الجواهر، محمدحسن (بی‌تا). جواهر الکلام فی شرح شرائع الإسلام، ج26 و 41، بیروت، دار إحیاء التراث العربی. 87. نجفى، کاشف الغطاء، محمدحسین بن على بن محمد رضا (1359ق). تحریر المجله، ج1، نجف اشرف: المکتبه المرتضویه. 88. نراقى، مولى احمد بن محمد مهدى (1415ق). مستند الشیعه فی أحکام الشریعه، ج17، قم: مؤسسه آل البیت(ع). 89. نمازی شاهرودی، علی (1414ق). مستدرکات علم الرجال، ج4، قم: ابن مؤلف. 90. همدانى، آقا رضا بن محمد هادى (1416ق). مصباح الفقیه، ج13، قم: مؤسسۀ الجعفریه لإحیاء التراث و مؤسسۀ النشر الإسلامی. 91. یزدى، سید محمدکاظم طباطبایى (1409ق). العروه الوثقى، ج2، بیروت: مؤسسۀ الأعلمی للمطبوعات.
| ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 991 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 859 |
||