تعداد نشریات | 161 |
تعداد شمارهها | 6,532 |
تعداد مقالات | 70,504 |
تعداد مشاهده مقاله | 124,123,375 |
تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 97,231,461 |
خروجگاه و مترادفات آن در متون کهن فارسی | ||
ادب فارسی | ||
مقاله 8، دوره 6، شماره 2 - شماره پیاپی 18، اسفند 1395، صفحه 133-142 اصل مقاله (486.68 K) | ||
نوع مقاله: علمی- پژوهشی | ||
شناسه دیجیتال (DOI): 10.22059/jpl.2017.61919 | ||
نویسندگان | ||
محمود ندیمی هرندی* 1؛ تهمینه عطائی کچوئی2 | ||
1استادیار زبان و ادبیّات فارسی دانشگاه پیام نور | ||
2استادیار زبان و ادبیّات فارسی فرهنگستان زبان و ادب فارسی | ||
چکیده | ||
«خروجگاه» در بعضی از متون کهن فارسی و ازجمله در آثار قرنهای پنجم و ششم بارها بهکاررفته است. امروزه ابتداییترین دریافت از آن، «مکان خارجشدن» و احیاناً «زمان خارجشدن» است. بعضی از معاصران جزء نخست آن، یعنی «خروج» را با واژة «خوریژ» و گونههای مختلفش (خریج، خریچ، خوریج، خوریچ، خموج، خوموج) در بعضی از گویشها سنجیده و به معنای «آتش» دانستهاند، حال آنکه باتوجهبه کاربرد آن در متون مختلف قرنهای پنجم و ششم، «خروج» در این ترکیب همان مصدر آشنای عربی به معنای «بیرون شدن» است. گفتار حاضر با بررسی اقوال محققان نشان میدهد که خروجگاه با تعبیر قرآنی «یَوْمُ الْخُرُوج» در پیوند است و معادل «عیدگاه»، «نمازگاه» و «مصلّا»ست که از دیرزمان به جایی گفته میشده است که عموم مسلمانان برای اقامة نماز عیدین(فطر، قربان) یا نماز باران در آنجا فراهم میآمده و آداب دینی خود را برگزار میکردهاند. در روزگار ما «مصلّا» بهتدریج جایگزین این نامها شده است. | ||
کلیدواژهها | ||
خروجگاه؛ عیدگاه؛ نمازگاه؛ مصلّی | ||
عنوان مقاله [English] | ||
“Khorujgâh” and its Synonyms in Classical Persian Literary Texts | ||
نویسندگان [English] | ||
mahmood nadimi harandi1؛ tahmine ataeikachuei2 | ||
1payamnur university | ||
2Academy of Persian Language and Literature | ||
چکیده [English] | ||
The term "khorujgâh" has been frequently applied in some classical Persian literary texts, such as those in 12th and 13th centuries AD (5th and 6th centuries AH). Nowadays, our primary understanding of the term is "the place or the time of exit". Some contemporary researchers have compared the first component of this term "khoruj" with "khoriž" and its various forms in some dialects [such as khorij, khorič, khurij, khurič, khomuj, khumuj] and they have finally concluded that "khoriž" means fire. While regarding its application in different literary texts of 12th and 13th centuries AD. "khoruj" in "khorujgâh" is the known Arabic infinitive "to exit". Reviewing what the scholars have said, it is shown in present essay, that there is a link between "khorujgâh" and the Quranic phrase of "yawm al-khoruj"(the Day of Emergence) and is equal to "Eidgâh", "namâzgâh" and "moşallâ" to name the place where most of the Muslims gatherings such as praying for Eid al-Fiţr and Eid al-Adha, or praying for rain and their other religious rituals were held. In our days, "Mosalla" has been gradually replaced these names. | ||
کلیدواژهها [English] | ||
khorujgâh, Eidgâh, Namâzgâh, Moşallâ | ||
مراجع | ||
الأندلسی، ابن عطیه عبدالحق (1413ق/ 1993م)، المحرر الوجیز فی تفسیر الکتاب العزیز،تحقیق عبدالسلام عبدالشافی محمد، بیروت، دارالکتب العلمیه، منشورات محمدعلی بیضون. ابنمنظور، محمّد (1414ق)، لسانالعرب، الطبعة الثالثة، بیروت، دارالفکر. الشاشیالعمرکی، ابوالرجاء المؤمل (1359)، روضةالفریقین، تصحیح عبدالحی حبیبی، تهران، دانشگاه تهران. بخاری، ابونصر احمد (1386)، تاجالقصص، مقدّمه و تصحیح سیّدعلی آلداود، تهران، فرهنگستان زبان و ادب فارسی. بلعمی، ابوالفضل (1389)، ترجمۀ تاریخ طبری، تصحیح محمّد روشن، چاپ چهارم، تهران، سروش. بیهقی، ابوالفضلمحمّد (1388)، تاریخ بیهقی، تصحیح محمّدجعفر یاحقی، مهدی سیّدی، تهران، سخن. جزری، المبارک ابناثیر (1367)، النهایة فی غریب الحدیث و الأثر، تحقیق محمودمحمد طناحی و طاهراحمد زاوی، قم، مؤسسة مطبوعاتی اسماعیلیان. تفسیر قرآن مجید (1349)، تصحیح جلال متینی، تهران، بنیاد فرهنگ ایران، نسخة محفوظ در کتابخانة دانشگاه کمبریج. جوینی، عطاملک(1385)، تاریخ جهانگشای جوینی، تصحیح علامه محمد قزوینی، چاپ چهارم، تهران، دنیای کتاب. حاکم نیشابوری، محمّد (1375)، تاریخ نیشابور، ترجمة محمّد بن حسین خلیفه نیشابوری، مقدّمه، تصحیح و تعلیقات محمّدرضا شفیعیکدکنی، تهران، آگه. خرگوشی، ابوسعیدواعظ (1361)، شرفالنبی، ترجمۀ نجمالدینمحمود راوندی، تصحیح محمّد روشن، تهران، بابک. خزاعینیشابوری، حسین (1367)، روضالجِنان و رَوحالجَنان فی تفسیر القرآن (تفسیر شیخ ابوالفتوح رازی)، تصحیح محمدجعفر یاحقی و محمدمهدی ناصح، مشهد، بنیاد پژوهشهای اسلامی. خواجویکرمانی، محمود (1378)، دیوان غزلیّات، کرمان، خدمات فرهنگی کرمان. دهخدا، علیاکبر (1373)، لغتنامه، زیر نظر محمّد معین و سیّدجعفر شهیدی، چاپ اوّل از دورة جدید، تهران، دانشگاه تهران. رواقی، علی (1381)، ذیل فرهنگهای فارسی، تهران، هرمس. (1388)، فرهنگ پسوند در زبان فارسی، تهران، فرهنگستان زبان و ادب فارسی. و زهرا اصلانی (1392)، زبان فارسی افغانستان، تهران، فرهنگستان زبان و ادب فارسی. شادرویمنش، محمد (1388)، «لوایح از کیست؟»، مطالعات عرفانی، پاییز و زمستان 88، ش 10، 203- 224. شفیعیکدکنی، محمدرضا (1392)، زبان شعر در نثر صوفیه، تهران، سخن. طبرسی، رضیالدین ابینصر الحسن (1368 ش/ 1410 ق)، مکارمالاخلاق، قم، الشریف الرضی. طبری، ابوجعفر محمّد (1356)، ترجمة تفسیر طبری، تصحیح حبیب یغمایی، چاپ دوم، تهران، توس. طرسوسی، ابوطاهر (1380)،ابومسلمنامه، تصحیح حسین اسماعیلی، تهران،قطرهو انجمن ایران شناسی فرانسه. عطار نیشابوری، فریدالدین محمد (1325)، تذکرةالاولیاء، تصحیح رنولد الن نیکلسون، چاپ دوم، تهران، دنیای کتاب. (1388)، مصیبتنامه، مقدّمه، تصحیح و تعلیقات محمّدرضا شفیعیکدکنی، چاپ پنجم، تهران، سخن. عوفی، سدیدالدّینمحمّد (1370)، جوامعالحکایات و لوامعالروایات، تصحیح مظاهر مصفّا، تهران، مؤسّسة مطالعات فرهنگی. غزالی، محمد (1389)،احیاء علومالدین، ترجمۀ مؤیدالدین محمّد خوارزمی، تصحیح حسین خدیوجم، چاپ هفتم، تهران، علمی فرهنگی. غزنوی، سدیدالدینمحمّد (1345)، مقامات ژندهپیل، تصحیح حشمت مؤیّد، چاپ دوم، تهران، بنگاه ترجمه و نشر کتاب. فخرمدبّر، مبارکشاه (1346)، آدابالحرب و الشجاعه، تصحیح احمد سهیلیخوانساری، تهران، اقبال. مجلسی، محمدباقر (بیتا)، بحارالانوار، تحقیق محمّدباقر محمودی، عبدالزهرا علوی، بیروت، دار احیاء التراث العربی. میبدی، ابوالفضلرشیدالدین (1389)، کشفالاسرار و عدّةالابرار، تصحیح علیاصغر حکمت، چاپ هشتم، تهران، امیرکبیر. نرشخی، ابوبکرمحمّد (1387)، تاریخ بخارا، ترجمۀ ابونصراحمد القباوی، تلخیص محمّد بن زفر، تصحیح محمّدتقی مدرسرضوی، چاپ سوم، تهران، توس. نیشابوری، فقیهاحمد (1354)، بستانالعارفین و تحفةالمریدین، ضمیمة منتخب رونقالمجالس، تصحیح احمدعلی رجایی، تهران، دانشگاه تهران. همدانی، عینالقضات (بیتا)، لوایح، تصحیح رحیم فرمنش، چاپ دوم، تهران، کتابخانة منوچهری.
| ||
آمار تعداد مشاهده مقاله: 1,638 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 1,786 |